Televisiecamera’s achter de schermen – het levert voetbalclubs geld, publiciteit én fans op

Het is een zomerdag in 2017 als Martin Bain, algemeen directeur van Sunderland AFC, over de burelen van zijn voetbalclub drentelt. Het is ‘Deadline Day’, de laatste dag waarop de transfermarkt geopend is, en hij is druk bezig om een nieuwe versterking te halen. Met een telefoon aan z’n oor loopt hij richting de camera. „Weet je waar je naar kijkt? Nóg iemand die bij ons tekent”, bluft hij. Niet veel later zien we zijn gezicht vertrekken. „Fucking hell”, klinkt het. „Kan de camera even uit?”, vraagt Bain als hij beseft dat hij wordt gefilmd nadat de deal is mislukt.

Het is een typerende scène uit de populaire documentaireserie Sunderland ‘Til I Die, de serie die laat zien hoe een Engelse club op een lager niveau dan de Premier League zich door een seizoen heen struikelt. In een tijd waarin elke mogelijke imperfectie door communicatieafdelingen en mediatrainers in de kiem wordt gesmoord, laat deze Netflix-productie supporters genieten van het échte voetbalcircus, zonder glazuurlaagje.

De laatste tijd valt er behoorlijk wat te kiezen voor de liefhebbers van documentaires die een inkijkje geven in de ziel van een voetbalclub. Vorige maand ging het tweede seizoen van Take Us Home, een serie over het Engelse Leeds United, in première. Kort daarvoor verscheen op Amazon Prime All or Nothing, waarin het wel en wee van Tottenham Hotspur in beeld wordt gebracht. En in april kwam Netflix dus met het tweede seizoen van Sunderland ’Til I Die.

Voetbal International maakte onlangs bekend dat Disney+, de streamingdienst van Disney, bij Feyenoord al achter de schermen aan het filmen is. Een cameraploeg heeft toegang tot alle ruimtes van het trainingscomplex en registreert alles rondom en tijdens de wedstrijden. Het moet uiteindelijk een fonkelende documentaireserie opleveren. Ook bij FC Utrecht wordt gefilmd. Of het uiteindelijk tot een volwaardige productie leidt, en waar die wordt uitgezonden, is nog niet bekend. Met de ambitieuze eigenaar Frans van Seumeren, een sterke selectie onder leiding van John van den Brom en recordinternational Wesley Sneijder als edelfigurant deluxe, lijken alle ingrediënten voor boeiende televisie aanwezig.

Klassieker

Documentaires waarin voetbalclubs in een vlieg-op-de-muur-stijl gevolgd worden, zijn dus booming, maar niet nieuw – al waren het voorheen vooral films in plaats van series. Zo is er Club for a Fiver, waarin het Engelse Leyton Orient een jaar lang gevolgd wordt. Het leverde midden jaren negentig een klassieker op, die vooral door de met scheldwoorden gelardeerde donderpreken van trainer John Sitton een cultstatus verwierf. Nadat de film op televisie was verschenen, werd Sitton tegen wil en dank landelijk bekend en raakte zijn carrière als hoofdtrainer in het slop. Tegenwoordig werkt hij als taxichauffeur in Londen.

Recenter was er in 2018 de Nederlandse documentaire Voetbal is oorlog, waarin Achilles ’29 werd gevolgd in het seizoen dat het degradeerde uit de Eerste Divisie. Ook hier was de grote blikvanger de hoofdtrainer. De video van coach Eric Meijers die luidkeels verzucht dat hij „een kutkeeper” heeft, ging heel Nederland door, net als de scène waarin hij in de kleedkamer woedend „Gelderlander is ook schuld” roept naar een lokale journalist. Meijers verwerd tot een levende viralvideo, iemand die waarschijnlijk tot in de lengte van dagen in het felle licht van smartphonecamera’s gevraagd zal worden om nog één keer die befaamde woorden uit te spreken. Nee, een glanzend pr-vehikel was het niet.

