Gaat u zich laten vaccineren?

Arsalan Abu Much - Palestijns internist in Ramat Gan, Israël

‘Liever grootmoeders middeltjes dan een prik’

Arsalan Abu Much komt aanlopen in zijn groene werkkleding, na een drukke ochtend op de cardiologieafdeling. „Als er een vaccin tegen Covid-19 komt, zal de medische staf waarschijnlijk als een van de eerste aan de beurt zijn, samen met andere risicogroepen”, verwacht hij. Onlangs kondigde het Israel Institute for Biological Research aan in oktober met klinische testen te willen beginnen. Abu Much zal zich zeker aanmelden als het zover komt. Bovendien is in de Verenigde Arabische Emiraten een Chinese producent al met testen op mensen begonnen. Als onderdeel van een normalisatieakkoord gaan Israël en de VAE samenwerken in de bestrijding van Covid-19, om „islamitische, joodse en christelijke levens in de hele regio te redden”. De Palestijnse president Mahmoud Abbas hoopt intussen dat Palestina als een van de eerste landen het omstreden Russische vaccin krijgt; de Palestijnse gebieden zijn voor coronabestrijding grotendeels afhankelijk van buitenlandse hulp.

Abu Much denkt dat het percentage mensen dat zich tegen Covid-19 zal willen laten vaccineren heel hoog is. „Iedereen kijkt uit naar een vaccin”, zegt hij. „Mensen willen reizen, sporten, of gewoon hun sociale leven weer oppakken.” De antivax-beweging is in Israël niet sterk aanwezig, al heeft Abu Much de indruk dat een groeiend aantal mensen in complottheorieën over de farmaceutische industrie gelooft. „Mensen nemen liever grootmoeders mengseltje van knoflook en granaatappel dan een medicijn waarvan bewezen is dat het werkt.”

In 2018 en 2019 was er in Israël een grote mazelengolf, die vooral in de ultra-orthodoxe joodse gemeenschap moeilijk te bestrijden was omdat kinderen te laat waren ingeënt. Met religieuze overtuiging heeft dat weinig te maken, benadrukken onderzoekers in verscheidene artikelen. Joodse wetten schrijven juist voor dat je je gezondheid moet beschermen, en er zijn bekende rabbijnen die al vaccinatieprogramma’s promootten toen deze nog in de kinderschoenen stonden. De uitbraak was vooral te wijten aan de leefomstandigheden en een gebrek aan goede voorlichting. Ook gelovige moslims zijn geen tegenstanders van vaccinatie, zegt Abu Much. „In het Arabisch is er een gezegde: laat het in Gods hand, maar gebruik eerst je verstand.”

Jannie Schipper

Prakamya Singal - psychiater in opleiding in New Delhi, India

‘De meeste mensen hebben vertrouwen in vaccinatie-programma’

„Als er eenmaal een vaccin is, dan hoop ik dat ze het voor alle zorgverleners verplicht stellen”, zegt Prakamya Singal. „Dat zou zoveel rust brengen.” Als arts voelde ze zich regelmatig kwetsbaar, vooral toen er in Delhi en ver daarbuiten grote tekorten waren aan N95-maskers en andere persoonlijke beschermingsmiddelen. Ze werkt als psychiater in opleiding en moest het daarom doen met de minder goede chirurgische maskers.

Ook in India zelf wordt gewerkt aan een aantal vaccin-kandidaten. Onder meer door het Serum Institute of India, de vaccinmaker uit Pune die tevens honderden miljoenen doses van het Oxford-vaccin gaat produceren. Over de verspreiding ervan maakt Singal zich geen zorgen. „Ons Nationaal Immunisatie Programma heeft sinds eind jaren tachtig met succes een infrastructuur opgezet om snel vaccins te kunnen toedienen, zelfs in afgelegen gebieden. Zo zijn we ook van polio afgekomen.”

In tegenstelling tot veel landen, is er in India niet echt een antivax-beweging, zegt Singal. „Over het algemeen hebben we vertrouwen in het overheidsprogramma.” Alleen vanuit kleine delen van de moslimgemeenschap, een minderheid in overwegend hindoeïstisch India, komt volgens haar weerstand. „Maar dat is politiek. Zo geloven ze dat de regering deze vaccins gebruikt om hen onvruchtbaar te maken en hun populatie klein te houden.”

Dat idee leefde al toen de seculiere Congrespartij nog aan de macht was. Maar onder de openlijk hindoe-nationalistische Bharatiya Janata Partij van premier Narendra Modi is dat veel hardnekkiger geworden. Dit voorjaar werd een team van artsen met stenen bekogeld toen ze een door moslims gedomineerde wijk in de stad Indore bezochten. Ze kwamen een contactonderzoek uitvoeren, vertelt Singal. „Maar de bewoners dachten dat ze waren gestuurd om hen met het virus te injecteren.” Alleen met politiebescherming konden de artsen uiteindelijk terugkeren. Lang niet alle moslims in India denken zo, benadrukt Singal. „Maar het wantrouwen is er wel.”

