N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Dit is hoe racisme je leven tekent

Racisme Sinds de wereldwijde Black Lives Matter-protesten, wordt pijnlijk duidelijk hoe erg mensen lijden onder racisme. NRC laat 27 mensen aan het woord over hun gevoelens en ervaringen.

12 juni 2020

Leestijd 18 minuten

‘Of ik wilde uitleggen wat roti was’

Wendel Müller (21), Amsterdam

Student cultuurwetenschappen

„‘Haal die poep van je gezicht!’ In de kleuterklas was er een jongetje die dat altijd naar me riep. Ik dacht dat ik gewoon gepest werd, want ik was me er nog helemaal niet van bewust dat ik anders was. Op de basisschool groeide dat bewustzijn. Juffen gingen er altijd vanuit dat als we het over een andere cultuur hadden, ik er alles over wist. Ook als die culturen niets met mijn achtergrond te maken hebben. Het ging bijvoorbeeld een keer over het Surinaamse gerecht roti. Of ik even wilde uitleggen wat dat is. Op de middelbare school zeiden kinderen wel eens dat ik terug moest gaan naar de slavenmarkt – weer iets dat niets met mijn achtergrond te maken heeft. Gek genoeg schaamde ik mij op zulke momenten. Ik heb me altijd enorm Nederlands gevoeld. Dan is het extra pijnlijk om te merken dat anderen mij niet zo zien.” (AH)

‘Het is nog steeds even erg’

Collin Edson (49), Amsterdam

Comedian, presentator, medewerker luchtvaartmaatschappij

„De eerste keer was op Curaçao. Een donker meisje met een lichtere huidskleur zei dat mijn moeders huid de kleur van poep had. ‘Mama, is dat waar?’ vroeg ik na school. Ik was zes en ging anders over mezelf denken. We zijn inmiddels bijna dertig jaar verder en het is hier nog steeds even erg. Op de luchthaven, waar ik werk, werd ik door mijn collega’s drie keer ‘aap’ genoemd. En ze maken steeds opmerkingen over mij en mijn accent. Als ze zien dat ik het niet leuk vind, zeggen ze dat het een grapje was. Of we staan met z’n tweeën aan de balie, en de klanten spreken alleen mijn witte collega aan. Ze kijken me zelfs niet aan. Ze doen het niet eens bewust. Zulke dingen gebeuren wel honderd keer op een dag. Al die micro-agressies doen iets met je ziel. Na een tijd raak je dat gewend, maar ik heb hierdoor ook depressies gehad.” (SI)

‘Dat mijn hoofd bij mijn naam hoort’

Sandra Doevendans (36), Amsterdam

Antropoloog en Statenlid Noord-Holland

„Ik ben uit Sri Lanka geadopteerd door een oer-Hollands gezin in Amstelveen. Ik voelde me wit. Alleen in de spiegel of in de ogen van een ander, zag ik dat het anders zat. Kinderen vroegen: ben jij familie van Zwarte Piet? Ik verdedigde me altijd met een grap: nee maar ik moet wel elke week in een speciaal verfbad. Ik droeg ook het stigma van het geadopteerde kind dat ‘gered’ is omdat het anders een vreselijke toekomst tegemoet ging. Als ik een interview geef als Statenlid, dan krijg ik mail dat ik moet oprotten naar Syrië. ‘Het zijn allemaal zwarten’, schreeuwde een boze man uit het publiek een keer. Ik draaide me om en keek hem nadrukkelijk aan. ‘Nee, ik bedoel jou niet’, zei hij. Bij instanties heb ik het ook vaak. De verbazing dat mijn hoofd bij mijn naam hoort. Ik wil de vooroordelen ombuigen zodat de volgende generatie dit niet hoeft mee te maken.” (HA)

‘De agente sloeg me in mijn zij’

