Tweede Kamer in debat bij Algemene Politieke Beschouwingen

Arib sluit de vergadering

Als Wybren van Haga, de laatste spreker, en FVD-leider Thierry Baudet zichzelf vermaken met een laatste onderonsje, heeft Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib genoeg gezien. “Het is kwart over twaalf”, zegt ze, en ze sluit de vergadering.

Donderdag 10.45 uur volgt de tweede termijn.

Baudet: ravage na tien jaar Rutte

Baudet grijpt het debat aan om de “balans op te maken van tien jaar Rutte”. Volgens de FVD-leider is er sprake van een “ravage”, die volgens hem het gevolg is van drie ‘megaprojecten’: de klimaataanpak, het immigratiebeleid en het lidmaatschap van de Europese Unie. Om het gevolg te laten zien, heeft Baudet een stapel grafieken meegebracht met uiteenlopende onderwerpen: van hogere immigratiecijfers tot een terugloop van het aantal boerenbedrijven en een stijging van het aantal verkrachting. Allemaal het gevolg, zegt Baudet, van tien jaar Rutte.

Al snel ontspint zich een discussie over migratie. Volgens Farid Azarkan (Denk) vertelt Baudet alleen maar hoeveel mensen er Nederland zijn binnengekomen, en verzuimt hij erbij te zeggen dat er ook weer mensen zijn vertrokken. Volgens Baudet zegt dat migratiesaldo niet zo veel, want “de goede mensen gaan weg, de slechte blijven”.

LamyaeA Lamyae Aharouay De bode is nu kopietjes van de grafieken van Baudet (die gaan ook over oa groei aantal verkrachtingen) aan het uitdelen in Vak K. Eerst aan Hugo de Jonge. Daarna Mark Rutte. Die gebaart iets van, nee joh dank je wel. Schouten en Koolmees bladeren er wel doorheen. 16 september 2020 @ 21:31

Volgen

Baudet besluit zijn betoog met een boodschap aan de ministers in vak K en de andere Tweede Kamerleden. “Ik ga er niet vanuit dat ik jullie kan overtuigen, maar ik hoop wel dat ik over jullie hoofden de mensen in het land kan bereiken en in hen een vuur kan ontsteken.” Wybren van Haga, onafhankelijk Kamerlid maar ook FVD-lid, klapt in de zaal. Ook hij spreekt later tijdens zijn spreekbeurt, de laatste van de dag, over een “ravage”. Die is volgens Van Haga echter niet het gevolg van tien jaar Rutte, maar van het recente coronabeleid.

Daartussen is het nog de beurt aan Henk Krol, die bouwt aan zijn Partij voor de Toekomst, zegt even later dat hij na bestudering van de Miljoenennota eindelijk snapt waarom het kabinet in ‘vak K’ zit in de Tweede Kamer. “De K van kruideniers.” Met “kruimelcijfertjes” wordt volgens hem de indruk gewerkt “dat we er komend jaar op vooruit gaan”. Wat we nu nodig hebben is een “Marshallplan voor de koopkracht”, aldus Krol. Het door het kabinet voorgestelde groeifonds van 20 miljard euro, voor investeringen in innovatie, noemt hij “een megalomaan verspilfonds”.

Ook Femke Merel van Kooten Arissen, onafhankelijk Kamerlid, komt nog aan het woord. Zij begint met een opsomming van alle bevolkingsgroepen die geraakt zijn door de coronapandemie en de economische crisis. Van getroffenen door het virus tot werklozen die de huur niet kunnen betalen. “Al deze mensen hebben ons een opdracht gegeven”, vervolgt ze. “Verbeter waar het kan, maar sloop de rest niet terwijl je dat aan het doen bent”. De afgelopen kabinetsperiode is er veel gesloopt, zegt Van Kooten. Ze wijst op het afschaffen van het raadgevend referendum, de inlichtingenwet en de status van de zorg en het zorgpersoneel tijdens de coronacrisis.

Van Kooten breekt tot slot een lans voor het serieuzer nemen van toekomstige pandemieën. “De voorbereiding op een pandemie zijn vooral symbolisch geweest. We moeten nu concreet beleid gaan maken voor de lange termijn. Zeggen dat we overrompeld waren en dit niet konden voorzien – dat is gewoon een leugen.”

Van Brenk: we moeten het hebben over pensioenen

“Voorzitter, u weet het hè, 50Plus: we moeten het hebben over de pensioenen.” 50Plus-fractieleider Corrie van Brenk maakt na een introductie over de gevolgen van de coronacrisis voor ouderen duidelijk dat haar partij de aandacht voor het pensioenstelsel niet is vergeten. 50Plus verzet zich tegen het pensioenakkoord dat het kabinet vorig jaar sloot en tegen dreigende pensioenkortingen en wil “geen enkele partij uitsluiten” als het met zo’n samenwerking het pensioenakkoord kan tegenhouden, zegt Van den Brenk.

Het baart Van Brenk ook zorgen dat in de Tweede Kamer tegelijkertijd wordt gesproken over ‘voltooid leven’-wetgeving. Het doet haar pijn daarover te lezen, zegt Van Brenk. “Ik garandeer je dat de tekst van dat soort artikelen heel anders binnenkomt als je de vijftig of zestig gepasseerd bent.”

LamyaeA Lamyae Aharouay Corrie van Brenk (50 plus) is aan de beurt. Zij kreeg laatst de vraag, zegt ze, van een ouder iemand: mogen wij er nog wel zijn? Vanuit de bankjes knikt Henk Krol (oud-50 plus) mee. 16 september 2020 @ 21:04

Volgen

Azarkan: voer de steun aan ondernemers op

Farid Azarkan (Denk) keert in zijn betoog terug naar het begin van deze Algemene Politieke Beschouwingen, naar ,,de tirade” woensdagochtend van PVV-leider Geert Wilders tegen Marokkaanse Nederlanders.

,,Ik kan het niet leuker voor hem maken, maar de komende 25 minuten zal hij toch moeten luisteren naar een Marokkaanse Nederlander”, zegt Azarkan. Volgens de Denk-leider beseft Wilders niet welke impact zijn woorden hebben op Marokkaanse Nederlanders.

