Waarom is er na één hittegolf al een drinkwatertekort?

In oververhit Nederland wordt zo veel gedronken, gesproeid en gebadderd dat het water niet meer aan te slepen is. Meerdere drinkwaterleveranciers riepen zaterdag mensen op de tuin niet te sproeien, geen zwembaden te vullen, auto’s te wassen of lang te douchen. Anders zou in delen van het land de waterdruk sterk verminderen of zelfs helemaal wegvallen, waarschuwde Vitens, dat 5,8 miljoen huishoudens van drinkwater voorziet en daarmee het grootste waterbedrijf van Nederland is. Waterleiding Maatschappij Limburg, met een half miljoen klanten, deed een vergelijkbare oproep. Drie vragen hierover.

1 Waarom is er na één hittegolf al waterschaarste?

Dat waterbedrijven de vraag bijna niet meer aankunnen is iets van de laatste jaren. De recordhitte in de zomer van 2018 was een wake-upcall voor drinkwaterbedrijven. Ook toen moest Vitens zijn klanten, die in sommige gebieden tot 70 procent meer water dan normaal verbruikten, oproepen om te minderen. Tijdens de warme zomer van vorig jaar zag Vitens hetzelfde gebeuren.

Lees ook Officieel sprake van hittegolf, warmste 9 augustus ooit gemeten

Vrijdag werd weer een nieuw record gevestigd: ruim 1,4 miljard liter water ging er door de kranen waar Vitens-water uit stroomt. Normaal gesproken produceert Vitens een miljard liter water per dag.

Wat de situatie dit jaar extra nijpend maakt, is dat door coronabeperkingen veel Nederlanders in eigen land vakantie vieren. „We zien met name in delen van Gelderland en Overijssel, waar veel campings zitten, uitschieters tot 70 procent meer waterverbruik”, zegt Marike Bonhof, een van de twee directeuren van Vitens.

De Waterleiding Maatschappij Limburg ziet hetzelfde, zegt woordvoerder Koen Augustijn. „Het waterverbruik gaat harder in gemeenten met veel groen in vergelijking met stedelijke gemeenten. Dat komt doordat er in die groene gemeenten meer campings zijn, meer waterbadjes, meer tuinen om te sproeien. En dat zien wij als de grote waterslurper: de tuinslang.”

2 Kunnen waterbedrijven tijdens een hittegolf niet gewoon meer drinkwater produceren?

Ja, en dat doen ze ook. Maar je kunt geen water oppompen dat er niet is. Ondanks de opwarming valt in Nederland nog genoeg regen om aan de vraag te voldoen. Het probleem is eerder dat het watersysteem in Nederland erop gericht is om droge voeten te houden. Regenwater wordt zo veel mogelijk afgevoerd naar zee.

Dat hele systeem moet op de schop om aan de toenemende vraag naar drinkwater te kunnen voldoen, zegt Marike Bonhof van Vitens. „In plaats van kampioen water afvoeren, moet Nederland kampioen water vasthouden worden.” Onderdeel van die omwenteling is dat Rijk, provincies en waterschappen beter moeten gaan nadenken over de bestemming van grond.

Als voorbeeld noemt Bonhof het oosten van Nederland, waar veel landbouw en natuur is. Daarvoor is veel water nodig, terwijl in dat gebied weinig rivieren zijn die het water weer kunnen aanvoeren. „Zulke functies kun je beter concentreren in een gebied waar meer natuurlijk water beschikbaar is”, zegt Bonhof.

Periodes van droogte zullen vaker voorkomen. Nederland moet zich aanpassen. Lees hier onze serie over de droogte

3 Heeft de oproep om minder water te gebruiken effect gehad?

Bonhof denkt van wel. Vitens leverde zaterdag ongeveer evenveel water als op vrijdag, terwijl het even warm was. Augustijn van Waterleiding Maatschappij Limburg zag zelfs „een gunstiger patroon van watergebruik” sinds het bedrijf zaterdag de oproep deed: het gebruik daalde. Maar of dat komt door de oproep, is niet te zeggen. „We hopen in elk geval dat mensen door onze oproep gaan nadenken en niet eindeloos meer hun gazon gaan sproeien”, zegt Augustijn.