Tarik Hassouna (30), Gorinchem

Begeleider in de gehandicaptenzorg

„Het was zaterdagnacht en ik liep uit de kroeg naar het huis van mijn ouders toen een agente riep: ‘Doorlopen!’ Ik liep rustig door, tot ik een harde duw in mijn rug voelde. Ik schrok en ben gaan rennen. Later bleek dat ze versterking had opgeroepen, er stonden twee busjes. Ik moest mee naar het bureau, zeiden ze. Ik stond met mijn handen geboeid op mijn rug toen die eerste agente er aan kwam. Ze trok een leren handschoen aan en sloeg me meermaals in mijn zij. ‘Vieze vuile kankermarokkaan, wie denk je wel niet dat je bent’, zei ze. Op het bureau kreeg ik een boete, 350 euro, voor belediging van een ambtenaar. Maar ik had niemand beledigd, zij had míj beledigd. De boete wilde ik niet betalen, en toen moest bij de politie-rechter komen. Die zei: ‘Agenten leggen een eed af, dus die vertrouw ik.’ De rest van de zitting ging over hoe ik die boete moest betalen.” (SO)

‘Ik ging geloven in het stereotype’

Sarah Wong (23), Rotterdam

Copywriter

„Discriminatie naar Aziaten is vaak verpakt als stereotyperende grapjes. Op de basisschool groetten klasgenootjes mij met ‘ni hao’, en zongen ‘Hanky Panky Shanghai’ als ik jarig was. Op televisie zag ik Ushi en later meneer Cheung in Ik hou van Holland. Ik voelde me daar erg ongemakkelijk bij, maar twijfelde of dat gevoel terecht was: het waren immers maar grapjes. Door dit soort dingen van jongs af mee te maken, ging ik geloven in het stereotype. Ik begon me af te zetten tegen mijn afkomst. Ik zag het als compliment als iemand mij geen typische Chinees vond. Pas toen ik ouder werd en over racisme begon te lezen, snapte ik waar mijn ongemak vandaan kwam. Als mensen nu vragen of ik hond eet, of denken dat ik alles over corona weet, probeer ik geduldig uit te leggen waarom het raar is zo te denken. Dat kost meer energie dan je mond houden, maar het is belangrijk.” (AH)

‘Ah, je werkte bij de PTT. Monteur zeker’

Don van Putten (84), Winsum

Gepensioneerd

„In 1956 kwam ik van Curaçao naar hier om te studeren. Ik werd geplaatst in Breda – men ging er vanuit dat ik katholiek was. Iedereen in de straat nodigde me uit langs te komen. Ze vroegen: ‘Kom je uit Congo?’ – dat kenden ze van collectes voor de missionarissen – ‘woon je daar in een hutje, slapen jullie op de grond?’ Onlangs vertelde ik op een feestje ik dat ik lang bij de PTT heb gewerkt. Als monteur zeker, was de reactie. Ik had managementfuncties. Na mijn studie ging ik voor een tijd terug naar de Antillen, Ik was er de eerste zwarte chef technische dienst van de telecommunicatiedienst en had een aantal Europese Nederlanders onder mij. De Hollandse directeur zei: ‘ Het verbaast me dat het je lukt.’ Blanke mensen zeggen me soms dat ik anders ben dan andere Antillianen. Ik weet niet zo goed wat ik daarvan moet denken. Vinden ze me meegaand? Kom ik minder voor mezelf op?” (MvR)

‘De eerste keer was echt pijnlijk’

Hamza Tahraoui (20), Rotterdam-Zuid

Onderwijsassistent op een middelbare school

„Ik doe er niet moeilijk meer over. Laatst nog stond ik te praten met een vriend in het park. We letten er op dat we anderhalve meter afstand hielden. Verderop stond een groepje Hollandse jongens, echt heel dicht op elkaar. Een handhaver fietst langs en vraagt ons om een id. Ik vraag beleefd: waarom vraag je ons eigenlijk? Ik doe gewoon mijn werk, is altijd het antwoord. Vervolgens fietst hij verder. Ja doe dan je werk bij dat groepje! Ik zei het maar niet hardop.