Over het coronabeleid van het kabinet is Azarkan heel kritisch. Het is, zegt hij, ,,net zo onnavolgbaar als een toespraak van Baudet na 11 uur - ‘s ochtends”. Azarkan vindt dat de steun aan ondernemers, in bijvoorbeeld de horeca, niet moet worden afgebouwd, maar moet worden ,,opgevoerd, totdat er een vaccin is”.

Van der Staaij: kabinet moet tegelijk alert en werkzaam zijn

Het is traditie dat SGP-leider Kees van der Staaij iets bijzonders doet tijdens zijn inbreng omdat hij altijd zo op laat op de avond spreekt. Vorig jaar nam hij een schilderij mee naar de plenaire zaal en ook dit jaar heeft hij een object meegenomen, waarover later meer.

Van der Staaij spreekt aan het begin van zijn betoog over het standbeeld van Willem van Oranje op het Plein naast de Kamer, waarop de Latijnse spreuk ‘Saevis tranquillus in undis’ staat: ‘Rustig te midden van de woelige baren’. Deze spreuk past volgens Van der Staaij helemaal bij de houding die het kabinet deze coronacrisis moet aannemen. “De rust en kalmte bewaren, tegelijk alert en waakzaam zijn, een vaste koers varen”, aldus Van der Staaij. Want, zo stelt de SGP-leider, “zowel te weinig doen als te veel doen kan grote schade aanrichten”. Van der Staaij waarschuwt voor “menselijke overmoed” in de strijd met het coronavirus en benadrukt dat hij vindt dat van gedwongen vaccinatie tegen corona geen sprake kan zijn.

keesvdstaaij Kees van der Staaij SAEVIS TRANQUILLUS IN UNDIS || Rustig te midden van de woelige golven || Dit reliëf van de ijsvogel en zijn nest is weergegeven op de sokkel van het standbeeld van Willem van Oranje op het Plein in Den Haag. #APB2020 https://t.co/PDCr5X4YIa 16 september 2020 @ 20:19

Volgen

Van der Staaij snijdt nog een paar andere onderwerpen aan: hij vindt dat problemen met Marokkaanse Nederlanders niet “gecamoufleerd” moeten worden, spreekt zich uit tegen het drugsgebruik in de samenleving en heeft zorgen over het abortus- en euthanasiedebat in Nederland. Tegen het einde van zijn betoog maakt Van der Staaij de doos open die hij heeft meegenomen: er zit een beeldje van een ijsvogel in, de vogel die te zien is op het standbeeld van Willem van Oranje. De ijsvogel symboliseert “trouw en onverzettelijkheid”, aldus Van der Staaij. Hij doet het beeld cadeau aan de Kamermedewerkers, als bedankje voor hun harde werk tijdens de coronacrisis.

Ouwehand: tijd voor fundamentele keuzes

Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren wil het hebben over het ,,begrotingstekort”, maar dan wel dat ,,van onze natuurlijke hulpbronnen”. ,,Daar betalen we vroeg of laat de prijs voor.”

Ouwehand constateert wel tevreden dat de tijd van ,,keihard neoliberalisme” voorbij is. De kritiek op handelsverdrag CETA, tussen de EU en Canada, is in Nederland sterk gegroeid. Een ander handelsverdrag, Mercosur, met Argentinië, Brazilië, Uruguay en Paraguay, stuitte in juni op een “nee” in een motie van de Tweede Kamer. ,,De EU blijft maar doorgaan met die verwoestende handelsdeals.”

De coronacrisis dwingt nu volgens het Kamerlid tot nog veel meer ,,fundamentele keuzes”, bijvoorbeeld op het gebied van landbouw, veeteelt en volksgezondheid. Ze wijst op het verband tussen virussen en intensieve dierhouderij. Corona is geen ,,zwarte zwaan” die ons is overkomen, stelt Ouwehand.

Segers: hogere zorgsalarissen, maar niet meteen

De linkse partijen willen van Segers weten waarom de ChristenUnie zich onlangs wel uitsprak voor een structurele salarisverhoging in de zorg, maar die nu nog niet geregeld is door het kabinet.

Een speciale commissie gaat zich buigen over betere arbeidsomstandigheden in de zorg, inclusief het salaris. Een Haagse truc die een loonsverhoging op de lange baan schuift, vinden PvdA en SP.

Maar Segers zegt dat de commissie „niet vrijblijvend” naar het salaris zal kijken en belooft dat er volgend jaar voorstellen voor salarisverhoging zullen volgen.

Het kabinet presenteerde dinsdag in de Miljoenennota geen salarisverhoging voor zorgverleners, maar wel een nieuwe incidentele bonus van 500 euro volgend jaar. Over dit jaar krijgt een deel van het personeel 1000 euro bonus, als dank voor de extra inzet tijdens de coronacrisis.

Segers pleit er verder voor bij het kabinet om ,,met een warm hart” besluiten te nemen over vluchtelingen. Hij waarschuwt ook voor ,,fixatie op het bbp”. Het recent aangekondigde groeifonds van 20 miljard euro van minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA) moet niet alleen draaien om economische groei, maar ook om welvaart in de brede zin van het woord.

Segers: het individualisme is doorgeslagen

Gert-Jan Segers begint zijn betoog met een verwijzing naar Bronnie Ware, een Australische verpleegster die in de palliatieve zorg werkte en daar een boek over schreef. De ChristenUnie-leider trekt daar de conclusie uit: ,,Vriendschappen en relaties maken gelukkig. Eenzaamheid – dat is gif.”

En dat is weer het opstapje voor de kern van zijn bijdrage: ,,Het individualisme heeft de laatste jaren de toon gezet”, zegt Segers. ,,De coronacrisis heeft nog scherper laten zien wat niet deugt.”

De economie is de afgelopen veertig jaar sterk gegroeid, zegt Segers, maar vooral bedrijven hebben daar de vruchten van geplukt, niet gezinnen. ,,Wat nu nodig is, zijn nieuwe keuzes.”

LamyaeA Lamyae Aharouay Segers spreekt over een ,,verbroken sociaal contract”. En: ,,we zijn geen homo economicus, we zijn bestemd voor bloei. Is dit een open deur? Laten we er dan snel doorheen lopen.” 16 september 2020 @ 19:33

Volgen

Er kan, stelt hij, worden toegegeven aan angst voor economische krimp, voor vluchtelingen of voor het vertrek van bedrijven omdat het Nederlandse belastingregime niet meer gunstig genoeg is. ,,Maar we kunnen ook voor beleid kiezen wat niet onze angsten reflecteert maar onze hoop.”