Eva Oude Elferink

Cindy Guo - dataspecialist in Hangzhou, China

‘Ik wil het risico niet nemen’

Vaccineren? „Liever niet”, zegt Cindy Guo vanuit haar woonplaats Hangzhou. „Ik ben bang dat ze zo’n vaccin straks al toedienen nog voordat goed en wel bekend is wat de risico’s en de bijwerkingen zijn.” Die angst is reëel: China gaf onlangs toe dat er al sinds juli vaccins die nog niet officieel zijn goedgekeurd, worden toegediend aan onder meer ambtenaren die aan de Chinese grenzen werken. Gelooft Guo dat dat vaccin al 100 procent veilig is? „Ik wil het risico in elk geval niet nemen”, zegt ze diplomatiek. Ook haar moeder, man en kinderen wil ze niet laten inenten.

Aan het bestaan van het virus twijfelt ze geen moment, Guo gelooft alleen niet dat een vaccin ook meteen effectief zal zijn. „Het is nog te snel, ik denk niet dat het al echt is uitontwikkeld. Bovendien weten we nog steeds niet waar de eerste besmettingen vandaan komen”, zegt ze. „Komt het van wilde dieren af, zoals ze eerst steeds zeiden? Of toch van diepgevroren vis?” Toen het virus begin juni opnieuw opdook, suggereerden vooraanstaande Chinese experts dat het was meegekomen met diepgevroren zalm uit het buitenland, en dat het virus ook kon meeliften op diepgevroren vlees.

De Wereldgezondheidsorganisatie vond de theorie zeer onaannemelijk, maar de import van zalm was al volledig ingestort. Ook nu nog controleert de overheid zeer streng op geïmporteerd bevroren voedsel. Het past bij de houding die Cindy ook heeft: je kunt maar beter idioot voorzichtig zijn, dan net iets te onvoorzichtig.

Guo ziet de zin van vaccinatie voor zichzelf op dit moment niet in, nog los van de risico’s die er misschien aan vast zitten. Er zijn in Hangzhou namelijk al een hele tijd geen nieuwe besmettingen meer geweest, op een enkele besmetting uit Xinjiang na dan. Ze zou het alleen overwegen als ze geen keuze had, of als er om haar heen weer heel veel nieuwe besmettingen waren. Verder blijft ze heel voorzichtig, ook als er straks een goedgekeurd vaccin is.

Garrie van Pinxteren

Robert Ochola - sociaal werker in Nairobi, Kenia

‘Wij in het getto kunnen ons geen dokter en medicijnen veroorloven’

Een donderbui van gelach raast door de telefoon. „Nee, natuurlijk neem ik niet een vaccin van de overheid. Je kunt de regering toch niet zomaar vertrouwen?”

Wantrouwen tegen vaccins, pillen en voedsel uit het buitenland is niet nieuw in Kenia. Al snel wordt er een complot vermoed van het Westen om Afrika’s aanzwellende bevolking te stuiten, zoals toen hongerige Kenianen massaal weigerden geïmporteerde gele mais te eten. „Herinner je je nog dat de regering een paar jaar terug een injectie tegen tetanus propageerde? Het bleek een façade voor geboortebeperking. Zelfs de katholieke kerk was er tegen”, schimpt Robert.

Toch zou hij een vaccin uit Amerika en Europa nu wel accepteren. „Als het vaccin niet alleen voor ons shithole countries is, dan neem ik het. Het moet wel precies hetzelfde zijn als wat Amerikanen krijgen.” En als het uit China komt? „Dan neem ik het zeker niet. Je weet hoe het is met Chinese spullen. Ze verkopen altijd de goedkope producten aan Afrika en de betere aan Europa. Zo zal het ook met een vaccin gaan.”

„Wat een boel wantrouwen Robert, je klinkt zo irrationeel, je lijkt wel een toverdokter”, werp ik tegen. Robert zuigt lucht met horten en stoten diep in zijn longen, en laat die er sissend tussen zijn tanden ontsnappen. Vol ergernis zegt hij: „Wij in het getto kunnen ons geen dokter en medicijnen veroorloven. Het voordeel van jullie rijke mensen is, dat je ieder nieuw medicijn kan uitproberen. Mijn gezin overleeft nu op citroenen, met veel gember en honing.”

Kenianen en veel van hun leiders zijn notoire alcoholconsumenten. „Jullie rijken bleven drinken in bars, ondanks het verbod erop”, sneert Robert, „daarom waart het virus nu overal rond.”

