Waar blijft een hard Europees protest tegen China?

‘Ja, ik maak me zorgen en ik probeer voorzichtig te zijn. Maar ik houd vast aan mijn kernwaarden, aan mijn principes.” De activist Nathan Law (27), een van de boegbeelden van de democratiebeweging in Hongkong, sloeg twee weken geleden op de vlucht. De strijdlust en het doorzettingsvermogen van de balling zijn ongebroken, zo bleek, toen hij deze week opdook in Londen. Daar werft hij voor een internationale alliantie tegen China. Woensdag sprak hij per video een gehoor van de Chicago Council on Global Affairs toe.

Op 30 juni, een dag voor de jaardag van de Britse overdracht van Hongkong aan China, introduceerde Beijing een draconische wet die een eind maakt aan de autonomie van Hongkong. In 1997 werd afgesproken dat Hongkong en China vijftig jaar naast elkaar zouden bestaan volgens de formule: Eén land, twee systemen. Law: „Nu is het: twee systemen, opgegeten door één land.”

Mag je activisten als Law in de steek laten? Het zijn hoogopgeleide voorvechters van democratie die het recht aan hun kant hebben.

Het VK heeft beloofd 3 miljoen inwoners visa en eventueel het vooruitzicht op Brits staatsburgerschap te bieden. In het Britse besluit het Chinese Huawei alsnog uit het 5G-netwerk te weren, speelde Hongkong vermoedelijk ook een rol. De VS hebben deze week de speciale handelsstatus van Hongkong opgeheven en besloten banken te straffen die zaken doen met Chinese functionarissen die de veiligheidswet uitvoeren. Er zouden zelfs plannen zijn voor een inreisverbod voor leden van de Communistische Partij.

Continentaal Europa kiest een behoedzame koers. De EU-ministers van Buitenlandse Zaken spraken maandag over een plan dat voorziet in een exportverbod op uitrusting voor de politie van Hongkong, ruimere visa en studiebeurzen voor activisten. Het Europese antwoord zal bestaan uit gezamenlijke maatregelen en acties van individuele lidstaten, zei EU-buitenlandchef Borrell na afloop. Sancties zijn niet aan de orde. Een aantal landen wil uit economisch oogpunt geen harde confrontatie en hoopt dat internationale handel op den duur verandering zal afdwingen.

In de jaren 90, toen Law werd geboren, ging het Westen ervan uit dat een opklimmende middenklasse Chinese leiders vroeg of laat zou dwingen politieke vrijheid toe te staan. Dezer jaren dringt het besef door dat dit niet gaat gebeuren. Hongkong is daar een bewijs van. De westerse reactie op Hongkong gaat daarom niet alleen over de vrijheidsstrijd van Law, ook over een nieuwe relatie met China.

De greep van China op Hongkong is niet meer terug te draaien. Hoeveel ruzie Trump ook zoekt, wat de Europeanen ook beslissen. Toch is het van belang dat het Westen actie onderneemt. Omdat voorvechters van democratie altijd steun verdienen. Maar vooral omdat Beijing moet inzien dat annexatie en irredentisme niet zomaar kunnen. Dat is van belang voor andere kwesties, zoals de Zuid-Chinese Zee en, wie weet, Taiwan. Had president Poetin in 2014 de Krim ingenomen als het Westen in 2008 woedend had gereageerd op de Russische actie in Georgië, vragen academici zich af in Foreign Affairs.

Het Westen kan China niet isoleren zoals destijds de Sovjet-Unie. De globalisering laat dat niet toe. Handel en dialoog met China blijven onontbeerlijk en gewenst. Maar het Westen kan principes niet altijd zomaar ondergeschikt maken aan economie. Handel heeft China ook de afgelopen twintig jaar niet van koers doen veranderen.