Groeten uit Lugano

Voor één ding moeten wij de Britten dankbaar zijn: doordat zij ineens een issue maken van allerlei Europese afspraken, worden wij er op het vasteland ook aan herinnerd dat die afspraken er zijn en waar die eigenlijk voor dienen. Zo bezien is Brexit ook voor ons leerzaam.

Ooit gehoord, bijvoorbeeld, van het verdrag van Lugano? Uit 2007?

Wel, daarover heerst grote onrust onder duizenden advocaten in de Londense city. Ze vrezen dat een no-deal Brexit steeds waarschijnlijker wordt, en dat die hun miljardenindustrie gaat decimeren. In en om de ‘Magic Circle’-kantoren werd vorig jaar 37 miljard pond verdiend, en veel zaken die zij krijgen, zijn grensoverschrijdend. Zo is driekwart van alle zaken bij de Londense Commercial Court internationaal. Buitenlanders gaan graag naar Londen bij disputen, niet alleen omdat daar uitstekende Engelstalige juristen werken in een rechtssysteem dat liberaal en bedrijfsvriendelijk is, maar óók omdat Britse vonnissen in heel Europa erkend en afgedwongen worden. Dat komt door het Lugano-verdrag tussen alle EU-landen en de EFTA, de Europese vrijhandelsclub van niet-EU-landen Noorwegen, Zwitserland, IJsland en Liechtenstein.

Maar de Britse deelname aan ‘Lugano’ vervalt op 1 januari, vanwege Brexit. Daarna zijn de Britten juridisch afgesneden van het vasteland.

Het Lugano-verdrag is van toepassing op alle burgerlijke en handelsgeschillen die in meerdere Europese landen spelen, bijvoorbeeld tussen bedrijven of families. Vroeger rees dan meteen de vraag: welke rechter is bevoegd? In welk land? Als een rechter in land A iets besluit, erkent land B dat dan ook en voert het ook buitenlandse vonnissen uit? Door de globalisering en digitalisering zijn er afgelopen decennia steeds meer van deze zaken gekomen. EU-landen hebben daarom in de jaren tachtig een afspraak gemaakt voor wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging van vonnissen – de onuitsprekelijke EEX-Vo-II. Door Brexit vallen de Britten daar natuurlijk uit. ‘Lugano’ is breder, omdat EFTA-landen erbij zitten. Maar volgens het reglement moeten de Britten daar óók uit, net zoals ze nu uit het Europese agentschap voor Atoomenergie moeten: EU-landen zitten daarin als EU-landen.

Wat wel kan: dat het VK na Brexit als onafhankelijk land weer aanhaakt bij het Lugano-verdrag. Er is een precedent: Denemarken, dat niets te maken wil hebben met Europese justitiesamenwerking (het heeft, net als het VK, een opt-out), zag het nut van ‘Lugano’ wel in en is als onafhankelijk land toegetreden.

De Britten hebben in april een verzoek ingediend om er zelfstandig weer bij te komen – soevereiniteit is leuk, behalve als alle business plotseling naar, we noemen maar een dwarsstraat, het nieuwe Amsterdamse Commercial Court weglekt.

Het probleem is dat alle deelnemers de Britse herintreding moeten goedkeuren. EFTA-landen zijn akkoord. Maar de EU niet. De officiële reden is dat alle deelnemers aan ‘Lugano’ actief zijn op de Europese interne markt, waar de Britten in januari ook vertrekken. Dit is een kul-argument: Zwitserland zit maar deels op de markt, en deelname is nooit een voorwaarde geweest voor ‘Lugano’. Inofficieel spelen de Europeanen gewoon hard ball. Zij gebruiken het verdrag als politiek wisselgeld.

En waarom ook niet? Vorige week lapte premier Johnson de Withdrawal Agreement aan zijn laars, die hij tot voor kort aanprees als „the great new deal we’ve done with our European friends”. Waarom zou Europa cadeautjes geven aan een man die internationale overeenkomsten sneller verscheurt dan hij ze tekent? Kun je überhaupt een land vertrouwen waarin rechters opgejaagd wild zijn en sprookjes meer gewicht hebben dan contracten?

De kranten zwijgen erover – het spektakel vindt nu op Westminster plaats en, als gewoonlijk, op No. 10. Maar de advocaten houden hun hart vast. Als de Britse toetreding vóór 1 oktober niet geregeld is, zullen ze in de tovercirkel andere trucs moeten verzinnen.