De eerste keer was echt pijnlijk. Ik zat in de bus naar school, in spitstijd. Komt een oude mevrouw binnen. Ik bood haar mijn plek aan. ‘Nee ik hoef je plek niet’, schreeuwde ze uit het niets. Jullie Marokkanen zijn zus en jullie Marokkanen zijn zo. Dat de bus vol was, maakte dat ik me nog kleiner voelde. Ik zeg je eerlijk: ik heb er een dikke week mee gezeten.” (HA)

‘Ik wilde die zwarte pop niet’

Ellen Brudet (54), Amsterdam

Eigen winkel – Coloured Goodies

„Mijn moeder heeft jarenlang gezocht naar een zwarte pop, voor mij. Ik was negen toen ze er een vond. Maar ik wilde hem niet. Ik wilde met witte barbies spelen en op mijn moeder lijken – stijl haar, blauwe ogen, witte huid. Ik had geen rolmodellen die op mij leken op televisie of in de vorm van een pop. Ook dat valt onder institutioneel racisme. Intussen hou ik net zoveel van mijn zwarte kant als van mijn witte kant. Voor die witte kant hoef ik niets te doen, dat doet de maatschappij al. Maar voor mijn zwarte kant? Daar vecht ik nu voor. Ik verkoop zwarte poppen, zwarte Nijntje-knuffels en geboortekaartjes met zwarte baby’tjes. Mensen vragen weleens waarom ik alleen zwarte poppen verkoop, maar ik hoef me niet te verantwoorden. Ik doe dit voor bewustwording. Ik wil mensen de ogen openen, de beeldvorming beïnvloeden – en dat lukt.” (SO)

‘Telkens moeten we onze pijn opbiechten’

Wigbertson Julian Isenia (33), Den Haag

PhD-kandidaat-promovendus aan de UvA

„‘Julian? Aparte naam voor een bosneger’, riep een docent aan de Universiteit Utrecht in mijn eerste jaar. Bewakers op de UvA geloven soms niet dat ik er werk. Ik moet mijn pas laten zien, dan pas laten ze me binnen. Racisme wordt beoefend in verschillende klassen en opleidingsniveaus. Ook op andere manieren komt het naar voren – neem het feit dat ik mijn pijn hier nu moet opbiechten. We zien de hele tijd zwarte, lijdende lichamen, zoals de moord op George Floyd die grafisch in beeld komt. Alsof zwarte mensen telkens weer hun menselijkheid, pijn, racisme-ervaringen moeten opbiechten. Dan vraag ik me af: wat gebeurt er met die informatie? Door onze ervaringen te verzamelen lijkt het alsof mensen het gevoel hebben alle problemen te hebben opgelost, terwijl dat slechts een deel van de oplossing is. Ook dat is racisme.” (SI)

‘Dit is gewoon mijn haar, antwoordde ik’

Faith Baidoo (18), Eindhoven

Volgt opleiding juridisch administratief medewerker

„Toen ik negen jaar was, liep ik een keer op straat met mijn nicht en tante. Een man siste: ‘Kutnegers, ga terug naar je eigen land.’ Ik was geschokt. Ik schrok ook omdat mijn nicht er niet op reageerde. Ze had het zo vaak meegemaakt dat ze het had geaccepteerd als iets dat erbij hoort. Ik kwam een keer met ingevlochten haar op school. Twee jongens zeiden: ‘Wat is dit? Dit hoort hier niet.’ Ik zei: ‘Dit is gewoon mijn haar.’ Rond Sinterklaastijd is het altijd heftig, met Zwarte Piet. Kinderen zouden op school meer moeten leren over slavernij. Ik heb gelukkig vriendinnen om me heen die dezelfde ervaringen hebben en me begrijpen. Zonder hen zou ik me eenzaam voelen. Toch ben is best positief over de toekomst. Zo zie je steeds meer steden die geen Zwarte Piet meer willen bij de intocht. Ik heb het gevoel dat onze boodschap nu wordt gehoord.” (SK)

‘Niemand kwam voor me op’

Ovo Drenth (30), Groningen

Model

„Zeven jaar geleden zat ik een realityshow. Een van de andere deelnemers zei tegen mij: ‘Hou je tyfusbek bruine kankersnol dat je bent.’ Die uitspraak werd meteen meerdere keren geciteerd op Twitter. Iemand anders schreef: ‘wtf een neger die eten weigert. Ze mag blij zijn dat ze wat te vreten krijgt’. Er kwamen zelfs doodsbedreigingen. Niemand nam het op social media voor me op. Maar witte mannen leggen me wel heel graag uit dat het meevalt met het racisme in Nederland.

