Iedereen volgt de tragische neergang van supermacht VS

Het was moeilijk om de symboliek te missen. De Europese Unie komt uit Covid-lockdown en laat weer reizigers van buiten toe. Canadezen wel. Russen niet. Chinezen misschien. Geen Amerikanen. Met een bundeltje dollars en een Amerikaans paspoort, een mondiaal fel begeerd document, kon je in de naoorlogse wereld een heel eind komen. Nu mag je er niet mee naar Eiffeltoren en Colosseum.

De EU houdt de poort dicht om zich te beschermen tegen reizigers uit landen waar het virus nog niet onder controle is – protectionisme in zijn meest basale variant. De EU zal elke twee weken opnieuw bezien of de Amerikanen welkom zijn. Maar wie naar de waarschuwingen van de Amerikaanse hoofd-viroloog Anthony Fauci luistert weet dat het nog wel even kan duren: hij houdt rekening met een verdubbeling van het aantal besmettingen.

Even op het strafbankje met de Russen. Het moet Amerikanen pijn doen dat de VS falen, waar Canada én China de horde al genomen hebben. Het desastreuze verloop van de Amerikaanse Covid-curve onderstreept dat de VS aan luister verliezen. Dé uitdaging van 2020 krijgt de grootmacht moeilijk onder de knie. En dat is niemand ontgaan.

Uit opinieonderzoek bleek dat de animo voor Europese samenwerking onder de Europese bevolking is toegenomen tijdens de pandemie. Niet omdat de EU dit voorjaar een glansrol vervulde – integendeel – maar omdat Europeanen hebben gezien dat China agressiever is geworden en de VS internationaal geen rol van betekenis speelden. In een aantal grote EU-landen daalde het aanzien van de VS fors. In een vijandigere wereld is een sterker Europa voor velen klaarblijkelijk een prettige gedachte.

In Europese hoofdsteden wordt er al langer rekening mee gehouden dat de rol van de VS kleiner wordt. „We groeiden op in de stellige overtuiging dat de VS een wereldmacht wilden zijn”, zei kanselier Merkel tegen Europese kranten. „Zouden de VS zich nu vrijwillig uit die rol terugtrekken, dan moeten we ons daar heel serieus mee bezighouden.”

In Den Haag ging adviesraad AIV al een stap verder: het is gedaan met de supermacht-rol. „Het tijdperk van de hegemonie van de Verenigde Staten, waarin dat land optrad als de hoeder van de naoorlogse orde in de wereld, is voorbij. Waar Washington vroeger in geval van internationale crises de leiding nam, is daarvan nu geen sprake meer.”

In de VN-Veiligheidsraad werden de VS dinsdag door vriend en vijand gekapitteld voor het feit dat de regering-Trump de nucleaire afspraken met Iran heeft opgezegd. Niemand toont op dit moment respect voor de VS, constateerde vakblad Foreign Policy. Washington is bovendien al dagen in de ban van het verhaal dat Rusland de Taliban een premie betaald zou hebben voor gedode Amerikaanse militairen in Afghanistan. Poetins respect voor de VS was al langer tanende.

De afbladdering van het Amerikaanse imago gaat snel en intussen zetten sterke mannen de wereld naar hun hand. Xi zet het mes in de onafhankelijkheid van Hongkong. Poetin maakte met een speelgoedreferendum de weg vrij voor nóg twee ambtstermijnen. Netanyahu bereidt de annexatie van delen van de Westelijke Jordaanoever voor.

Als de VS het niet meer doen zal toch iemand democratie en zelfbeschikking moeten verdedigen. Democratisch Europa moet zich nú laten gelden.