President Thaçi speelt de staatsman bij het Kosovotribunaal

Inderhaast was de Kosovaarse diaspora met vlaggen naar Den Haag gesneld voor een sensationeel vertoon van hun president. Het Kosovaarse staatshoofd Hashim Thaçi meldde zich maandag vrijwillig bij Kosovotribunaal in Den Haag om uitleg te geven over zijn vermeende oorlogsmisdaden.

Thaçi had maandag een gesprek met aanklagers van wat officieel de Kosovo Specialist Chambers heet. Zelden worden zittende presidenten aangeklaagd door internationale rechtbanken. Het is nog veel zeldzamer dat zij zich vrijwillig melden om in gesprek te gaan met de aanklagers die een zaak tegen hen bouwen.

Lees ook: Machinaties bij Kosovo-proces bemoeilijken de positie van de EU

Thaçi’s komst is de laatste in een serie onverwachte gebeurtenissen rond het Kosovotribunaal, na jaren van stilte. Het is een ongebruikelijk hof: formeel is het onderdeel van de Kosovaarse rechtsmacht, maar tegelijk is het grondig ‘geïnternationaliseerd’. Met steun van de Europese Unie en de Verenigde Staten werken er louter internationale aanklagers en rechters. Het hof is gevestigd in Den Haag. De mensen die er werken, onderzoeken de vermeende (oorlogs)misdaden van het Kosovaarse Bevrijdingsleger, het UÇK, eind jaren negentig.

Thaçi was een van de belangrijkste leiders van het UÇK tijdens zijn strijd tegen het Servië van Slobodan Milosevic. Bij die oorlog kwamen duizenden mensen om het leven. Sinds de oorlog is Thaçi een nationale held in Kosovo en inmiddels de belangrijkste politieke leider van het land met 1,9 miljoen inwoners. In Kosovo is er veel weerstand tegen het tribunaal, dat wordt gezien als van buiten opgelegd en oneerlijk tegenover de ‘vrijheidsstrijders’ van het UÇK.

Explosief rapport

De ontstaansgeschiedenis van het hof helpt daarnaast niet bij de publieke acceptatie ervan in Kosovo. Eigenlijk hadden misdaden begaan tijdens de Joegoslavische oorlogen berecht moeten worden door het Joegoslaviëtribunaal. Dat had de boeken al gesloten voor nieuwe aanklachten toen een oud-aanklager van dat hof in 2008 zei dat er duidelijke aanwijzingen waren voor misdaden door het UÇK. Een explosief rapport van de Raad van Europa in 2010 beschuldigde de top van het UÇK vervolgens van oorlogsmisdaden en zelfs handel met de organen van Servische gevangenen. Onder grote druk van de internationale gemeenschap en vooral de EU, waar Kosovo dolgraag lid van wil worden, stemde de Kosovaarse regering uiteindelijk in met de oprichting van het nieuwe tribunaal.

Daarna bleef het lang stil, tot vorig jaar berichten kwamen dat de aanklager enkele voormalige UÇK-commandanten (nog niet Thaçi) had uitgenodigd voor gesprekken. Het tribunaal zelf wilde daar niets over kwijt, maar verschillende UÇK-commandanten verschenen vervolgens op de Kosovaarse televisie om te vertellen dat ze in Den Haag de eer van de natie hadden verdedigd.

Saboteren

En toen was daar vorige maand een persbericht van de aanklager dat hij een aanklacht tegen Thaçi naar de rechters had gestuurd, voor bevestiging. Dat is zeer uitzonderlijk: doorgaans treedt de aanklager pas naar buiten als het hof de aanklacht heeft goedgekeurd. De plotselinge aankondiging dat Thaçi verdachte is, was volgens de aanklagers echter nodig omdat de Kosovaarse president een geheime campagne zou voeren om het tribunaal op te doeken, of op andere manieren te saboteren.

Het persbericht kwam enkele uren voordat Thaçi op het vliegtuig zou stappen naar Washington, voor een door de VS georganiseerde vredesbespreking met de Servische president Aleksandar Vucic. Die ontmoeting kon vervolgens niet doorgaan. Servië en Kosovo moeten hun verstoorde relatie normaliseren als ze voor EU-lidmaatschap in aanmerking willen komen.

De vrijwillige komst van Thaçi naar Den Haag maandag is vooral een optreden voor de buitenwacht. Hij heeft de beschuldigingen aan het adres van de UÇK en hemzelf altijd afgedaan als ongegrond. Maar om Kosovo een toekomst als mogelijk EU-lid te geven, moet Thaçi zich een goed Europees leider tonen. De boodschap van Thaçi was maandag dan ook dat hij pal staat voor „waarheid, verzoening en gerechtigheid” en dat hij naar het hof kwam om de toekomst van Kosovo veilig te stellen. Hij heeft zich een staatsman getoond, maar de vraag blijft of hij zich ook vrijwillig meldt voor een eventuele rechtszaak, als de rechters de aanklacht bevestigen.