Ook Sunderland ‘Til I Die, de serie die voor een doorbraak van het genre zorgde, is op het eerste gezicht niet bepaald een reclamespot voor de Engelse club. Het oogt als een documentaire waarin de deuren voor de cameraploegen nét iets te ver open staan. We zien niet alleen dat de onhaalbare, véél te dure Zlatan Ibrahimović op een scoutingslijstje pronkt, maar ook hoe trainer Chris Coleman ruziet met een supporter, en dat er 100.000 pond wordt uitgegeven aan een cryokamer die nooit wordt gebruikt.

De vaak teleurgestelde supporters komen ook meermaals aan bod. Fans van de grote rivaal Newcastle United wisten wel raad met de beelden van Sunderland-supporters die klap na klap te verduren krijgen. „Crying on Netflix, we saw you crying on Netflix” scandeerden ze toen de twee elftallen tegen elkaar speelden.

Enorme boost

Je vraagt je af waarom clubs überhaupt willen dat er gefilmd wordt, maar datzelfde Sunderland plukt wel de vruchten van al het gestuntel voor de camera. In de eerste drie weken na de première schreven zo’n 250 Amerikanen zich in bij de supportersclub, vertelde de toenmalige eigenaar Steward Donald met gepaste trots in de podcast Roker Rapport. Ook online schoot de belangstelling omhoog: in de periode na de première steeg het maandelijkse websitebezoek met 35 procent , met name dankzij bezoekers uit het buitenland. Ook toen in april dit jaar het tweede seizoen verscheen, was online en op de sociale media-accounts een grote piek te zien: in een maand kreeg de club er alleen op Instagram al 13.000 volgers bij.

Naamsbekendheid en het vergroten van het online bereik zijn niet de enige redenen waarom onder clubs de animo voor een serie groot is. Disney+ zou Feyenoord volgens VI zo’n drie miljoen euro betalen voor het openen van de deuren, een genereus bedrag voor een kijkje achter de schermen. Ondertussen laat Tottenham in Engeland zien waarom het zo graag met Amazon wilde samenwerken: de club ontvangt volgens The Athletic zo’n 10 miljoen pond (omgerekend elf miljoen euro) voor de serie. Daarbovenop krijgen de Spurs als eerste Premier League-club een exclusieve ‘brand store’ (een fanshop) op de website van Amazon in Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk.

Lastige spelers

De voordelen voor een club zijn duidelijk, maar er is ook een schaduwkant – los van het feit dat elke flinter amateurisme uitvergroot in HD-kwaliteit bij streamingsdiensten kan belanden. Voetballers hebben geen invloed op de keuze of er gefilmd mag worden en weten van tevoren ook niet hoe ze in beeld zullen komen. John O’Shea, aanvoerder van Sunderland op het moment dat zijn club gevolgd werd, vertelde aan de BBC dat „99 procent van de spelers” niet wilde dat er gefilmd zou worden. Een begrijpelijke reactie: voor voetballers valt er weinig te winnen en veel te verliezen. In het beste geval oogst je wat sympathie, in het slechtste geval vergaar je een reputatie als onprofessionele of lastige speler, zoals Jack Rodwell overkwam nadat hij op beeld weigerde om een andere club te zoeken ondanks dat zijn torenhoge salaris als een molensteen om Sunderlands nek hing.

Daarnaast is het de vraag hoelang liefhebbers over de hele wereld massaal aan het scherm gekluisterd blijven als er steeds meer documentaireseries over voetbalclubs komen. Amazon Prime maakte eerder al Inside Borussia Dortmund in Duitsland en filmde de afgelopen periode achter de schermen bij de Franse topclub Paris Saint-Germain – terwijl Le Parisien begin dit jaar meldde dat PSG-sterspeler Neymar op zijn beurt weer werd gevolgd door Netflix.

Voor nu is een serie over Feyenoord een fascinerend vooruitzicht: een tierende Dick Advocaat in de kleedkamer, Steven Berghuis die het aan de stok krijgt met een ploeggenoot of technisch directeur Frank Arnesen die zich afvraagt waarom Kylian Mbappé op een scoutingslijstje staat. Met als gevolg dat er, als alles goed gaat, een nieuwe schare sympathisanten in het buitenland wordt aangeboord, mensen die de club fanatiek gaan volgen. Feyenoord ‘Til I Die zullen we maar zeggen.