„In de modellenwereld is het subtieler. Je kunt natuurlijk niet zeggen: ‘Ik ga jou niet boeken omdat je zwart bent.’ Dus dan hoor je dat je niet het juiste model bent voor het werk van de fotograaf, of dat ze al een meisje dat op me lijkt hebben voor de show. Alle zwarte mensen lijken op elkaar, hè.” (MvR)

‘Superieur gevoel is in witte mens verankerd’

Rob Renoult (65), Amsterdam

Beeldend kunstenaar en bedrijfsleider Paradiso

„Toen ik vijf was, sloeg ik mijn buurjongetje met een schep op zijn kop. Zijn moeder kwam naar buiten: ‘Ga terug naar waar je vandaan komt.’ Dat was anders dan de dingen die me tot dan toe waren gezegd. Racisme is nooit meer weggeweest. Soms is het hard – in de tijd van de treinkapingen ben ik in een trein tegen de grond gehouden door een militair die een karabijn op mijn hoofd richtte, omdat ik Molukker ben. Meestal is het lichaamstaal. Een tas wegpakken, ergens anders zitten als je te dichtbij komt, een blik in de ogen alsof je de vijand bent. Of, een paar weken geleden nog, een klein jongetje dat angstig achter zijn moeder duikt omdat hij zo is opgevoed dat hij denkt dat iedere zwarte man Piet is. Het zit in die witte mensen verankerd om zich superieur te voelen. Tegelijkertijd zijn ze bang dat alles van ze wordt afgepakt. Terecht. Over twintig jaar ziet de wereld er heel anders uit. Dan heeft Azië het voor het zeggen. Dat besef geeft mij kracht en energie.” (MvR)

‘Ik was een attractie’

Romi Felter (64), Amsterdam

Bewindvoerder

„Ik kwam van Suriname naar Nederland toen ik elf was. Toen, in de jaren zestig, was ik een attractie. Mensen veegden over mijn arm om te kijken of ik afgaf.”

„Rond mijn dertigste ben ik gescheiden en ontmoette ik een advocaat. Ik vond haar werk interessant en vroeg welke opleiding ze had gedaan. Ze zei: ‘Doe geen moeite, een universitaire studie is te hoog gegrepen voor jou.’ Dat voelde als een klap in mijn gezicht met een vieze vaatdoek. Maar ik dacht ook: ik zal jou laten zien dat ik in de universitaire banken kan zitten. Ik ging van mbo naar hbo naar universiteit. Kleine stapjes maar ik ben er gekomen.”

„Mijn vader zei altijd: ‘When you are white, you are always right. When you are brown, you can stick around. When you are black, you will always stay back.’ Het heeft mij gemotiveerd om het tegendeel te bewijzen.” (CV)

‘Jarenlang wuifde ik het weg’

Dewi Boëtius (36), Hoofddorp

Nagelstylist

„Mijn vader zei altijd: ‘Je moet harder werken om hetzelfde te bereiken als een blanke’. Zijn waarschuwingen vond ik overdreven. Niemand zei me ooit: jij bent zwart dus dom. Maar het gaat om kleine dingen. Paar jaar terug met mijn neefjes in de tram: mensen drukten hun tas steviger tegen zich aan. Lang wuifde ik die dingen weg, dacht ik dat mensen het niet zo bedoelen. Maar door de opstand van nu besef ik dat het niet normaal is en dat ik een muur om me heen heb gebouwd om me comfortabel te voelen in ongemakkelijke situaties. Ik worstel met wat ik mijn kinderen meegeef – vertel ik ze dat de maatschappij lastiger is voor hen en voed ik ze op met het besef dat ze anders zijn, of zwijg ik en vertrouw ik erop dat ze niet huilend thuiskomen na opmerkingen over hun kleur? Ik ben half Moluks, half Surinaams en trots op waar ik vandaan kom dus dat wil ik ze zeker meegeven.” (CV)

‘Ik merk het aan kleine dingen’

Marscha Marescia (37), Amstelveen

Hockeyer

„In 2008 kwam ik naar Nederland om te hockeyen. In Zuid-Afrika moest ik me op het veld extra bewijzen. Voor nationale sportteams gold een quotum, in elk team moest een bepaald aantal spelers van kleur. Ouders langs de lijn hoorde ik zeggen: ‘Zij zit er alleen in om haar huidskleur.’ Ze negeerden dat ik een mens ben en keihard werkte om te presteren. In Nederland heb ik op het sportveld nooit commentaar gehad op mijn huidskleur. Ik merk het wel in het dagelijks leven, in kleine dingen. Bied ik in de supermarkt een oudere dame mijn hulp aan, reageert ze verbaasd. Of ze zegt ‘nee hoeft niet’ en vraagt erna een witte klant om iets uit de koeling.”

