De loonsubsidie gaat langzaam verdwijnen, om ‘zombiebedrijven’ te voorkomen

De afbouw van de noodsteun is begonnen. Het kabinet blijft miljarden euro’s uittrekken om de Nederlandse economie te stutten, maar de grootste en duurste steunmaatregel, de loonsubsidie NOW, wordt tot volgend jaar zomer flink versoberd.

Het maximale bedrag dat werkgevers kunnen krijgen via deze Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud wordt langzaam afgebouwd. Nu vergoedt de overheid maximaal 90 procent van de loonsom van noodlijdende bedrijven. Vanaf oktober wordt dat 80 procent, vanaf januari 70 en vanaf april 60 procent.

Ook de riante bescherming van werknemers verdwijnt in ‘NOW 3’. Werkgevers worden niet langer bestraft als zij personeel wegsturen: de ‘ontslagboete’ verdwijnt. En bedrijven mogen straks een loonkorting doorvoeren. De plicht om alle lonen volledig door te betalen, vervalt. Wel is voor zo’n loonkorting toestemming nodig van werknemersvertegenwoordigers.

Bij al deze ingrepen zou je kunnen denken: de vakbonden zijn woedend. Maar dat is niet zo. Het schrappen van de ontslagboete lag nu minder gevoelig dan in mei, zegt FNV-bestuurslid Zakaria Boufangacha.

Lees ook: Banenverlies treft alle lagen van de arbeidsmarkt

Toen wilde het kabinet de boete grotendeels schrappen in het tweede steunpakket, maar na vakbondskritiek bleef de boete, in een iets andere vorm, bestaan. Boufangacha: „Toen zeiden we: het is nog te vroeg om de ontslagboete te schrappen. We snappen best dat sommige bedrijven inmiddels in gesprek willen over herstructurering.”

De verlaging van de NOW-subsidie naar 80 procent is een tegenvaller voor de vakbonden, maar daar tegenover staat een andere belangrijke toezegging: het kabinet wil een grootschalig scholingsprogramma opzetten, waar vakbonden en werkgevers veel over te zeggen krijgen.

Ook krijgen de hardst getroffen midden- en kleinbedrijven in sectoren zoals de horeca, recreatie en theaters straks een tegemoetkoming in hun vaste lasten van maximaal 30.000 euro per maand. Dat is bijna tweeënhalf keer zo veel als nu.

De toegang tot de speciale nooduitkering voor zzp’ers wordt juist ingeperkt: wie te veel geld op de spaarrekening heeft – meer dan 46.520 euro – krijgt straks geen uitkering meer.

Medicijn met bijwerkingen

De versobering van de NOW-regeling is in lijn met wat deskundigen al langer bepleiten. Je kunt de noodsteun zien als een medicijn, zegt hoogleraar arbeidsmarkt en sociale zekerheid Pierre Koning (Vrije Universiteit Amsterdam), „waarbij je steeds meer ongewenste bijwerkingen gaat zien”.

„Zo’n afbouw voorkomt dat je bedrijven overeind houdt die niet levensvatbaar zijn”, zegt Bas ter Weel, hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam. Als veel werknemers bij zulke ‘zombiebedrijven’ blijven werken, is dat juist schadelijk voor de economie.

Wel had de afbouw nog wat sneller gekund, vinden de twee hoogleraren. Ter Weel: „Dan had het kabinet zich nog iets meer kunnen richten op toekomstig verdienvermogen. En meer geld kunnen uittrekken voor veelbelovende bedrijven, start-ups en scale-ups.”

Ook al zijn loonkortingen straks toegestaan: de meeste werknemers in bedrijven met NOW-steun zullen hun volledige loon blijven ontvangen. De vakbonden zullen maar zelden akkoord gaan met een loonsverlaging, zegt FNV’er Boufangacha.

Maar die volledige loondoorbetaling heeft ook nadelen, waarschuwt hoogleraar Koning. Want een loonkorting kan werknemers in kwetsbare sectoren juist een zetje geven om een baan te zoeken met meer toekomstperspectief.

Lees ook: FNV-voorzitter Busker: ‘Ik vind het veel te vroeg om te praten over versobering’

Het kabinet hoopt dat werknemers vrijwillig overstappen zodra zij zich makkelijker kunnen omscholen, maar Koning denkt niet dat dat genoeg is. „Mensen moeten er een direct belang bij hebben om van baan te veranderen”, zegt hij. Een lager loon voor werknemers in NOW-ontvangende bedrijven kan zo’n prikkel zijn, zegt hij. „Vooral oudere werknemers kunnen bij een overstap minder gaan verdienen en allerlei opgebouwde rechten verliezen. Dan stap je niet zomaar over.”