Asscher over corona: het gaat echt niet goed

PvdA-leider Lodewijk Asscher focust het begin van zijn inbreng op het coronavirus. “We zijn nog lang niet terug bij normaal”, zegt Asscher, die erg verontrust is door de snelle stijging van het aantal positieve tests en ziekenhuisopnames van de laatste dagen. Intussen schiet de testcapaciteit tekort en kan niet iedereen zich meer snel laten testen. “Het gaat echt niet goed”, constateert Asscher, die zegt dat we “een gigantisch probleem hebben als we het nu niet onder controle krijgen”. De PvdA-fractievoorzitter verwijt het kabinet te weinig actie te ondernemen en de verantwoordelijkheid af te schuiven op gemeenten. Hij wil donderdag duidelijkheid van premier Rutte over welke maatregelen hij nu gaat nemen.

De coronacrisis werkt ook als “een vergrootglas” voor problemen die Nederland al had volgens Asscher. Hij noemt de kansenongelijkheid in het onderwijs en de positie van flexwerkers. De PvdA-leider ziet in de economie “een aantal ingesleten patronen die niet goed zijn” en hij wil veranderen. Het economische systeem van het neoliberalisme, dat volgens Asscher te lang dominant is geweest in de politiek, is “technisch en moreel failliet”, zegt hij. Asscher wil de “bestaanszekerheid” van mensen weer centraal stellen. De PvdA-leider ziet ook bij andere partijen een verschuiving in opvattingen. “Ik heb vandaag de VVD horen praten over een sterke overheid. D66 horen zeggen ‘we zijn liberaal, maar niet zulke erge’. Er is iets aan het veranderen.”

Jetten: niet liberalisme, maar nationalisme is het probleem

Jetten (D66) begint over het liberalisme. Het is hem „de laatste weken opgevallen” dat politici van bijvoorbeeld CDA en ChristenUnie „hun strijd tegen het liberalisme hebben hervonden”. Deels kan hij zich daarin vinden. „Als het gaat om neoliberalisme vind ook ik dat we daarin zijn doorgeschoten.” Jetten benadrukt dan ook dat hij zichzelf een „sociaal-liberaal” noemt.

Tegelijkertijd steekt het hem dat het liberalisme nu links en rechts als het grote kwaad wordt neergezet. „Als ik kijk naar ontwikkelingen in Europa en de wereld dan zie ik niet het liberalisme als de grote bedreiging van onze welvaart, maar nationalisme.”

Kamervoorzitter Khadija Arib maakt bekend dat het debat een uur wordt geschorst, tot 20.50 uur.

Jetten: coronacrisis had deels vermeden kunnen worden

Rob Jetten (D66) noemt de coronacrisis een deels „vermijdbare crisis”, als Nederland niet zo’n grote bio-industrie zou hebben gehad. „We zijn een van de weinige landen waar het virus is overgesprongen van mens op dier en van dier op mens. En dat komt ook door de keuzes die zijn gemaakt.”

Jetten pleit voor het trekken van lessen uit de crisis. Hij vindt dat moet worden nagedacht over het één dag per week thuiswerken, over het digitaal afhandelen van rechtszaken, over het via internet raadplegen van de huisarts en over het beëindigen van spotgoedkope vluchten.

LamyaeA Lamyae Aharouay Rob Jetten is inmiddels al een tijdje aan het woord. Paar ideeen: ,,Gratis kinderopvang. Een eind aan het toeslagensysteem. Een versoepeling van de schuldensanering. Meer geduld met kinderen in het onderwijs. Minder werkdruk en meer salaris voor leraren.” 16 september 2020 @ 17:11

Volgen

Jetten is kritisch over het testbeleid en trekt de vergelijking met „Denemarken, waar iedereen zich kan laten testen wanneer ze dat willen, ook zonder klachten”.

Maar hij prijst het kabinet, waarvan zijn partij deel uitmaakt, en de oppositie voor het oplossen van „wezenlijke problemen, waarop vorige kabinetten de tanden hebben stukgebeten”. Hij doelt onder meer op de totstandkoming van het klimaatakkoord en het pensioenakkoord. „In de hectiek van deze tijd zou je bijna vergeten hoe bijzonder dat is.”

Jesse Klaver (GroenLinks) noemt het „fijn” dat Jetten de constructieve opstelling van de oppositie prijst, maar wil ook weten of er ruimte is voor veranderingen in het kabinetsbeleid. Die is er, zegt Jetten, maar nu al een toezegging over hogere zorgsalarissen, zoals Klaver vraagt, wil hij niet doen. „Ik kijk uit naar de voorstellen van de oppositie.”

Marijnissen geërgerd door inhoud van debat

Het debat vliegt zo nu en dan alle kanten op: op het ene moment gaat het over het coronavirus of marktwerking in de zorg, dan over de veroordeling van Akwasi. Tot ergernis van Marijnissen, als Thierry Baudet een vraag stelt over Zwarte Piet: „We zitten middenin de ergste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog en hier gaat het uren over Marokkanen, migranten en Zwarte Piet.”

Marijnissen kondigt wetsvoorstellen aan waarin werknemers meer te zeggen krijgen over beslissingen in het bedrijf waar zij werken en meer gaan delen in de winsten die worden gemaakt. Ook wil de SP het minimumloon en uitkeringen verhogen. Volgens Marijnissen krijgen op dit moment veel mensen die ‘cruciale beroepen’ hebben, zoals schoonmakers en pakketbezorgers, het minimumloon en is het eerlijk dat zij meer verdienen.

Marijnissen: kabinet laat zorgpersoneel in de steek

Lilian Marijnissen (SP) is nu aan het woord. Ze kijkt nog even terug op de Algemene Politieke Beschouwingen van vorig jaar, toen ze zag dat rechtse partijen afscheid namen van hun neoliberale beleid. Die draai ziet Marijnissen ook in de coronacrisis: er wordt nu niet bezuinigd. „Een nieuwe aanpak, een goede aanpak ook wat ons betreft.” Volgens Marijnissen kan Nederland „sterker uit de coronacrisis komen”.

