Hoe ministers wapendeal met repressief Egypte goedpraten

Egypte. Daar zetelt een ‘stabiele autocraat’, een categorie leiders op wie wij in het Westen zo gesteld zijn, omdat ze migranten binnen- en de straat veilig houden voor toeristen en voor onze exporteurs. In dit verband viel mijn oog vorige week op een verklaring van een aantal speciale rapporteurs van de Verenigde Naties op verschillend gebied van de mensenrechten, zoals vrijheid van meningsuiting, buitengerechtelijke executies, onafhankelijkheid van rechters en willekeurige detentie. Het ging hun om de antiterrorismerechtbanken in Egypte die worden gebruikt om critici tot zwijgen te brengen.

Vrije meningsuiting en inzet voor mensenrechten worden behandeld als terrorisme, aldus de rapporteurs. Maar „ondanks het excuus van de nationale veiligheid, ondermijnt deze praktijk zowel veiligheid als mensenrechten eerder dan dat ze die bevorderen”. De rapporteurs signaleerden een „zeer ontmoedigend effect op de maatschappij”. Ze wezen er ook op dat mensenrechtenactivisten worden vastgezet tijdens de coronapandemie „als een de facto straf” met kans op de dood ten gevolge.

Ik kan eraan toevoegen dat antiterreurwetten heel wat stabiele autocraten goed van pas komen (waarvoor ze de echte terroristen wel dankbaar mogen zijn). Turkije, Saoedi-Arabië, Jordanië, Bahrein, ik kan nog wel even doorgaan: kritiek op de leider ondergraaft de stabiliteit, is dus terrorisme en moet in elkaar worden gestampt. Maar terug naar Egypte voor een voorbeeld. Vorige maand protesteerden daar, vooral in arme gebieden, duizenden mensen tegen de sloop van niet-geregistreerde huizen. Omdat je als stabiele autocraat nooit weet wat daarvan komt, werd de politie op de betogers afgestuurd en bestookte hen met wapenstok, traangas, hagel en scherpe munitie. Op 2 oktober zaten volgens Amnesty International nog zeker 496 mensen vast die rond 20 september waren opgepakt. Volgens hun advocaten worden ze beschuldigd van onder andere lidmaatschap en financiering van een terreurgroep.

Goed. Ik las de antwoorden van onze minister van Buitenlandse Handel, Sigrid Kaag, en de minister van Buitenlandse Zaken, Stef Blok, op vragen van Bram van Ojik over de levering van militair materieel ter waarde van 114 miljoen euro aan Egypte. Van Ojiks vragen (bezwaren eigenlijk) gingen over Egyptische schendingen van het VN-wapenembargo tegen Libië, over de mensenrechten in Egypte en de Egyptische rol in de oorlog in Jemen.

De antwoorden dateren al van 17 augustus (op rijksoverheid.nl), maar ze zijn fascinerende lectuur, namelijk hoe de ministers een wapendeal met een uitermate repressief regime goedpraten. Ja, Egypte schendt het VN-wapenembargo tegen Libië, maar er is geen risico dat dit materieel naar dat buurland zal worden omgeleid, aldus de ministers. Ja, in Egypte worden de mensenrechten geschonden, maar er zijn geen aanwijzingen dat de Egyptische marine daarbij wordt ingezet. En de rol van de Egyptische marine binnen de Jemencoalitie is zeer beperkt en eigenlijk alleen maar goed. Die levering – radarapparatuur voor een nieuw Egyptisch fregat – gaat gewoon door. Ik lees ook dat het kabinet zich toenemend zorgen maakt over de mensenrechten in Egypte. De Nederlandse ambassadeur brengt deze zorgen regelmatig over. Ook voor de risico’s die gevangenen in Egypte lopen door het coronavirus is recent aandacht gevraagd. Vraagje: al eens resultaat gezien, ministers?

Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert en scheidt op deze plaats elke week de feiten van de hypes.