GGD’s doen veel minder dan ze hebben beloofd

De GGD Nederland heeft haar eigen opschalingsplan voor bron- en contactonderzoek niet gerealiseerd. Hierdoor brokkelt de eerste verdedigingslinie tegen een tweede coronagolf af.

Volgens dat eigen plan van 15 mei zouden GGD’s deze zomer minimaal 500 en maximaal 2.400 contactonderzoeken per dag moeten kunnen uitvoeren. Afgelopen week kwamen er gemiddeld 576 besmettingen per dag bij, vlak boven het minimum dat de GGD’s hadden vastgesteld. Toch lukte het bij 30 procent van die nieuwe gevallen niet om bron- en contactonderzoek te doen, zo maakte het RIVM gisteren bekend.

Volgens de GGD komt dat vooral doordat patiënten veel contacten hebben die moeten worden nagebeld. Daardoor zou de eerder verwachte 5 uur per onderzoek inmiddels zijn opgelopen naar 12 uur. Maar als ze hun eigen plan gerealiseerd hadden, hadden GGD’en een verdriedubbeling van de onderzoeksduur met de huidige hoeveelheid besmettingen nog aangekund. Dat de GGD in eerste instantie dacht in contactonderzoek in 5 uur te kunnen doen, is opmerkelijk. Het ECDC - de Europese infectieziekteorganisatie - adviseerde in maart al daarvoor 16 uur uit te trekken.

‘Intelligent opschalingsplan’

In het ‘intelligente opschalingsplan’ was bepaald dat de 25 regionale GGD’s de capaciteit voor 600 dagelijkse onderzoeken zouden regelen. Een landelijke poule contactonderzoekers zou 1.800 contactonderzoeken kunnen doen. Daarvoor zouden zo’n 2.400 extra onderzoekers worden aangetrokken. Zij hadden ingezet moeten worden voor situaties zoals nu met coronabrandhaarden Amsterdam en Rotterdam, waar het de GGD’s niet meer lukt alle contactonderzoeken uit te voeren.

Maar dinsdag zei directeur van de GGD-Utrecht Nicolette Rigter in de Tweede Kamer dat de landelijke poule contactonderzoekers 550 fte groot is. Ze zei dat dat aantal nu wordt verdubbeld naar 1.050 fte en daarna nog eens naar 2.000 fte, medewerkers die er volgens het eigen plan al hadden moeten zijn.

‘Wij zijn voorbereid’

De GGD Nederland had er in mei vertrouwen in snel genoeg op te kunnen schalen. „Wij zijn voorbereid’” zo stond boven het opschalingsplan „Wij hebben er alle vertrouwen in dat we daarin slagen. We zijn gewend om snel te handelen in crisissituaties: ook al is de omvang van deze pandemie ook voor ons een uitdaging, opschalen zit in ons DNA.” Eind april zei Sjaak de Gouw – portefeuillehouder infectieziekten bij GGD Nederland – zelfs dat de uitbreidingscapaciteit van GGD’s „eindeloos” was.

Lees ook: GGD’s moeten elkaar nu te hulp schieten

Maar hoewel de GGD’s volgens hun eigen opschalingsplan al vanaf 1 juni in staat zouden moeten zijn minimaal 500 contactonderzoeken per dag te doen, zei De Gouw anderhalve maand later in Trouw: „We moeten eerder dan verwacht razendsnel opschalen. Dat lukt niet van de ene op de andere dag.’ [...] „We zijn verrast door deze uitbraak”. In die week testten dagelijks gemiddeld 184 mensen positief - ver onder het door GGD’s vastgestelde minimum.

Twee weken daarvoor was een geplande opschaling van 450 naar 850 fulltime banen voor contactonderzoekers juist beperkt, tot 550. Door het lage aantal besmettingen zaten op dat moment veel GGD-medewerkers volgens De Gouw „duimen te draaien”.

Defensieplanners

De verwarring over wat GGD’s moeten en kunnen is niet nieuw. De Gouw zei eind april: „Niemand heeft mij kunnen uitleggen wat het nut is van heel veel contact tracers.” Toen de NOS op 5 mei meldde dat de GGD’s nog niet klaar waren om veel meer bron- en contactonderzoek te doen stuurde GGD Nederland diezelfde dag een persbericht dat dit nieuws „niet klopt” en dat er in overleg met RIVM en VWS werd gewerkt aan verdere opschalingsplannen. Maar De Gouw zei later in De Groene Amsterdammer dat GGD’s pas op 6 mei de informatie kregen van het ministerie van VWS kregen die ze nodig hadden om het contactonderzoek uit te breiden. „Wij hoorden dat toen ook voor het eerst.”

GGD Nederland laat weten wegens drukte geen vragen van NRC over het opschalingsplan te kunnen beantwoorden. Vragen aan het ministerie van Volksgezondheid over de regie bij het opschalen van contactonderzoek werden om diezelfde reden niet beantwoord. Wel schreef minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) gisteravond aan de Tweede Kamer dat hij opdracht had gegeven „om het huidige opschalingsplan te versnellen en tevens de uitgangspunten te herijken” en dat Defensieplanners hierbij zouden gaan helpen.