Marijnissen maakt zich grotere zorgen over de aanpak van de coronacrisis. Ze wijst op de te krappe testcapaciteit. „Levensgevaarlijk”, aldus Marijnissen. Ook vraagt ze of er voldoende beschermingsmiddelen zijn en wil ze aandacht voor de vermoeidheid onder zorgmedewerkers. Het kabinet zou het zorgpersoneel „in de steek” laten door het salaris niet permanent te verhogen.

LamyaeA Lamyae Aharouay Marijnissen is nu aan de beurt. Haar verhaal is ook sterk gericht op corona. Over beschermingsmiddelen, testen, bron- en contactonderzoek. Over zorgpersoneel: ,,Zelfs een structureel hoger salaris is wat ons betreft nog maar het begin.” 16 september 2020 @ 16:19

Volgen

Daarnaast roept Marijnissen minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) op om de huren alsnog te bevriezen. Eerder deed ze dat niet, ondanks herhaalde oproepen – en een aangenomen motie van afkeuring – in de Eerste Kamer.

Asscher eist brief over onverwachte corona-persconferentie

Terwijl de Tweede Kamer debatteert over de Miljoenennota wordt bekend dat er vrijdag al een nieuwe persconferentie komt over de jongste corona-ontwikkelingen, in plaats van volgende week dinsdag. Mogelijk gaat het kabinet dan extra regionale maatregelen bekendmaken, in verband met het snel oplopende aantal besmettingen. Asscher (PvdA) reageert geërgerd en noemt het „vrij bizar” dat de Tweede Kamer dit via de media moet vernemen. Hij verzoekt het kabinet een brief te sturen vóór de tweede ronde van het debat, donderdag.

Heerma: de coöperatieve geest is weer terug

Pieter Heerma (CDA) gaat tegen vijven verder als vierde spreker. Hij heeft het over „te ver doorgevoerde individualisering en marktwerking” waarbij flexwerkers fungeren als de „stootkussens” van de economie. Maar hij ziet juist ook tijdens deze coronacrisis een nieuwe, coöperatieve geest ontstaan, bijvoorbeeld op het terrein van voedselvoorziening. De vraag naar lokaal, biologisch geteelde groenten groeit, woningcoöperaties en banken zijn op zoek naar „hun coöperatieve roots”. „De roep om meer samenleving is alleen maar sterker geworden”, zegt Heerma, en hij is optimistisch over hoe dit zich verder zal gaan ontwikkelen. „Wie Nederland in 2040 bekijkt ziet geen land van uitbuitingsconstructies en trash jobs”, maar „een Dutch miracle” dat in de hele wereld navolging zal krijgen.

Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) reageert aangenaam verrast - „we kunnen zelfs samen uit eten” - maar is ook kritisch. Vooral de suggestie van Heerma dat milieuproblemen zouden kunnen worden opgelost door boeren en milieuorganisaties om de tafel te zetten en het poldermodel weer in ere te herstellen, verwerpt ze. Volgens Ouwehand is het probleem juist dat er in Den Haag te goed wordt geluisterd naar boerenorganisaties.

Heerma vindt ook dat er weer een ministerie van Volkshuisvesting moet komen: „We kunnen spreken van een nationale wooncrisis, er worden te weinig betaalbare woningen gebouwd.” Jesse Klaver (GroenLinks) zegt „blij” te zijn met deze analyse, maar ziet er te weinig van terug in de deze week gepresenteerde begroting.

Lodewijk Asscher (PvdA) noemt de bijdrage van Heerma aan het debat „een vrolijke grafrede bij de begrafenis van het neoliberalisme”.

Klaver: politiek gaat niet over vervolging

Wilders (PVV) draait het debat weer terug in de richting van het vertrouwen in de rechtsstaat. Hij vraagt of Klaver (GroenLinks) het terecht vindt dat Akwasi niet wordt vervolgd. In zijn termijn ging Wilders hier ook al uitgebreid op in - volgens de PVV-leider is sprake van klassenjustitie, omdat Akwasi de officier van justitie kende. Klaver stelt dat hij geen mening over de vervolging heeft, omdat de politiek daar niet over gaat. „Dat is aan de rechter. Dat is de rechtsstaat, zo houden wij onze samenleving gezond.”

Volgens Klaver moet Wilders uitkijken wat hij kapotmaakt. „Ik ben altijd trots als ik in het buitenland kan zeggen dat ik met u in het parlement zit, we zijn het niet met elkaar eens, maar we hebben wel gedeelde principes over democratie en rechtsstaat. Dat gooit u weg door te zeggen dat er sprake is van klassenjustitie.”

Klaver geeft Rutte complimenten en kritiek

Klaver (GroenLinks) geeft Mark Rutte (VVD) complimenten: „Ik hoor weleens: die Rutte is zo gek nog niet. Maar dat is misschien wel te zuinig.” Hij noemt Rutte een „premier van gerechtvaardigdheid” en wijst erop dat de premier zich „onvermoeibaar” inzet om de daders achter de ramp met MH17 op te sporen. „Maar er is ook een andere premier: Mark de manager.” De hogere huren zijn het gevolg van diens beleid, stelt Klaver. Hij heeft het over „het virus van economisme” dat de samenleving ziek heeft gemaakt.

LamyaeA Lamyae Aharouay Klaver complimenteert Rutte voor zijn rol in de nasleep van de MH17ramp. Hij noemt hem ,,een premier van rechtvaardigheid.” Daar stopt het compliment. ,,Maar er is ook een andere premier, Mark de manager.” ,,Het virus van het economisme heeft NL maatschappelijk ziek gemaakt.” 16 september 2020 @ 14:11

Volgen

Het Wopke-Wiebesfonds is te veel een economisch fonds, stelt Klaver. „We hebben een klimaatfonds nodig.” Ook stelt hij dat de CO2-belasting is afgezwakt, waardoor vervuilende bedrijven niet genoeg betalen en de klimaatdoelstellingen niet worden gehaald. Daarop interrumpeert Dijkhoff (VVD): hij stelt dat als Klaver daadwerkelijk wil dat het land in 2050 klimaatneutraal wordt, het taboe van kernenergie af moet. „Met alleen wind gaat het niet lukken.” Volgens Klaver is het al mogelijk om een kerncentrale in Nederland te bouwen, maar geen enkel bedrijf wil zich daaraan wagen. „Als er een bedrijf is dat een kerncentrale in Nederland wil neerzetten, schrijf je in. Ik denk dat er niemand komt.”

