Het Hele Hoge niveau van damesproza

Vorige week dinsdag woonde ik het online evenement ILFU Book Talk bij, waarin de internationale bestsellerauteur Isabel Allende via livestream te gast zou zijn. Voorafgaand aan haar verschijning bespraken kenners haar oeuvre.

Een meneer aan de discussietafel, een gerenommeerd literair recensent, vond haar vroegere werk clichématig en weinig politiek. Om die reden beschouwde hij Allendes debuut Het huis met de geesten als een ‘damesroman’. Een boek dat hij, samen met de andere damesromans die Allende in de jaren tachtig en negentig publiceerde, moeilijk kon lezen. Hij gaf zelfs toe dat het hem uiteindelijk helemaal niet lukte om haar werk te lezen. Misprijzend stootte hij tussenwerpsels uit: „mja, hmm”.

U kunt het woord ‘damesroman’ googelen. Bovenaan de hits vindt u de link naar een rijkelijk gevulde Wikipediapagina. Ik citeer: „Damesroman of huiskamerroman is een pejoratieve term (lees: met negatieve connotatie) voor een bepaald type roman, gekenmerkt door een veelal vlot leesbaar, realistisch relaas over het wel en wee van een huisgezin, met thema’s als liefde, huwelijk en gezinsleven. In de verhalen werd veel aandacht besteed aan uitgebreide detailbeschrijvingen en psychologische uitweidingen. De benaming werd vooral gebruikt door critici in het interbellum”.

Een herenroman?

Ook kunt u het woord ‘herenroman’ googelen. Bovenaan de hits verschijnt een link naar een te koop aangeboden bowlingschoen, met de naam ‘Heren ‘Roman’, maat 10’. Nieuwsgierig probeerde ik de term ‘mannenroman’. Op die zoekactie stelde Google de vraag: „Bedoelde je meidenroman?” Het leverde verder niets op. Het is geen pejoratieve term voor een bepaald type roman (ik deel trouwens graag dat het antoniem van pejoratief, het magnifieke woord amelioratief is, maar misschien wist u dit al). De herenroman heeft geen kenmerkend relaas, geen herkenbare thema’s, geen in context te plaatsen ontstaansgeschiedenis. Het blijft dus gissen naar wat het betere broertje van Het huis met de geesten zou kunnen definiëren. Niettemin was dit betere broertje volgens de meneer aan de discussietafel de roman Honderd jaar eenzaamheid van de internationale bestseller en mannelijke auteur Gabriel García Márquez.

Nu schitterde de volle bos haar van de recensent zilvergrijswit. Werkelijk prachtig, die weerkaatsing van de podiumverlichting op zijn weldadige lokken. Het zal een enthousiaste gedachte zijn, maar zijn haar deed mij vermoeden dat de man zomaar uit het interbellum zou kunnen stammen. Die rumoerige tijd tussen de oorlogen waarin het modernisme gestalte kreeg. Toen men van mening raakte dat de roman de diepere betekenis van het chaotische leven diende te vangen in complexe, gelaagde structuren die samen een moeilijk te achterhalen eenheid vormden.

Keerpunt in de literatuurgeschiedenis

Een zachtjes gezegd pittige klus was dat, zo’n modernistische roman schrijven. U begrijpt, de maatstaven die bepaalden of een auteur erin geslaagd was deze klus te klaren, werden door mannelijke critici opgesteld. Vanzelfsprekend voldeed het eigentijdse damesproza daar niet aan. Ook het werk van Hare Majesteit interbellum-auteur Carry van Bruggen niet.

Ik zie ze voor me, Van Bruggens weinige mannelijke lezers uit die tijd. Wat zullen ze tussenwerpsels hebben uitgestoten. Laat ik hierbij tevens het feitje vermelden dat door latere generaties letterkundigen, Van Bruggens roman Eva (1927) werd bestempeld als hét keerpunt in de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Juist met dat Eva van haar achtte men het modernisme begonnen.

De woensdag na de ‘talk’ vroeg postpostpostpost-interbellum auteur Manon Uphoff op haar Facebookpagina hoe vrouwelijke auteurs ‘Het Hele Hoge niveau’ kunnen halen dat voor anderen nog weleens bereikbaar is. Uphoff schreef een damesroman over het nogal naargeestige wee binnen een huisgezin, met ingenieuze detailbeschrijvingen en psychologische uitweidingen:Vallen is als vliegen. Het is complex, gelaagd, verpletterend, maar het won de strijd om de Libris Literatuurprijs 2020 niet. U weet vast welke man die prijs wel won. Geestig schreef Uphoff in haar post: „Gaarne verneem ik wat er nog moet gebeuren om tot volle wasdom te komen en mijzelf bijvoorbeeld eens echt te ontwikkelen”. Geestig omdat die vraag onmogelijk te beantwoorden is. De maatstafbepalende herenroman is immers niet te googelen en kent geen definitie.

Lees ook dit interview: ‘Met haar uithongering verwijderde mijn zus zich uit de geschiedenis’

Ik stel voor dat zo te laten. Wens zo’n roman niet langer te schrijven, geef er geen aandacht aan. De herenroman bestaat kennelijk niet. Wens wel damesromans te schrijven. Geef de term een geuzenstatus en dicht hem een vervangend bijvoeglijk naamwoord toe: het fonkelende, glansrijke amelioratief. Aameeliooraatief, laat het woord als uw lievelingschocolade door de mond gaan. U zult genieten.

Stelt u zich vervolgens uw online zoekactie voor. U typt het woord ‘damesroman’ en klikt op de link naar de Wikipediapagina. U leest: „Damesroman is een term met een positieve connotatie voor een bepaald type roman.” Ik verheug me op prijzende tussenwerpsels. Met name van zilvergrijswitte mannen aan discussietafels.