Rutte hinkt op twee gedachten: wachten of de maatregelen effect hebben, maar geen tijd verspillen

Het ongeduld over de coronacijfers is terug op het Binnenhof. Wekenlang liepen de cijfers op zonder dat er werd ingegrepen. Maar nu de cijfers – van positieve tests tot ziekenhuisopnames – flink omhoog gaan, neemt ook de druk toe om strengere maatregelen te nemen.

Het kabinet hoopte donderdag of vrijdag al een effect te zien van het nieuwe maatregelenpakket dat op 28 september inging. Daar is geen sprake van – de pandemie neemt onverminderd toe en volgt al sinds begin september min of meer dezelfde groeicurve: elke anderhalve week verdubbelt het aantal positieve tests.

Vrijdag werden er bijna 6.000 gemeld. Die curve moet snel, heel snel worden afgebogen, stelde premier Mark Rutte vrijdag op zijn persconferentie na de ministerraad.

Het is de vraag of het effect van de strengere maatregelen dan al wel meetbaar is. Dat zit zo: normaal gesproken zijn er een aantal cijfers die een indicatie geven van de omvang van de epidemie. Het gaat dan om het aantal positieve tests, het aantal ziekenhuisopnames en het aantal opnames op de intensive care. Maar op al die cijfers zit een flinke vertraging. Het duurt immers even voordat een besmet persoon daadwerkelijk klachten krijgt, naar de teststraat gaat en, als dat nodig is, in het ziekenhuis wordt opgenomen.

Pas volgende week

Voor het kabinet zijn de ziekenhuisopnames het belangrijkste. Premier Rutte wil absoluut voorkomen dat de zorg opnieuw overstroomt, zoals dit voorjaar gebeurde. Maar tussen een ziekenhuisopname en een besmetting zit ruim 2,5 week. Als de maatregelen effect hadden, zien we dat pas volgende week terug in de cijfers.

Je zou het verschil eerder terug moeten zien in het aantal positieve tests. Maar het RIVM verwacht dat ook in die cijfers op zijn vroegst maandag of dinsdag een afvlakking te zien is. Ook daar zijn kanttekeningen bij te plaatsen: de cijfers zijn grillig – soms groeit het aantal positieve tests met enkele tientallen, dan weer met honderden. Om een duidelijke trend te zien heb je dus een paar dagen nodig. Bovendien: het effect zal beginnen met een minder scherpe stijging die daarna pas – mogelijk – in een daling wordt omgezet. Voor je weet of die daling daadwerkelijk inzet, ben je weer een paar dagen verder.

Een extra complicatie is dat de GGD’s vanaf komende week verwachten de testcapaciteit te kunnen vergroten. Er zullen dan meer tests uitgevoerd worden waardoor er sneller meer besmettingen gevonden zullen worden. Dat maakt het extra lastig om de cijfers met die van voorgaande week te vergelijken: blijft die afvlakking uit omdat de maatregelen niet voldoende waren of omdat er meer getest wordt?

Kostbare tijd

Het kabinet hinkt daardoor op twee gedachten: aan de ene kant wil Rutte afwachten of de huidige maatregelen effect hebben. De premier stelde dat hij geen extra maatregelen wil nemen voor experts hebben kunnen vaststellen of de cijfers daadwerkelijk iets zeggen. Aan de andere kant wil Rutte geen kostbare tijd verspillen en wordt er al volop gespeculeerd over nieuwe maatregelen. Een strenge avondklok, waarbij niemand meer na een bepaalde tijd de straat op mag, lijkt niet aan de orde. Wel liggen er scenario’s voor het aanscherpen van het huidige maatregelenpakket, waarbij volgens Haagse bronnen gedacht kan worden aan een avondsluiting voor winkels, het nog eerder sluiten of het aanscherpen van de regels in de horeca en het verder beperken van de groepsgrootte bij samenkomsten.

Zondag is er weer een overleg op het Catshuis van Mark Rutte, de betrokken vakministers en zijn belangrijkste adviseurs over de toenemende coronacijfers.

Maandag vergadert het Outbreak Mangement Team over een nieuw advies. Die dag valt er mogelijk een besluit over strengere maatregelen in de bijeenkomst van de Ministriële Commissie Crisisbeheersing (MCCb). In principe staat er voor dinsdag een nieuwe persconferentie gepland.