Klaver: samenleving moet solidair zijn, ook met vluchtelingen

Het debat wordt weer hervat. Kamervoorzitter Khadija Arib (PvdA) vraagt vooraf of Kamerleden die veel vragen hebben gesteld, zoals Geert Wilders (PVV), Lodewijk Asscher (PvdA) en Jesse Klaver (GroenLinks), zich willen inhouden. Het debat is bijna vijf uur onderweg tot dusver kwamen slechts twee sprekers aan bod.

Klaver is de volgende spreker. Hij stelt dat solidariteit de belangrijkste waarde is om uit de crisis te komen. Hij begint dan over het aantal vluchtelingen dat moet worden opgenomen uit het afgebrande vluchtelingenkamp Moria. „De eerste vraag na zo’n drama is: hoe kunnen we helpen? Maar de vraag bij de coalitie leek te zijn: hoe kunnen we een politiek probleem oplossen? Via handjeklap dus.”

LamyaeA Lamyae Aharouay Klaver noemt ,,solidariteit” als belangrijkste waarde om uit de crisis te komen. ,,We zijn niet als mensen kwetsbaar, maar ook als samenleving.” Begint over kamp Moria, hij noemt het ,,kamp hel”. 16 september 2020 @ 13:52

Volgen

Wilders vraagt waarom Klaver er niet bij vertelt dat het kamp door vluchtelingen in brand is gestoken. Volgens Klaver is het inderdaad aannemelijk dat een paar vluchtelingen dat hebben gedaan, maar dat niet de hele groep daarvan de dupe moet worden.

Klaver gaat daarna verder over corona: hij wijst erop dat kwetsbare mensen harder worden getroffen. Hij roept jongeren op zich beter aan de regels te houden teneinde oude mensen te beschermen. Hij wijst ook op flexwerkers en zzp’ers die voorlopig moeilijk aan werk komen. „Dat zijn vaak jongeren, de schok van de crisis wordt op hen afgewenteld.”

Tussenstand: een debat dat nauwelijks over corona gaat

Om 15.45u worden de Algemene Politieke Beschouwingen hervat. Nog veertien sprekers te gaan - te beginnen met Jesse Klaver (GroenLinks). En er hebben pas twee gesproken: PVV-leider Geert Wilders en VVD-leider Klaas Dijkhoff. Onze politiek verslaggever Lamyae Aharouay maakt een tussenbalans op:

Tot nu toe staat het debat heel erg in het teken van de campagne, voor de Tweede Kamerverkiezingen volgend jaar. Het duurde maar liefst vijfenhalf uur voordat het oplopende aantal coronabesmettingen ter sprake kwam – SP-leider Lilian Marijnissen begon hierover. Wilders, die als eerste mocht beginnen, omdat de PVV de grootste oppositiepartij is, begon net als vorig jaar en het jaar daarvoor over zijn veroordeling voor groepsbelediging twee weken geleden. Al vrij snel ontstond een interruptiedebat dat langer duurde dan een uur, waarin de Kamer veel aanstoot nam aan Wilders’ beweringen over de rechtsstaat in Nederland. Die is volgens hem failliet. Hij noemde Nederland opnieuw een corrupt land. Klaas Dijkhoff sloeg een persoonlijke noot aan. Over de hoofden van zijn collega-Kamerleden richtte hij zich rechtstreeks tot de Nederlanders buiten de Kamer. Hij was openhartig over zijn eigen twijfels en verwarring tijdens deze coronacrisis. Hij schetste vervolgens waar de VVD zich de komende maanden in aanloop naar de verkiezingen op gaat richten, onder meer op een „sterkere overheid”.

Wilders en Dijkhoff botsen over EU-afdrachten

Dijkhoff (VVD) botst nu met Wilders (PVV) over de miljarden die naar Europese landen gaan. Volgens Wilders geeft het kabinet „cadeautjes” aan Italië en krijgt ook Duitsland via de EU geld van Nederland. „Die gaan daar leuke dingen van doen, die gaan daar de AOW-leeftijd mee verlagen.” Dijkhoff zegt dat inderdaad geld naar andere Europese landen gaat, maar dat er uiteindelijk meer geld terugkomt naar Nederland. Als Wilders blijft hameren op de afdrachten („Bent u er eigenlijk voor de Italiaanse of voor de Nederlandse kiezer?”) heeft Dijkhoff het wel gehad met Wilders: „Het is nooit goed, wat ik ook zeg, het is altijd schandalig en ik moet me altijd kapot schamen. Ik denk dat er ook een aantal mensen zijn die thuis zitten te kijken die denken: de inbreng van de heer Wilders is schandalig.”

Marijnissen (SP) constateert dat het na vijf uur debat nog nauwelijks is gegaan over de problemen met de bestrijding van het coronavirus. Ze vraagt zich af hoe het kan dat sprake is van te weinig testcapaciteit en dat het bron- en contactonderzoek voor problemen zorgt. Daarvoor bestaan geen makkelijke oplossingen, aldus Dijkhoff.

LamyaeA Lamyae Aharouay Na bijna 5u debat dan nu een vraag van Marijnissen over het oplopend aantal coronabesmettingen. Hoe kijkt Dijkhoff naar beleid kabinet, wil ze weten. Dijkhoff: ,,ik zou willen dat we meer testcapaciteit hadden, maar weet niet wat anders zou moeten om dat voor elkaar te krijgen” 16 september 2020 @ 12:58

Volgen

Daarmee is de termijn van Dijkhoff ten einde. Het debat is geschorst voor een late lunchpauze.

Dijkhoff pleit voor ‘sterkere overheid’

Klaas Dijkhoff vertelt over zijn onbezorgde jeugd, hoe hij zelf computers in elkaar knutselde en een mobieltje deelde met zijn vader, en hoe aan dat gevoel een eind aan kwam met de aanslag op de Twin Towers. Voor de jongeren van nu is het coronavirus zo’n kantelpunt, betoogt hij.