Mike Sonko, gouverneur van de hoofdstad Nairobi, stopte in ieder voedselpakket voor de armen een flesje goedkope cognac en noemde het een keelontsmetter. De gouverneur, een voormalige drugsdealer en nu enfant terrible van de politieke klasse, is populair onder de armen van Nairobi. En die vormen meer dan de helft van de inwoners. „Natuurlijk is het nonsens wat Sonko zegt. Drinken om te ontsmetten helpt niet. Maar door zijn flesje cognac als vaccin te introduceren, laat hij zien dat hij de armen niet vergeet in deze crisis.”

Koert Lindijer

Eduardo Muñoz - bierverkoper in Madrid, Spanje

‘Het past in onze cultuur om elkaar voortdurend aan te raken’

Eduardo Muñoz heeft de dodelijke kracht van Covid-19 in het zwaar getroffen Madrid van dichtbij meegemaakt. Wat hem betreft mag een vaccin er dan ook zo snel mogelijk komen. „Ik geloof zeker dat een goed vaccin met de nodige garanties kan bijdragen tot de oplossing van dit probleem. Als het er is dan zou ik me gelijk laten vaccineren. Al is het maar om anderen niet te kunnen besmetten. Misschien dat je het vaccineren niet verplicht kunt stellen, maar de overheid moet dat wel streng aanbevelen. Dat is in het belang van de hele samenleving.”

Wat betreft het handhaven van een vaccinatieplicht voor reizigers uit andere landen, ziet de Madrileense online bierverkoper een vergelijking met de reizen die hij naar Azië en Afrika maakte. „Ik heb van alles in mijn lichaam gekregen om ziektes uit te sluiten. Van prikken tegen gele koorts tot ebola-middelen. Allemaal vastgelegd in een paspoort met vaccinaties. Dat systeem is straks heel goed te gebruiken om te controleren of iemand het vaccin tegen corona heeft gebruikt. Dat kun je voor toeristen uit pakweg de VS, India of Brazilië gewoon verplicht stellen.”

Tot er een vaccin is, valt het nieuwe normaal van social distancing de Spanjaarden zwaar, zegt hij. Een half jaar geleden was het de gewoonste zaak van de wereld om vrouwen te begroeten met twee kussen en mannen een hand te geven. Hoe anders is dat nu in het land waar mondkapjes overal verplicht zijn. „Ik zoen alleen mijn vriendin en mijn ouders nog”, zegt Muñoz glimlachend. „Sinds de uitbraak van Covid-19 zijn we toch voorzichtiger geworden. En dat is logisch. Het past in onze cultuur om elkaar voortdurend aan te raken en eten en drinken te delen. Erg hygiënisch is dat niet.”

Koen Greven

Wayan Suantara - chauffeur, gids en bezorger op Bali, Indonesië

‘Overal ter wereld wachten we hierop’

Een vaccin waarmee je beschermd bent tegen het coronavirus? Als het helpt om toeristen terug naar Bali te halen, dan vindt Wayan Suantara het een geweldig plan. Hij weet maar weinig van de vaccin-discussie, verontschuldigt hij zich. Maar toevallig heeft hij wel net op het nieuws gezien dat er in Indonesië een proef bezig is: „Ik hoop dat het lukt, overal ter wereld wachten we hier toch op!”

De Chinese vaccinontwikkelaar Sinovac heeft in Bandung, de hoofdstad van West-Java, een proef lopen in de laatste onderzoeksfase. Bekende Indonesische bestuurders, zoals de gouverneur van West-Java en het hoofd van de landelijke rampendienst, hebben zich vrijwillig aangemeld als proefpersoon voor het onderzoek. Ze hopen op die manier hun vertrouwen in de wetenschap en in vaccinaties te laten zien.

Bij Wayan in het dorp zijn vaccinaties algemeen geaccepteerd, zegt hij. Hij kon zijn twee dochters toen ze klein waren ook gratis laten inenten. Waarvoor ze allemaal zijn ingeënt, dat weet hij niet meer precies. Bali is overwegend hindoeïstisch, maar in grote delen van Indonesië bestaan onder moslims (85 procent van de bevolking) wel twijfels over vaccins. Conservatieve religieuze groepen ageerden in 2018 bijvoorbeeld tegen het mazelenvaccin, dat volgens hen haram [Arabisch voor ‘verboden’, red.] zou zijn.

Een zorgelijk bijeffect van de coronapandemie is ook dat de vaccinatiegraad van andere ziekten in Indonesië sterk dreigt te dalen. Uit angst voor besmetting met het coronavirus durven ouders niet naar de plaatselijke kliniek te gaan om hun kind te laten vaccineren. De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwde dat de vaccinatiegraad van ziekten als polio, hepatitis B en difterie nu 10 tot 20 procent lager ligt dan vorig jaar.