„Mensen denken vaak dat ik het fijn vind als ze zeggen dat ze geen kleur zien. Maar dat wil ik juist niet. Ik wil dat iemand zíét dat ik anders ben, dat ik kroeshaar heb en een andere achtergrond, en me vervolgens niet anders behandelt.” (CV)

‘Of ik een taakstraf had, vroeg de man’

Lloyd Terborg (53), Enschede

Bestiert een centrum voor dagbesteding

„Vorige maand was ik op het weiland bij ons huis het gras aan het maaien. Een voorbijganger sprak me aan. Of ik een taakstraf had ofzo, dat ik hier bezig was? En toen ik laatst met carnaval wat jongens op mijn land op wildplassen betrapte: ‘Wah-moet-dah dan? Ga terug naar je eigen land.’

Het verdrietige is: dit soort dingen overkomen me nu vaker dan vroeger. Misschien wel omdat zwart en wit elkaar steeds meer tegenkomt. Op straat en online. Onlangs kreeg ik op Facebook zelfs te maken met racisme in mijn eigen gemeenschap. Omdat ik een witte vriendin heb zou ik ‘heulen met de vijand’. Sinds we samen zijn – zo’n zeven jaar nu – valt het ons allebei op: de wereld kijkt anders naar mij dan naar haar. Ik noem haar mijn ‘white guardian’ – alleen met haar voel ik me op straat echt veilig.” (KS)

‘Ik ben me gaan aanpassen’

Nana Scholten (35), Wilp

Kindercoach in opleiding

„Hoe het is om zwart in Nederland te zijn – volgens mij als enige in mijn dorp – kan ik bijna niet uitleggen. Je moet het ervaren. Hoe iedereen op het terras opkijkt als je met je gezin gaat zitten voor een koffie. Dat in de supermarkt vijf man kijken, of je niet iets meeneemt. Of dat een hulpverlener je agressief noemt omdat je – zoals veel Afrikaanse vrouwen – een luide stem hebt.

Het zit ’m in duizend van dit soort verhaaltjes. En onbedoeld ben ik me daarom gaan aanpassen.

Zo heb ik natuurlijk ook een Afrikaanse naam [ze kwam tien jaar geleden voor de liefde uit Ghana naar Nederland, red.], die ik hier niet wil noemen. Maar als ik met de gemeente mail of solliciteer als mevrouw Scholten – de naam van mijn ex – krijg ik meteen antwoord. Als ik mijn eigen naam gebruik, moet ik dagen wachten. Áls ik al iets hoor. Terwijl: eigenlijk moeten naam of kleur niets uitmaken. We zijn toch allemaal mensen?” (KS)

‘Mensen zullen mij altijd laag inschatten’

Sadika Arab (47), Amsterdam

Cultureel antropoloog

„Marokkaanse Nederlanders zijn een bekend mikpunt, ik heb genoeg micro-agressie meegemaakt. Maar binnen de Marokkaanse gemeenschap zelf is er ook een tweedeling: Arabische en Riffijnse Marokkanen. Mijn vader was bevriend met veel Arabische Marokkanen. Als ik met hen zat, ogenschijnlijk als een van hen, hoorde je de ergste dingen over Riffijnen. Er werd echt op ons neergekeken. Zelf ben ik niet opgevoed met dat onderscheid.