Markla94 Mark Lievisse Adriaanse Mediacratie: Dijkhoff richt zijn bijdrage tijdens de APB vrijwel volledig op „de mensen thuis”, hij aanspreekt met „jullie”. 16 september 2020 @ 11:55

Volgen

De VVD-leider geeft zijn kijk op de wereld, aan de hand van drie speerpunten: er moet een ,,sterkere overheid” komen - wat niet hetzelfde is als een ,,grotere overheid”, zo benadrukt hij. Dijkhoff pleit daarnaast voor ,,eerlijke handel” en voor ,,minder afhankelijkheid”.

Bedrijven moeten belasting betalen op de plek waar ze het geld verdienen, legt hij uit, en als ze dat niet doen moeten ze worden geweerd. Europa moet meer investeren in defensie en ,,eigen energie” - dat mag wat Dijkhoff betreft ook kernenergie zijn. EU-lidstaten moeten bovendien de regie terug zien te krijgen over de productie van strategisch belangrijke zaken. Het kan volgens Dijkhoff niet zo zijn dat ,,technologie alleen wordt ontworpen in landen die anders tegen privacy aankijken dan wij”.

tomjanmeeus Tom-Jan Meeus Interessant: Dijkhoff accentueert met drie principes (eerlijke handel, sterke overheid, minder afhankelijkheid) het verschil met nationalistisch rechts en herdefinieert gelijktijdig het VVD-liberalisme #apb2020 16 september 2020 @ 12:00

Volgen

SGP-leider Kees van der Staaij spreekt Dijkhoff aan op financiële degelijkheid. Het kabinet trekt momenteel miljarden uit om de gevolgen van de coronacrisis te dempen, waardoor de staatsschuld snel oploopt. De SGP is traditioneel voor een streng beleid om de overheidsfinanciën op orde te houden en had de VVD daarin lang als bondgenoot. “Is er nog een verschil tussen VVD en PvdA als het gaat om degelijke overheidsfinanciën?”, vraagt Van der Staaij aan Dijkhoff.

Dijkhoff zegt dat de huidige extra uitgaven bedoeld zijn om de klap van de coronacrisis op te vangen en zo banen en bedrijven te redden. “We steken ons niet in de schulden om structureel nieuw sociaal beleid aan te gaan”, zegt hij over Van der Staaijs vergelijking met de PvdA. Dijkhoff belooft de SGP dat de VVD het begrotingstekort en de staatsschuld op lange termijn weer wil terugdringen.

LamyaeA Lamyae Aharouay Van der Staaij aan Dijkhoff over uitgaven: ,,Is er eigenlijk nog wel verschil tussen de PvdA en de VVD?”
Rutte, vanuit Vak K aan Asscher: ,,Grijp in!” 16 september 2020 @ 12:10

Volgen

Van Brenk: Wopke-Wiebesfonds mag geen ambtelijk speeltje worden

De discussie verplaatst zich nu naar het ‘Wopke-Wiebesfonds’, het investeringsfonds van 20 miljard euro dat het kabinet de komende vijf jaar beschikbaar wil stellen voor onderzoek en innovatie. Corrie van Brenk, leider van 50Plus, spreekt de vrees uit dat het „een speeltje van ambtenaren” wordt, omdat zij zouden gaan bepalen welke projecten „leuk” zijn en welke niet. Van Brenk vraagt zich af of de politiek niet te veel op afstand wordt gezet.

Lees ook: Hoe Wopke Hoekstra vast bleef houden aan zijn zelfbedachte fonds

Dijkhoff (VVD) vindt die afstand juist verstandig. Volgens hem heeft het verleden geleerd dat een fonds „waar je politiek makkelijk bij kunt” al snel kan veranderen in „een aantrekkelijke pot om politieke problemen mee op te lossen”.

De Raad van State en de Algemene Rekenkamer uitten deze week forse kritiek op het door het kabinet voorgestelde Nationaal Groeifonds. In een advies schreef Thom de Graaf, vicepresident van de Raad van State, dat het plan „afbreuk doet aan de controlefunctie van het parlement”. De kritiek richt zich vooral op de aparte juridische constructie die voor het fonds is gekozen. Voor een normaal begrotingsfonds zou het kabinet de doelstellingen uitgebreid moeten omschrijven. Omdat dit nu niet hoeft, ligt „ondoelmatig” gebruik van het geld op de loer, aldus De Graaf.

Dijkhoff verdedigt ‘corona-korting’ voor bedrijven

VVD-leider Klaas Dijkhoff is de tweede spreker, na bijna tweeënhalf uur. Hij richt zich tot kinderen en jongeren: „Als je een beetje in de war bent, is dat niet erg, de volwassenen zijn dat ook.” Dijkhoff probeert een positieve noot aan te slaan. „Uiteindelijk komt het goed.”

Al snel wordt hij geïnterrumpeerd door SP-leider Lilian Marijnissen. Zij waardeert zijn verhaal over de „veerkracht van de samenleving”, maar wil het over iets anders hebben: de salarissen van zorgmedewerkers. „Een eerlijke beloning voor al die mensen voor wie we hebben staan klappen.”

Volgens Dijkhoff is er al veel gedaan voor de zorgmedewerkers en is het nu vooral belangrijk dat de economie niet verder beschadigd raakt. Het VVD-Kamerlid verdedigt de ‘bedrijfsinvesteringskorting’ van 2 miljard euro die het kabinet voor bedrijven in gedachten heeft. Een belastingvoordeel dat volgens Marijnissen beter aan het zorgpersoneel kan worden besteed.

Bij de oppositie is veel ergernis over de korting, omdat deze zogenoemde BIK-regeling heel summier wordt toegelicht in de Miljoenennota. GroenLinks-leider Jesse Klaver noemt de regeling een „afscheidscadeau voor Hans de Boer”, de vertrekkende voorman van werkgeversorganisatie VNO-NCW.

Segers: wie PVV stemt, wordt bekocht

Gert-Jan Segers, leider van de ChristenUnie, daagt PVV-leider Geert Wilders uit om kleur te bekennen en aan te geven met welke andere partijen hij wil gaan samenwerken na de verkiezingen. Wilders weigert hier antwoord op te geven. Hij noemt het „arrogante Haagse politiek” om hier nu al over te willen praten, terwijl de verkiezingen nog niet zijn geweest. „De campagne moet nog beginnen.” Segers reageert fel: „Ik constateer dat wie PVV stemt, bekocht wordt. Want je zult moeten samenwerken met anderen.”

