Een #metoo-moment voor Egypte

Zij was negentien, hij twintig. Ze kenden elkaar van een ontmoeting in de exclusieve villawijk Uptown Cairo, waar hij woonde. „In mijn oliedomme naïviteit werd ik verliefd op hem”, zegt ze nu. „Ik vond dat hij er goed uitzag en dacht dat hij mij niets zou aandoen.”

Tot hij haar meenam naar zijn huis. Ze zoenden, en gingen naar zijn kamer. Daar werd ze ongemakkelijk, ze wilde niet verder gaan en zo snel mogelijk naar huis. Maar toen ze probeerde weg te lopen, greep hij haar haar en gooide haar op de grond. „Hij opende de knopen van mijn broek, ik trilde en huilde […]. Ik wilde schreeuwen maar er kwam niets uit. Nadat hij had genomen wat hij wilde, zag ik het bloed op mijn kleren.”

Het is een van de beklemmende getuigenissen die het anonieme Instagram-account ‘Assault Police’ sinds 1 juli heeft gedeeld over de Egyptenaar Ahmed Bassam Zaki, nu 22. Het account zegt dat zich ruim honderd slachtoffers gemeld hebben, met beschuldigingen die soms jaren teruggaan en variëren van vervelende avances tot verkrachting. Zaki schrok er niet voor terug zijn slachtoffers te chanteren en te intimideren, bijvoorbeeld door te dreigen de familieleden te vertellen wat ze samen hadden gedaan, of naaktfoto’s te verspreiden.

„Je bent een hoer, je gaat op je knieën om mijn […], of zal ik het aan je zus vertellen”, zegt Zaki in een spraakbericht dat ook gedeeld is door Assault Police.

Seks voor het huwelijk wordt in de Egyptische maatschappij als enorme schande gezien, niet alleen voor een vrouw maar voor haar hele familie. Een vrouw van wie bekend is dat ze geen maagd meer is, zal in de regel geen man meer kunnen vinden.

Lees ook: In Egypte zijn vrouwen nóg vogelvrijer dan elders

De zaak heeft in Egypte een storm van verontwaardiging veroorzaakt en heeft talloze vrouwen gemotiveerd hun ervaringen met verkrachting, aanranding en seksuele intimidatie te delen op sociale media. Hashtags zoals ‘het begin van de feministenrevolutie’ en ‘Ahmed Zaki is niet de enige’, zijn viraal gegaan.

Steun van filmsterren en musici

De tijd dat de man in de zéér patriarchale Egyptische maatschappij met alles kon wegkomen is voorbij, is de onderliggende boodschap. „Meer vrouwen zijn bereid zich uit te spreken, ze tolereren seksuele intimidatie niet meer”, zegt journalist en vrouwenrechtenactivist Shahira Amin.

Bekende Egyptische filmsterren en musici hebben zich uitgesproken tegen aanranding en seksuele intimidatie. „Nee is nee”, en „hoe een meisje zich kleedt is aan haar”, vertellen ze het Egyptische publiek. Het klinkt als een open deur, maar in eerdere zaken waarbij vrouwen zich uitspraken kregen ze een stortvloed van kritiek over zich heen omdat ze zich te bloot zouden hebben gekleed, en het ‘dus’ over zichzelf hadden afgeroepen.

Ook de hoogste Islamitische autoriteit van Egypte, Al-Azhar, liet van zich horen. „De kleren van vrouwen, wat die ook zijn, vormen geen excuus om hun privacy, vrijheid, of waardigheid aan te vallen.”

De zaak van Zaki kwam aan het licht toen Shady Noor, een Egyptische filmstudent in New York, op 28 juni een Facebook-post deelde van een vriendin, die Zaki beschuldigde van aanranding. „Vervolgens kreeg ik persoonlijke berichtjes van mensen die vergelijkbare ervaringen met Zaki hadden gehad”, vertelt Noor over de telefoon. Hij deelde deze verhalen en kreeg steeds meer berichten. „Ik begon in te zien hoe serieus dit was.”

Zaki behoort duidelijk tot de elite, zijn spraakberichten zijn in half-Engels en half-Arabisch en hij studeerde aan de prestigieuze en peperdure American University in Caïro. Veel van zijn slachtoffers zijn medestudenten, die hun getuigenissen ook in het Engels deden. Het roept de vraag op of de verontwaardiging over Zaki iets is voor de geëmancipeerde en in het buitenland studerende elite of dat het ook in de samenleving als geheel speelt.

Noor denkt dat het een combinatie van beide was. De keuze van hem en Assault Police om eerst in het Engels te communiceren, was een bewuste. „We waren bang dat als we getuigenissen meteen in het Arabisch zouden delen, we negatieve reacties zouden krijgen en de slachtoffers zelf zouden worden zwartgemaakt. Door in het Engels te beginnen en later naar het Arabisch over te schakelen, kregen we eerst de bovenlaag mee, en vervolgens verspreidde de verontwaardiging zich verder over de maatschappij.”

Wat hierbij helpt is dat de overheid, die voorheen meestal weinig actief was, de zaak nu steunt. De Nationale Raad voor Vrouwen heeft hulp aangeboden aan de slachtoffers en een hotline geopend voor zedenmisdrijven. De openbaar aanklager heeft gezegd dat slachtoffers die aangifte doen anoniem zullen blijven, en het kabinet diende vorige week zelfs een wetsvoorstel in dat voorschrijft dat de identiteit van slachtoffers van zedendelicten geheim moet blijven.

Lees ook deze verhalen uit de serie #MeToo buiten de westerse wereld: Buiten het Westen is #MeToo vooral een #WeToo

Twee weken in voorarrest

Daarbij: Zaki is op 5 juli gearresteerd, en zit zeker twee weken vast. De beschuldigingen luiden aanranding, seksuele intimidatie en chantage, zegt Azza Soliman, een van de advocaten van de slachtoffers. Maar (nog) niet verkrachting, omdat bepaalde vormen van penetratie in Egypte niet als verkrachting gelden. Het is afwachten wanneer de eerste zitting is en hoe hoog de straf is die Zaki krijgt, omdat de aangifteprocedures nog lopen.

Acht vrouwen en meisjes hebben officieel aangifte gedaan, en nog zeker tien andere zijn in gesprek met advocaten over een aangifte of getuigenis. Zaki’s familie, vooral zijn zus, deinst er niet voor terug slachtoffers die zich uitspreken te bedreigen, zegt Soliman. „We hopen haar aan de zaak toe te voegen.”

Zaki heeft inmiddels bekend zich schuldig te hebben gemaakt aan chantage en intimidatie, maar ontkent aanranding en verkrachting.