Ik word ook anders bejegend omdat ik vanwege mijn handicap op krukken loop. Toen ik twaalf was, werd ik op het matje geroepen bij een docent. Ik had vaak een grote mond. Hij zei: ‘Toen je voor het eerst mijn lokaal binnenkwam dacht ik, wat moet ik daar nou mee? Totdat ik zag dat je goed bent in talen’. Dat was het moment dat het tot mij doordrong: mensen zullen mij altijd laag inschatten. Vooral witte mannen van middelbare leeftijd. Ik zíe het in hun blik.” (HA)

‘De agent pikte mij eruit’

Yanick Vedder (27), Zwolle

Student journalistiek

„Als enige getinte jongen met een stevige bos dreadlocks was ik vanaf groep drie ineens ‘Betty Spaghetti’. Of werd ik ‘baviaan’ of ‘aap’ genoemd. ‘Mijn kind zou zoiets nóóit zeggen’, zeiden hun ouders als mijn moeder hen erop aansprak.

Aan het begin van de tweede klas schoor ik mijn dreadlocks af, in de hoop dat ik minder zou opvallen. Maar toen ik die winter met kort kroeshaar rondliep werden de opmerkingen alleen maar erger. Op mijn vijftiende fietste ik met wat vrienden door een tunnel. Ik had als enige licht op mijn fiets, maar de agent die daar controleerde pikte míj eruit. Hoe ik aan zo’n mooie fiets kwam, wilde hij weten.

Mijn adoptievader noemde me een gewone Nederlandse jongen in een tropische verpakking. Helaas kunnen veel mensen kennelijk niet voorbij die verpakking kijken.” (KS)

‘Ik lachte alles weg, maar thuis huilde ik’

Aisa Winter (41), Rotterdam

Actrice

„Ik ben opgegroeid in Rotterdam, al die verschillende culturen, dat was thuis. Op mijn 21ste ging ik naar de toneelschool in Amsterdam. ‘Aisa, doe jij deze tekst met een accent want daar word je uiteindelijk toch op aangenomen.’ Of: ‘Je komt toch terecht bij de zwarte gezelschappen’. Dat zeiden docenten. Niet afkeurend, nee in de overtuiging dat ze mij hielpen. Ik lachte alles weg maar na school lag ik huilend in bed pannenkoeken te eten. Ik wilde na mijn afstuderen bij Orkater werken maar ik durfde geen auditie te doen want daar hoor ik niet. Zo werd het advies van mijn docent een self-fulfilling prophecy. Ik deed eens auditie voor een film. Een zwarte vrouw. ‘Je uitstraling is te Europees’, kreeg ik te horen. Wat hij eigenlijk zei was: je voldoet niet aan míjn beeld van een Surinaamse vrouw. Toen ik zwanger was, veranderde mijn houding. No way dat mijn kind ook deze shit gaat meemaken.” (HA)

‘Maar jij bent een van de goeien’

Asha Capella (27), Schiedam

Werkt bij verschillende culturele instellingen

„Ik was erg blij met mijn baan als chef de partie in het Concertgebouw in Amsterdam. Maar zodra ik begon, gingen mij dingen opvallen die niet okay zijn. Mijn collega van Marokkaanse afkomst kreeg voortdurend te maken met foute grapjes. ‘Niet stelen, hè’. Of: ‘Ja maar jij bent een van de goeien’. Op een dag ontstond onenigheid tussen mij en de vrouw die mij had aangenomen. Ik ben meteen naar mijn chef gelopen. ‘Ik ga het met haar uitpraten maar niet vandaag want ik ben te emotioneel’, zei ik tegen hem. Vond hij goed. En toch dirigeerde hij me diezelfde dag naar een tafel met haar zonder dat aan te kondigen. Tijdens het gesprek leunde ik naar achteren. ‘Je bent hier niet in the hood hoor, Asha’, zei ze opeens. Ik stond op en liep weg. De volgende dag mailde ze vanaf haar telefoon: je bent ontslagen. Ik voelde me zo gekleineerd. Sindsdien werk ik niet meer op onveilige plekken, en kom ik op voor anderen.” (HA)

‘Ik vrees dat protest polariseert’