Markla94 Mark Lievisse Adriaanse Van der Staaij (SGP) en Segers (CU) vragen in feite van Wilders om zich als ‘gewoon’ politicus op te stellen, door te vragen hoe en met wie samen te werken. Het punt lijkt me dat Wilders dat al 15 jaar niet meer wil zijn. #APB 16 september 2020 @ 10:17

Volgen

tomjanmeeus Tom-Jan Meeus Deze tweet uit 2016 lijkt me niet erg ingewikkeld: als de VVD Rutte tot lijsttrekker benoemt zal de heer Wilders helaas zijn conclusies moeten trekken https://t.co/JnGoMzLKZT 16 september 2020 @ 10:37

Volgen

Wilders: Nederland onder Rutte onherstelbaar veranderd

In het slot van zijn betoog maakt Wilders nog wat andere punten. Hij hekelt de Europese steun aan landen als Italië, waar ook Nederland met miljarden aan bijdraagt. De PVV-leider richt zich steeds in het bijzonder tot zijn electorale concurrent: Mark Rutte, „de premier die ons geld heeft weggegeven aan het buitenland”. „Waarom laat u de gewone man en vrouw in de steek?”

De eerste interruptie van Lodewijk Asscher (PvdA) van Wilders gaat over diens stemgedrag op economisch vlak. Volgens de PvdA-leider stemde de PVV de afgelopen jaren vaak met de VVD mee tegen de belangen van werknemers. Wilders wijst direct op de deelname van Asscher aan het kabinet Rutte-II. „U sneed in de WW, u versoepelde het ontslagrecht”, zegt Wilders tegen Asscher, volgens de PVV-leider „de bedrijfspoedel” van Rutte.

LamyaeA Lamyae Aharouay Asscher interrumpeert Wilders nu - voor het eerst in dit debat - ,,op het economisch verhaal van Wilders”. Hij deed hiervoor niet mee aan het interruptiedebat toen het over Marokkanen ging. 16 september 2020 @ 09:46

Volgen

Markla94 Mark Lievisse Adriaanse Asscher pakt Wilders op zijn zwakke plek: economisch stemgedrag in de Tweede Kamer. Fietskoeriers en Uber-bezorgers? Wilders fronst en zegt niet te weten wat dat zijn. #APB 16 september 2020 @ 09:49

Volgen

Markla94 Mark Lievisse Adriaanse Omgekeerd reageert Wilders met Asschers’ zwakte: de bezuinigingen uit Rutte-II waar Asscher handtekening onder zette. „Daarom kreeg u klappen van de PvdA-kiezer” 16 september 2020 @ 09:52

Volgen

Klaver: betoog Wilders doorspekt met racisme

Het debat gaat al ruim een uur over Wilders’ uitspraken over de rechtsstaat en discriminatie. Verschillende partijen willen van de PVV-leider weten of hij erkent dat Nederland een probleem heeft met racisme en discriminatie van Marokkanen en andere bevolkingsgroepen. Wilders zegt op die vraag van GroenLinks-leider Jesse Klaver dat hij „niet wil ontkennen dat het voorkomt”, maar volgens de PVV’er komt het amper voor. Hij zegt dat er vorig jaar maar 123 gevallen van discriminatie zijn gemeld. Het echte probleem is volgens Wilders de „dagelijkse terreur en criminaliteit” van Marokkanen tegen Nederlanders.

Klaver zegt dat het hele betoog van Wilders „doorspekt is van racistische uitingen” en dat vindt hij „walgelijk”. Hij vindt dat de PVV-leider „levensgevaarlijke uitspraken” doet omdat hij aanhangers oproept in verzet te komen. De GroenLinks-leider ziet „een nieuwe stap in zijn [Wilders] eigen radicalisering”.

Wilders heeft het in elk geval voor elkaar dat het debat alweer anderhalf uur over hem gaat, signaleert onze politiek verslaggever Lamyae Aharouay:

LamyaeA Lamyae Aharouay We vertellen elkaar vaak dat alles anders is tijdens corona. Maar het begin van de APB is hetzelfde als vorig jaar en het jaar daarvoor. Het begint met Wilders die iets zegt over Marokkanen/islam en de rest van de Kamer die hem daar over blijft interrumperen. 16 september 2020 @ 09:28

Volgen

apjvalk Guus Valk Wilders zet de #APB al een uur naar zijn hand, en heeft toch nog het debat over zijn proces dat hij graag wilde. 16 september 2020 @ 09:17

Volgen

Linkse tegenbegroting met ook eigen accenten

De linkse oppositiepartijen PvdA, GroenLinks en de SP hebben samen weer een tegenbegroting gemaakt, waarin ze andere keuzes maken dan het kabinet. Ze laten bedrijven en veelverdieners meer belasting betalen, terwijl de publieke sector en mensen die in de problemen kwamen door corona meer overhouden. Ze willen ook meer besteden aan huisvesting, cultuur en regelingen om de gevolgen van de coronacrisis te beperken. De partijen stellen voor om 9,4 miljard euro extra uit te geven.

Toch zullen Lodewijk Asscher (PvdA), Jesse Klaver (GroenLinks) en Lilian Marijnissen (SP) ook hun eigen accenten leggen, schreven Guus Valk en Petra de Koning eerder deze week al in een voorbeschouwing op de Beschouwingen:

Klaver ziet in Rutte „een crisismanager, die zonder visie symptoompolitiek bedrijft”. En hij zegt: „We moeten de grondoorzaken van problemen aanpakken, zoals klimaatverandering, de tweedeling op de arbeidsmarkt. Rutte geeft Nederland eerst paracetamol en nu hangen we aan de morfine, de steunpakketten.” SP-leider Lilian Marijnissen en Lodewijk Asscher van de PvdA gaan het allebei hebben over de onzekerheid op de arbeidsmarkt, hevig vergroot door de coronacrisis. Asscher zal ook zo goed als zeker beginnen over het „falend testbeleid” waar hij in het weekend over twitterde. Hij noemde dat „bloedlink en onverantwoord”.

