Voor de luchtvaart blijft herstel voorlopig uit

KLM stelt de plannen bij. De uitbreiding van het aantal Europese vluchten gaat deze maand niet door, maakte de luchtvaartmaatschappij woensdag bekend. De verwachte capaciteitsgroei voor de komende maanden is bescheiden. In september vliegt KLM, binnen en buiten Europa, met 49 procent van de capaciteit uit 2019. In oktober gaat dat naar 54 procent, in november en december blijft het steken op 59 procent.

KLM staat niet alleen. Luchtvaartbedrijven in de hele wereld stellen hun verwachtingen voor de winter naar beneden bij. Sinds half september is definitief duidelijk dat de prognoses voor herstel van de luchtvaart te optimistisch waren. De verwachting van begin juni, toen veel grenzen weer opengingen, dat het najaar een opgaande lijn zou vertonen komt niet uit. De coronacrisis duurt langer dan verwacht. De terugkeer van het massale reizen blijft uit.

Eurocontrol, de instantie die de Europese luchtverkeersleiding coördineert en de omvang van het luchtverkeer nauwgezet bijhoudt, voorziet zelfs een sterke daling. De prognose van eind april was tot eind augustus zeer accuraat: 5 miljoen vluchten minder dan in 2019, een daling van 45 procent.

Door de toename van het aantal uitbraken in heel Europa vanaf half augustus, met bijbehorende reisbeperkingen, ging het vanaf begin deze maand mis met de voorspelling. De prognose voor heel september was een daling van 40 procent, op 13 september was de stand echter al minus 53 procent.

En het wordt nog erger. Waar Eurocontrol in de prognose van eind april een daling van ‘slechts’ 15 procent voorzag voor het Europese luchtverkeer in februari 2021, gaat de prognose van half september uit van minus 50 procent voor die maand. Het verwachte omzetverlies voor de Europese luchtvaart is nu 140 miljard euro, in plaats van de eerder verwachte 110 miljard euro.

De teller voor staatssteun voor Europese luchtvaartmaatschappijen stond eind augustus op 32,5 miljard euro. De grootste ontvanger is Lufthansa, met leningen en garanties ter waarde van 9 miljard euro.

Lees ook over de verwarring rond reisadviezen

Vraag om loonsubsidie

Ook in de Verenigde Staten duurt de crisis in de luchtvaart voort. Topmannen van luchtvaartmaatschappijen en voorzitters van vakbonden vroegen het Congres deze week om nog een keer 25 miljard dollar uit te keren als loonsubsidie. Met dat bedrag zouden tienduizenden banen nog eens zes maanden gered kunnen worden.

Als het tweede steunpakket er niet komt, moeten de maatschappijen hun werknemers vanaf 1 oktober ontslaan, dreigen de maatschappijen. Alleen al bij American Airlines gaat het om 19.000 banen. De kans op een snel besluit is klein, al was het maar omdat het Congres in de ban is van de politiek gevoelige opvolging van de overleden rechter Ruth Bader Ginsburg.

Dé lobbyorganisatie voor de wereldwijde luchtvaart is IATA, waar 290 luchtvaartmaatschappijen bij zijn aangesloten. Nu de coronacrisis voortduurt, verschuift de focus van IATA. Ging het voor de zomer over het omzetverlies van maatschappijen en de overheidssteun die nodig was om te overleven, nu ligt het accent op reisbeperkingen die het vertrouwen van de reiziger ondermijnen.

De inzet van IATA en andere luchtvaartorganisaties is helder: weg met de quarantaines. In een recente enquête in elf landen zei 83 procent van de ondervraagden dat ze niet gaan reizen als er een kans is dat ze in het land van aankomst in thuisquarantaine moeten. Dus, concludeerde IATA-topman Alexandre de Juniac deze week: „Quarantainemaatregelen zijn dodelijk voor herstel van de luchtvaart. Deze branche zal niet herstellen tot we een alternatief voor quarantaine vinden.”

Wat de sector betreft is dat alternatief testen voor vertrek. Met opmerkelijke eensgezindheid pleit de branche voor testen van alle vertrekkende passagiers. Voorwaarden zijn, naast massale beschikbaarheid van betrouwbare sneltesten, dat niet-medisch personeel de test mag afnemen en dat de test erkend moet worden in het land van aankomst. Volgens dezelfde enquête is 88 procent van de reizigers bereid om zich te laten testen voor vertrek.

Testen wordt routine

De verwachting is dat testen voordat je gaat vliegen routine wordt, zoals verscherpte veiligheidsmaatregelen dat zijn geworden na de aanslagen van 11 september 2001. Schiphol-directeur Dick Benschop zei deze week op een Brits (virtueel) luchtvaartcongres dat luchthavens voorop kunnen lopen bij de introductie van sneltesten, omdat ze in korte tijd veel mensen moeten verwerken. Benschop: „Massaal sneltesten biedt de beste kans op herstel van de luchtvaart.”

De sector richt de aandacht op het wegnemen van reisbeperkingen en streeft naar herstel van de pre-corona situatie. Dat is een verkeerde benadering, stellen acht Europese organisaties voor werknemers in de luchtvaart in een donderdag gepubliceerde verklaring. Zij willen sterker uit de crisis komen en pleiten voor „herbouw van een veilige, sociale en duurzame luchtvaartinfrastructuur”. Terugkeer naar ‘business as usual’ is volgens hen geen optie. Actiegroepen die de luchtvaart willen beperken, delen die mening.

Een snelle terugkeer naar de oude situatie zit er sowieso niet in voor de luchtvaart. Plannen moeten continu worden bijgesteld. Ook door IATA zelf. De jaarvergadering, dit jaar gepland voor Amsterdam, was al uitgesteld van juni naar november. Donderdag maakte IATA bekend dat het een virtueel evenement wordt.

Correctie (25/9): In een eerdere versie van dit artikel stond dat Air France de grootste ontvanger is van staatssteun. Lufthansa ontvangt 2 miljard euro meer aan leningen en garanties.