Annemarie Kas

Rudi Boermans - aardbeienteler in Heusden-Zolder, België

‘We hebben niet veel alternatieven’

Aardbeiboer Rudi Boermans (59) zal niet vooraan in de rij staan voor een vaccin. „We weten nog niet wat de effecten op de lange termijn zijn. Laat iemand anders dat maar testen”, zegt hij aan de telefoon vanaf zijn boerderij in het Belgisch Limburgse Heusden-Zolder. België heeft miljoenen doses gereserveerd van het vaccin dat momenteel aan de universiteit van Oxford ontwikkeld wordt. Maar het farmaceutisch bedrijf wil wel vrijstelling van aansprakelijkheid op schadelijke bijwerkingen, werd vorige week bekend. Toch zal hij er uiteindelijk wel aan moeten geloven, vreest Boermans: „We hebben niet veel alternatieven.”

Want Boermans begint nu écht moe te worden van alle maatregelen. Voor de seizoenarbeiders die normaal uit Oost-Europa overkwamen maar nu vastzaten aan de grens, werd een oplossing gezocht. Het oogsten van de aardbeien gebeurde op anderhalve meter van elkaar. De kleinkinderen bleven op afstand, en het café moest maar even wachten.

En omdat net als in veel andere Europese landen het aanta besmettingen weer oploopt, worden aanvankelijk versoepelde maatregelen weer teruggedraaid. Mondkapjes op. Wéér een beperking van de sociale contacten tot een ‘bubbel’ van vijf personen. Op sommige plaatsen een avondklok. „Handen wassen, anderhalve meter, al die regels. Ik spreek niet meer af met vrienden, we komen nergens. Dit leven, het nieuwe normaal, is niet voor de mens gemaakt”, vindt Boermans.

Hij is niet alleen. Volgens een recent onderzoek van de Universiteit Gent heeft nog maar één op de drie Vlamingen de motivatie om de coronamaatregelen te volgen. De Belgische premier Sophie Wilmès toonde er op een persconferentie onlangs begrip voor: „We horen de roep van burgers die er genoeg van hebben om een deel van hun vrijheden te moeten inleveren”, zei ze. Maar haar boodschap was tegelijk hard: we moeten met het virus leren leven. „Geen enkele maatregel zal het virus volledig kunnen stoppen, totdat er een vaccin gevonden is.”

Anouk van Kampen

William Edwards - afdelingshoofd bij autodealer in Michigan, VS

‘Hoe krijg je de bevolking zover het vaccin te nemen?’

William Edwards volgt de ontwikkeling van een vaccin tegen Covid-19 op de voet - en hij heeft interesse om het te nemen als het er is. „Maar ik zou er wel zoveel mogelijk over willen weten voordat ik dat zou doen.” Ook zijn vrouw zou belangstelling hebben, zegt hij telefonisch vanuit zijn woonplaats Warren, „want ze weet hoe ziek je ervan kunt worden.”

Edwards testte eind april positief voor het coronavirus voordat hij terugkeerde naar zijn werk, een autodealer in de Amerikaanse staat Michigan. Tot dat moment had hij thuisgezeten vanwege de coronacrisis. Zijn vrouw Stephanie werd in die tijd ziek.

Maar ondanks dat Edwards en zijn vrouw sindsdien beiden positief zijn getest op antistoffen, voelen ze zich niet immuun voor het virus. „Onze doktoren hebben gezegd: denk niet dat je kogelvrij bent omdat je het eenmaal hebt gehad”, zegt Edwards. „Mogelijk zouden we het opnieuw kunnen krijgen.”

Een van de belangrijkste dingen die Edwards zich afvraagt, is of er een vaccin komt dat je eenmalig moet nemen, of herhaaldelijk. „Wordt het als met polio, waarbij je één keer een prik krijgt en je bent zo goed als honderd procent beschermd? Of wordt het meer zoals een griepvaccin, waarbij je elk jaar een nieuwe prik moet halen?”

Ook twijfelt hij of genoeg mensen het vaccin vrijwillig zullen nemen. „Hoe krijg je de volwassen bevolking zo ver dat ze iets nemen wat ze niet willen? Vooral als er zorg bestaat of het wel goed is. Persoonlijk vertrouw ik het systeem wel. Maar de griepprik is voor iedereen beschikbaar, en toch zijn er veel mensen die hem niet willen.”

Edwards rekent erop dat een vaccin eind dit jaar of begin volgend jaar beschikbaar zal zijn. „Meerdere bedrijven in de VS hebben al orders voor vele doses voor het land.”

Frank Kuin