Lees ook: Wie oppositieleider wil zijn, moet nú opvallen

Wilders krijgt kritiek op uitspraak dat Nederland corrupt is

Geert Wilders begint met zijn betoog met zijn eigen veroordeling van een paar weken geleden. De PVV-leider vindt dat Nederland „een intens corrupt land” is geworden, omdat hij is veroordeeld voor groepsbelediging van Marokkanen. „Mensen met een onwelgevallige mening worden niet meer beschermd door de vrijheid van meningsuiting”, stelt Wilders, die spreekt van „een politiek-correcte dictatuur van de links-liberale meerderheid”. De PVV-leider vindt juist dat Nederlanders worden gediscrimineerd in Nederland, omdat ze massaal zouden worden uitgescholden, beroofd en belaagd door Marokkanen.

De stevige uitspraken van Wilders leiden direct tot interrupties van Denk-fractievoorzitter Farid Azarkan. Volgens Azarkan is de PVV-voorman „totaal ongeloofwaardig” omdat hij zelf pleit voor discriminatoire maatregelen, zoals het verbieden van de Koran. „U bent de belichaming van discriminatie”, zegt hij tegen Wilders. ChristenUnie-fractievoorzitter Gert-Jan Segers spreekt Wilders ook aan op diens harde woorden over Nederlandse Marokkanen. „U scheert iedereen over één kam. Dit moet u zo niet doen. U mag de vinger bij de pijn leggen, maar niet op deze manier.”

D66’er Rob Jetten hekelt de uitspraak van Wilders dat het Nederlandse rechtssysteem corrupt zou zijn geworden. „Als het u niet uitkomt begint u over klassenjustitie en een gebrek aan onafhankelijkheid van het OM.” Jetten noemt Wilders even later „de Orbán van de Lage Landen”.

LamyaeA Lamyae Aharouay Wilders: ,,Hulde voor meneer Orban. Ik sta liever met hem op de foto dan met u, meneer Jetten.” #APB 16 september 2020 @ 08:41

Volgen

Onze politiek verslaggever Mark Lievisse Adriaanse duidt vanuit de zaal het begin van het debat:

„Nu het economisch beleid van het kabinet gewaardeerd wordt door burgers, zoekt Wilders weer de tegenstellingen rond culturele onderwerpen: over Marokkaanse-Nederlanders. Daarmee probeert hij de toon te zetten en het debat te verschuiven naar een thema waar hij op scoort, en zich op onderscheidt van andere partijen.”

pdekoning Petra de Koning De #APB kunnen gaan draaien om: wie is dé politieke tegenstander van @MinPres. Tot nu toe lijkt het vooral te gaan om: wie neemt het op tegen Wilders, die stijgt in de peilingen? Azarkan, Jetten? Of toch de VVD - Dijkhoff? 16 september 2020 @ 08:52

Volgen

Oppositie doet beklag over het ontbreken van stukken

PvdA-leider Lodewijk Asscher maakte nog voor het debat begon een punt van orde, omdat de door het kabinet aangeleverde stukken rond de Miljoenennota niet volledig zijn. Hij noemt met name de zogeheten BIK-regeling. Dat is voluit de ‘Baangerelateerde Investeringskorting’, een fiscale regeling om het bedrijfsleven te stimuleren tot investeren. In de Miljoenennota staat slechts een summiere toelichting: „Werkgevers kunnen tijdelijk een korting krijgen op de loonheffing die zij voor hun werknemers afdragen wanneer zij investeren in voor de BIK kwalificerende bedrijfsmiddelen.” Het voordeel kan in totaal oplopen tot 2 miljard euro, volgens Asscher „de grootste verschuiving die erin zit”. Het is een maatregel die het kabinet lijkt te hebben bedacht in plaats van de voorgenomen verlaging van de winstbelasting voor grote bedrijven. SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen sprak in haar reactie op Asschers punt van orde smalend van een „dividendbelasting 2.0”.

Premier Rutte (VVD) reageerde met de belofte dat het wetsvoorstel zal worden uitgewerkt bij de behandeling van het Belastingplan, begin oktober. De Tweede Kamer nam daarmee genoegen.

Sprekerslijst: Wilders trapt af, zestien sprekers in totaal

Het debat start zo meteen om 10.15 uur. De fractievoorzitters debatteren woensdag met elkaar. PVV-leider Geert Wilders mag het debat aftrappen omdat zijn partij de grootste oppositiepartij is. Wilders heeft ruim een half uur spreektijd, VVD’er Klaas Dijkhoff veertig minuten. De oppositie- en coalitiefractievoorzitters blijven elkaar daarna afwisselen, in totaal voeren zestien Kamerleden het woord. Premier Mark Rutte (VVD) zal de Kamer donderdag te woord staan - dat is het moment dat de fractievoorzitters met de premier in debat kunnen.

Welkom in ons liveblog over de Algemene Politieke Beschouwingen

Het geldt in Den Haag als het belangrijkste Kamerdebat van het jaar: de Algemene Politieke Beschouwingen, traditioneel gehouden op de twee dagen na Prinsjesdag. Officieel bespreekt de Kamer de beleidskeuzes uit de Miljoenennota, maar zeker in het jaar voor de verkiezingen zullen partijen het kabinetsbeleid van de afgelopen jaren tegen het licht willen houden.

Dit jaar komen daar nog de effecten bij van de coronacrisis, die allesbehalve voorbij is. Op Prinsjesdag meldde het RIVM dinsdag een forse toename van het aantal positieve tests en ziekenhuisopnames. De vraag is daarom of partijen deze Algemene Beschouwingen zullen aangrijpen om het huidige (corona)beleid te bekritiseren of dat ze toch liever verder vooruitkijken. Voor de fractievoorzitters van de oppositie biedt het debat dé kans om het leiderschap van premier Mark Rutte (VVD) ter discussie te stellen, hoewel hij zich de laatste maanden comfortabel voelt in zijn rol als nationale crisismanager.

Lees ook: Wie oppositieleider wil zijn, moet nú opvallen

Corona maakt het debat dit jaar anders dan normaal. De plenaire zaal van de Kamer is normaal gevuld met alle 150 Kamerleden, maar door de coronaregels kunnen nu maar vijftig het debat volgen in de zaal. In Vak K, waar traditiegetrouw alle leden van het kabinet de Kamer twee dagen lang aanhoren, nemen vanwege de afstandsregels nu slechts zeven bewindslieden plaats.

NRC volgt de Algemene Beschouwingen twee dagen lang in dit liveblog. We vatten de inhoud van de betogen samen, geven duiding bij belangrijke momenten in het debat en checken live wat de fractievoorzitters beweren. Het debat begint om 10.15 uur.