Essam Zaki (49), Amsterdam

Interculturele coach, kunstenaar en ambtenaar

„Zevenentwintig jaar geleden vluchtte ik uit Iran naar Nederland. Ik kwam in Den Helder te wonen. In de eerste jaren lag er regelmatig hondenpoep bij de voordeur, als ik die open deed viel dat naar binnen. Ik dacht steeds dat het per ongeluk was, totdat het op een dag geen poep was maar een brandende krant. Later werd er een hakenkruis in mijn voordeur gekrast. Ik was het gewend gediscrimineerd te worden, het is de reden waarom ik uit Iran ben gevlucht. Ik was daar niet veilig vanwege mijn Irakese achtergrond. Omdat ik niet beter wist, raakte de incidenten in Den Helder me niet zo. Ik had een lieve Nederlandse buurvrouw die erg van slag was, zij haalde me over om samen naar de politie te gaan. Daar besloot ik uiteindelijk geen aangifte te doen. Ik neem liever geen slachtofferrol aan, en bestempel anderen niet graag als dader. Zo kom je nooit dichter tot elkaar. Ik ben dan ook bang dat als we hier de anti-racismeprotesten in Amerika kopiëren, het zal leiden tot polarisatie. De kracht zit hem in het samenleven en verschillen niet te demoniseren.” (AH)

‘Ik blondeerde mijn haar’

Gisele Azad (28), Groningen

Heeft eigen cosmeticamerk en werkt in een azc

„Het zijn kleine, subtiele opmerkingen. Wat mensen vaak niet begrijpen, is dat het door de jaren heen van binnen optelt. ‘Jij hebt zo’n moeilijke naam, die ga ik niet uitspreken.’ ‘Iran? Dat is niet echt een leuk land, zeg.’ ‘Jij eet zeker geen varkensvlees?’ ‘Wat knap dat je zo goed Nederland spreekt!’ Mensen vormen een beeld van mij, puur op basis van mijn afkomst.

Dan moet ik er maar gewoon alles aan doen om zoveel mogelijk op de rest te lijken, besloot ik als tiener. Ik bleekte mijn armhaar en blondeerde mijn hoofdhaar. Tot ik in een asielzoekerscentrum ging werken en ik veel jongeren daar hetzelfde zag doormaken. Zij waren continu bezig om zich aan te passen uit onzekerheid. Dat brak mijn hart, ik dacht: jullie zijn juist zo mooi zoals jullie zijn!

Hierdoor besefte ik wat ik zelf aan het doen was. Ik besloot mezelf te zijn. Als daar vervelende opmerkingen bij komen, dan is dat maar zo.” (AH)

‘Mijn hoop is de nieuwe generatie’

Marian Duff (43), Diemen

Conservator en directeur museum Oscam

„Er zijn zoveel voorbeelden, zoveel. Jongere kinderen die bang voor me waren omdat ze dachten dat ik Zwarte Piet was. Toen ik achttien was: een politieauto die provocerend dicht bij mij en drie vriendinnen kwam rijden toen we in Haarlem naar club Stalker liepen: ‘Hee vieze zwartjes’ – ik zie het rattige gezicht van die agent nog voor me. In wat duurdere winkels meteen worden gewezen op aanbiedingen en een winkelmeisje dat met elke stap die je zet meeloopt. Wat me nog het meest raakt, is het preventieve gedrag dat je zelf aanneemt. Als tiener je haar verstoppen onder een pet of een doek om maar niet uitgescholden te worden tijdens de Sinterklaas- periode. Altijd het bonnetje meenemen voor als je wordt aangehouden bij een winkel – ik doe het steeds. Zeker als ik in mijn oude kloffie boodschappen doe, ben ik op mijn hoede.

„Door de protesten zijn alle herinneringen weer naar boven gekomen. Ik heb regelmatig een brok in mijn keel. Het is mooi dat er wereldwijd wordt gedemonstreerd, maar het is niet zomaar voorbij. Mijn hoop is de nieuwe generatie. Ik zie aan mijn negenjarige zoon Jaden dat hij bewuster is dan ik op die leeftijd. Die pikken het straks niet meer.” (MvR, foto Michiel van Nieuwkerk)

‘Hij spuugde in mijn gezicht’

Leroy Oehlers (27), Bussum

Gymdocent

„Ik was zeventien toen ik op een dag mijn huis uitliep om naar school te gaan. Ik was net de hoek om toen er een man op een fiets naar me toe kwam. Hij spuugde in mijn gezicht een riep dat ik op moest rotten naar mijn eigen land. Hij was weg voordat ik kon reageren. Ik schrok enorm en wist niet wat mij overkwam. Op het voetbalveld heb ik ook weleens te maken gehad met racisme. Dan noemen supporters of tegenspelers mij een aap, of kutallochtoon. Zulke mensen krijgen van mij een brede grijns. Het liefst steek ik er ook nog een duim bij op. Dat vind ik de beste reactie omdat dit het tegenovergestelde is van wat ze proberen te bereiken.

