Klimmen op de ‘Col du Vam’, een berg rottend afval

Het is een vuilnisbelt, een ordinaire vuilstort tussen Beilen en Hoogeveen, waaruit een puist in het Drentse landschap is ontstaan. Je ruikt het nog. Op die enorme bult van 48 meter, de VAM-berg geheten, werd dit weekeinde drie keer het Wilhelmus gespeeld. Voor wielerkampioenen, die de hoop rottend afval tientallen keren moesten beklimmen. Grote namen als Anna van der Breggen en Mathieu van der Poel gaven met hun kampioenstrui cachet aan – letterlijk – een hoop troep.

Wonderlijke locatie, die VAM-berg, maar uitermate geschikt voor een wielerkoers. Goed af te sluiten, zonder veel verkeersbelemmeringen en met klimmetjes met stijgingspercentages tussen de 10 en 15 procent. En verrassend: op weg naar de finish een strookje kasseien. Het resultaat tijdens de NK wielrennen was bij zowel de mannen als de vrouwen een spetterend wedstrijdverloop, aangewakkerd door regen en wind. Of, zoals insiders zeggen: hier wint geen koekenbakker.

En dan te bedenken dat de VAM-berg in de jaren negentig is gecreëerd met verzameld afval uit de Randstad. De Vuil Afvoer Maatschappij (VAM) wilde huisvuil composteren om te gebruiken voor bodemverbetering van de schrale grond. De berg rotzooi groeide uit tot het hoogste punt van Drenthe, met een prachtig uitzicht over de bossen. Na de transitie van vuilstort naar vuilverbranding werd de hoop afgedekt met schone aarde en begroeid met gras. Maar wat doe je met een spontaan ontstane berg?

Daar had het provinciebestuur van Drenthe wel een idee over. Om het imago van fietsprovincie te versterken werd het plan opgevat de heuvel te transformeren tot een paradijsje voor wielrenners. Geen toegang voor gemotoriseerd verkeer, maar alle ruimte voor fietsers, die zich kunnen uitleven in klimmen, dalen en binnenkort mountainbiken. Dankzij een investering van enkele miljoenen euro’s groeide de VAM-berg vanaf 2018 uit tot een hotspot voor wielerrecreanten, met een knipoog voorzien van bordjes met de naam: ‘Col du VAM (altitude 4800 cm + NAP)’.

Ideaal strijdtoneel

Ideaal strijdtoneel voor de Nederlandse kampioenschappen, vond ook de wielerunie KNWU. Daarmee won de Drentse pukkel aan status, zeker nadat heel Nederland via televisiebeelden met de VAM-berg heeft kunnen kennismaken. Die introductie van de berg bij het grote publiek hing als gevolg van corona lange tijd aan een zijden draadje, want de aanvankelijk in juni geplande NK gingen destijds niet door.

De verruiming van coronamaatregelen per 1 juli bood plotseling de opening voor een hernieuwde titelstrijd in augustus. Weliswaar in een afgesloten en streng bewaakte bubbel voor maar drie categorieën (beloften, vrouwen en profs) en slechts 250 lokale toeschouwers. Maar toch, de Col de VAM beleefde zijn primeur als nationaal verzamelpunt van Nederlands beste wielrenners. Zonder de Tourrenners, dat wel, want die verblijven een week voor de start al in Frankrijk en wilden het risico van een verblijf in quarantaine met een kortstondig bezoekje aan Nederland geheel uitsluiten.

Een belangrijke pre voor de organisatie van de NK was dat ze had meegewerkt aan de proeftuin fieldlab, een project van sportkoepel NOC-NSF om onder strenge voorwaarden grote evenementen coronaproof te maken. Speciaal daarvoor was een draaiboek geschreven, een scenario dat klaar lag toen de coronaregels werden versoepeld. Dat kon zo bij de gemeente Midden-Drenthe en de veiligheidsregio voor een hernieuwde vergunningaanvraag worden ingediend. De toestemming voor alsnog een NK was daarna snel geregeld.

Een van de strikte voorwaarden was dat voor de wielrenners, genodigden en pers afzonderlijke bubbels gecreëerd moesten worden. Voor de renners hield dat onder meer in dat zowel zes als drie dagen voor de koers een negatieve coronatest overlegd moest worden. Een eenmalige eis waaraan ook alle stafleden van de ploegen, medewerkers van de KNWU, officials en juryleden moesten voldoen.

Strikte voorwaarden

Nadat aan alle voorwaarden was voldaan en er gekoerst kon worden, bleek Anna van der Breggen zaterdag een klasse apart. De olympisch kampioene van 2016 hield zich een ontketende Annemiek van Vleuten van het lijf en soleerde naar haar eerste Nederlandse titel. Een mogelijk nog sterker staaltje soleren demonstreerde Mathieu van der Poel zondag bij de mannen. Hij reed ruim 40 kilometer alleen op een parkoers dat geen meter vlak is en door het vele keren en draaien de snelheid vertraagt.

Het maakt de alleskunner op een fiets niet uit. Van der Poel had aan twee demarrages genoeg om het sterke collectief van de Jumbo-ploeg te breken, waarbij zijn ervaring als veldrijder hem er doorheen sleepte, zei hij. Verschil met de cross is dat deze inspanning zo’n drie uur langer duurde. Hij hapte de laatste tien kilometer vaker naar adem dan hem lief was, maar het gat met achtervolger Nils Eekhoff (Sunweb) was meer dan een minuut, groot genoeg. „Ik heb de titel zeker niet gestolen”, gaf hij zichzelf een complimentje.

Atypisch parkoers

Ondanks alle beperkingen was de VAM-berg het toneel van een mooie NK, op een atypisch maar hoogwaardig parkoers. Een plek waar de titelstrijd volgend jaar wordt herhaald, wat de KNWU betreft als compensatie voor de beperkingen waarmee de organisatie dit jaar te maken had. Organisator Thijs Rondhuis van Courage Events hoopt er dan een commercieel succes van te maken, met zo’n 40.000 toeschouwers. Voor deze editie kon hij quitte spelen dankzij de inbreng van sponsors en subsidie van de provincie Drenthe.

Het enthousiasme in Drenthe was groot over het succesvolle verloop van de eerste NK in de provincie. Dusdanig dat voorzichtig wordt gedacht aan een kandidatuur voor de WK wielrennen op en rond de VAM-berg. Maar dat is volgens winnaar Van der Poel misschien een brug te ver. Toch wilde hij dit ambitieuze plan niet meteen afschrijven. Van der Poel sprak van een eventuele kans voor een WK, als het parkoers wordt uitgebreid met een lange aanloop. Maar over een WK volgens het format van deze NK was hij duidelijk: ongeschikt.