Nieuwe beving is niet enige klap

Een knal. Dan secondenlang gerommel. En toen weer een knal. „Mijn hart bonkte in mijn keel”, zegt Jesper Bergsma (25) uit het Groningse dorpje Westeremden, vlak bij Loppersum. Zijn eerste reactie? „Het huis uit, nu.”

Dinsdagavond om 17.18 uur was het weer raak in Groningen: een aardbeving van 2.7 bij Loppersum. Het was de zwaarste aardbeving dit jaar in het gebied dat al jaren rommelt door de gaswinning. En een beving die ver over de provinciegrens gevoeld werd: van diep in Friesland tot aan het noorden van Overijssel.

Dat de sensoren van de meetstations van het KNMI de beving tot zo ver hebben waargenomen, verbaast wethouder Bé Schollema (GroenLinks en PvdA) van de gemeente Loppersum. „Bewoners zijn achterdochtig. En ik ook. Was deze beving niet zwaarder dan 2.7 en minder diep dan het KNMI meldt? Uit ervaring weten we inmiddels hoe een ‘bevinkje’ [zoals Wiebes een aardbeving van 3.4 in het verleden noemde] als deze voelt.”

Hij hoopt dat de aardbeving van dinsdag de problemen in Groningen weer op de landelijke agenda zet, zegt Schollema. „Want het is beschamend dat bevingen al sinds 2003 voorkomen en er de facto niks is veranderd in het gebied.”

45ste beving dit jaar

De beving van dinsdag, de 45ste dit jaar, herinnert de Groningers vooral dat het nog lang niet is afgelopen met de rumoerige grond. Hoewel de gaswinning de afgelopen jaren is verlaagd, blijft de bodem trillen. Opvallend aan deze beving is dat het epicentrum in Loppersum ligt, terwijl daar in 2018 de gasputten zijn afgesloten om bevingen juist te voorkomen.

Maar volgens het Staatstoezicht op de Mijnen (SODM) blijven er bevingen plaatsvinden – ook als in 2022 na zestig jaar de gaswinning naar alle waarschijnlijkheid stopt. Dat komt door de drukvereffening in het gasveld. Daar waar gas is opgepompt is de druk lager. Gas met een hogere druk stroomt daar weer heen. Daardoor ontstaat vereffening in het hele veld. Deze drukverlaging zorgt voor spanning op breuken in het veld en kan een aardbeving tot gevolg hebben.

Bovenop de beving van dinsdagavond, kregen de Groningers woensdagochtend nog een klap te verduren. Voor de eerste keer kregen niet zij, maar minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) gelijk in een hoger beroep bij de Raad van State (RvS) over de hoogte van de gaswinning komend jaar. Enkele bewoners en hun belangenbehartiger, de Groninger Bodem Beweging, wilden dat de gaskraan sneller dichtgaat, maar komend jaar mag Wiebes maximaal 11,8 miljard kubieke meter aardgas oppompen. Volgens de RvS heeft Wiebes voldoende rekening gehouden met de veiligheidsbelangen van bewoners. Drie keer eerder volgde de RvS juist de veiligheidsargumenten van de bewoners en werd de minister gedwongen minder gas te winnen uit het Groningenveld.

Lees over de eerdere besluiten van de Raad van State: Opnieuw vernietigt Raad van State gasbesluit van kabinet

Ondertussen gaat de grootste bovengrondse onrust niet over de angst voor aardbevingen, maar over de bureaucratische rompslomp die ermee gepaard gaat. Groningers zijn vooral bang dat met de beëindiging van de gaswinning hun leed wordt vergeten. „De mensen zijn niet zozeer bang voor de grote knal, want die hebben we nog nooit gehad”, zegt Schollema. „Maar een zware beving is niet nodig om diep in de ellende te raken.”

De ellende waar Schollema op doelt is onder meer het schadeherstel. Het probleem is alleen dat over 23.000 schademeldingen nog geen besluit is genomen. Dat aantal zal na de beving van dinsdag toenemen.

Daarbij moeten mogelijk 26.000 panden worden versterkt – ongeveer een kwart van alle huizen in het aardbevingsgebied – waardoor mensen levend hun huis uit moeten kunnen bij een zware beving, en Groningers, zoals door Den Haag beloofd, even veilig kunnen wonen als andere Nederlanders.

Alleen loopt de in 2016 in gang gezette versterking niet, bleek vorige maand uit een expertverslag. Zo werden in de eerste drie maanden van dit jaar slechts elf huizen versterkt. Volgens Schollema wachten in Loppersum veruit de meesten al jaren op een eerste gesprek met een expert over de toekomst van hun huis. „En als die dan is langs geweest, dan gaat er nog geen spijker in de muur. Dat duurt dan nog gemiddeld anderhalf tot drie jaar.”

Lees ook: In Krewerd versterken ze hun huizen zelf wel tegen aardbevingen

Compensatie voor het wachten

Voor al dat wachten moeten de Groningers worden gecompenseerd, vindt Schollema. In het najaar start een smartengeldregeling voor gedupeerden van de gaswinning – maar dat zal om een paar duizend euro per persoon gaan en geldt niet voor iedereen.

Lees ook: In Krewerd versterken ze hun huizen zelf wel tegen aardbevingen

Daarnaast is er een investeringspotje vanuit het Rijk: het Nationaal Programma Groningen. Daaruit krijgt Groningen de komende tien jaar 1,15 miljard euro voor projecten die ‘bijdragen aan perspectief’ voor de regio. „Dat is leuk voor feestjes en partijen”, doet Schollema schamper. „Het helpt de mensen op individueel niveau niet. Veel mensen hebben jaren netjes gewacht totdat de overheid wat aan hun huis zou doen en krijgen nu te horen dat er toch niks aan gaat gebeuren. Zij moeten worden gecompenseerd voor het wachten, de ellende en de mogelijke verbouwing die ze jaren hebben uitgesteld.”

Volgens Schollema moet Den Haag met duidelijkheid, zekerheid en ruimhartige compensatie komen voor de Groningers. „Waarom wordt vanuit Den Haag naar Groningen met wantrouwen gekeken? Waarom moeten wij alles bevechten? De coronacrisis heeft laten zien dat wat moet gewoon kan. Laten we dan ook in Groningen doen wat moet.”

Ondertussen heeft Jesper Bergsma uit Westeremden een nieuwe scheur in de muur ontdekt. Hij gaat het weer melden bij het schadeloket en afwachten. „Hopelijk komt er ooit een einde aan, hopelijk komt het ooit goed”, zegt hij.

Maar wanneer is ooit? „Dat is het lastige, dat weten we niet.”