Ik betrek dit soort incidenten niet op mijzelf want ik weet: er is niets mis met mij. Ik ben trots dat mijn vader Arubaans is. Als mensen mij discrimineren, doen ze dat omdat ze zelf onzeker of bang zijn. Op het voetbalveld komen die opmerkingen vaak nadat de scheidsrechter een of andere beslissing in ons voordeel maakte, of na een goede actie van ons. Dat heeft niets met mij, maar met de ander te maken.” (AH)

‘Dat een naam zo’n impact heeft’

Mitzell Espacia (47), Maarssen

Debiteurenbeheer

„Voor mijn werk spreek ik veel mensen over de telefoon. Ze weten dus niet hoe ik eruit zie en weten alleen mijn voornaam. Als ze mijn achternaam horen schrikken ze, en vragen ze waar ik vandaan kom. Ik kom uit Maarssen, maar ben geboren op Aruba, is mijn antwoord. ‘Maar je spreekt zo goed Nederlands.’ Ja, ik woon hier al sinds mijn vierde, ik ben met de Nederlandse taal opgegroeid. Toch gaan ze door. ‘Maar als ik een brief van je krijg kan je daar helemaal niet aan aflezen dat je een andere afkomst hebt.’ Het is vreemd dat een achternaam zo’n impact heeft op mensen. Ze gaan daarna anders met me om. Vaak trekt het wel weer bij, maar het is lastig dat je toch elke keer die drempel over moet. Ik hoop dat het mijn zoontje bespaard blijft. Ik had het er van de week, als grapje, met mijn vriendin over dat we hem misschien maar haar achternaam moesten gaan geven. We konden er om lachen, maar een beetje pijnlijk is het wel.” (SO)

‘Het stempel is toch: te activistisch’

Jahkini Bisselink (21), Amsterdam

Was Nederlands VN-jongerenvertegenwoordiger, student Taal en Cultuurstudies aan UU

„Toen ik negentien was, sprak ik in New York op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties binnen mijn functie als jongerenvertegenwoordiger bij de VN. Ik had jongeren door heel Nederland heen gesproken, en ik vertelde in New York over hun ervaringen met racisme. Daarna kwam een overheidsambtenaar naar me toe: ‘Vond je het niet een beetje negatief? De andere jongeren’, uit andere landen, ‘kwamen met een positief verhaal, en dan kom jij met dit…’ Pas achteraf besefte ik hoe naar die opmerking was.

En toen ik op NOS op 3 vertelde over mijn werk en de internationale politiek. Ze speelden een fragment van mijn speech af, waarin ik vertelde dat veel jongeren zich structureel buitengesloten voelen, bijvoorbeeld op de stagemarkt, door etnisch profileren, enzovoort. Maar ik zei ook dat aan de andere kant weer ándere jongeren het gevoel hebben achtergesteld te worden tegenover vluchtelingen. En toch kreeg ik alleen maar reacties op wat ik zei over de buitensluiting. Honderden op honderden reacties achter elkaar. ‘Ga terug naar je land’, tussen een heleboel racistische beledigingen. Mensen noemden me te activistisch, terwijl ik net zo neutraal mogelijk had proberen zijn. Een vriendin zei: ‘Als mensen sowieso een mening van je hebben, puur en alleen door je huidskleur, kan je even goed zeggen wat je echt wil zeggen.’ Dat doe ik nu. Als vrouw van kleur, maakt niet uit wat je zegt, ze zullen je toch als te extremistisch en activistisch bestempelen.” (SI, foto Jonathan Hoost)

U kunt zich ook abonneren via Apple Podcasts, Stitcher, Spotify, Castbox of RSS.

Correctie (13-06-2020): In een eerdere versie van dit artikel stond dat Wendel Müller communicatiewetenschappen studeert. Dat moet cultuurwetenschappen zijn en is hierboven aangepast.

Dit is hoe racisme je leven tekent

Lees ook deze artikelen