Kabinet kiest niet voor duurzame luchtvaart

Bij elk Kamerdebat over luchtvaart kwam hij het laatste jaar wel een keer voorbij: de Luchtvaartnota, het alomvattende beleidsdocument waarin het kabinet een visie zou presenteren op de toekomst van de luchtvaart. Politiek, luchtvaartsector, milieubeweging en bewonersgroepen; ze keken er reikhalzend naar uit. Veel van hen waren betrokken bij de inspraakprocedure. Bij elke uitstel werden de verwachtingen hoger. Twee jaar werd er aan gewerkt. Eind 2019 zou hij klaar zijn, het werd half mei.

En wat blijkt? Het enige nieuws over de vrijdag verschenen Luchtvaartnota staat niet in de Luchtvaartnota zelf.

Dat zit zo. Ruim voor de publicatie van de nota zelf verscheen het persbericht. Daarin stond dat „een jaarlijkse groei van maximaal 1 tot 1,5 procent voor de luchtvaart in Nederland mogelijk kan zijn”. Dus dat werd het nieuws. Alleen: dat staat niet in de 116 pagina's tellende Luchtvaartnota.

Volgens het persbericht staat de 1 à 1,5 procent groei in de begeleidende milieueffectrapportage (MER) die op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is opgesteld door twee adviesbureaus en kennisinstituut NLR. De auteurs hebben die conclusie in hun rapport echter knap weten te verstoppen. Ze hebben het wel veel over ‘hoekstenen’, presenteren onleesbare tabellen en speculeren over een megagroei naar 800.000 vluchten per jaar in 2050. Ondanks die tekortkomingen biedt de MER meer informatie dan de nota zelf.

Basis voor na crisis

Het doel van de Luchtvaartnota is het formuleren van de basisprincipes waar de luchtvaart tot 2050 aan moet voldoen. In de woorden van de verantwoordelijke minister, Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat (VVD): „Met de Ontwerp-Luchtvaartnota leggen we de basis voor de periode na deze crisis. We hebben een balans gevonden tussen de verschillende belangen en geven we de mensen in de sector, de omwonenden en de mensen die vliegen perspectief voor de langere termijn.”

De coronacrisis maakt elke toekomstvisie onzeker, erkent de minister. Maar omdat zij er van uitgaat dat de luchtvaart veerkrachtig is en de vraag naar vliegen zal terugkeren, acht zij het toch zinvol om haar langetermijnbeleid te presenteren.

De essentie van de nota laat zich eenvoudig samenvatten. Vier publieke belangen moeten de komende dertig jaar in het luchtvaartbeleid worden gewaarborgd: veiligheid, verbinden, gezondheid en duurzaamheid. Bijna alle onderwerpen die met luchtvaart te maken hebben, van stikstof tot nieuwe manieren om passagiers te controleren, vallen onder een van deze noemers. De voornemens van het kabinet zijn niet opmerkelijk en sluiten naadloos aan bij bestaand beleid.

Twee voorbeelden. De nota legt veel nadruk op het stimuleren van netwerkkwaliteit. Op Schiphol moet scherper worden gekozen voor vluchten naar bestemmingen die relevant zijn voor Nederland. Het is een nieuwe naam voor het aloude en mislukte selectiviteitsbeleid, dat precies hetzelfde beoogde.

Ander voorbeeld van het geringe ambitieniveau dat uit de nota spreekt. Het enige met cijfers onderbouwde doel is CO₂-reductie. In 2030 moeten alle activiteiten op de luchthavens klimaatneutraal zijn, in 2050 moet de luchtvaart de helft uitstoten ten opzichte van 2005 en in 2070 moet de sector zero-emissie zijn. Dat zijn bestaande doelen: Schiphol zei eind vorig jaar in 2030 klimaatneutraal te willen zijn, luchtvaartkoepel IATA had het in 2018 al over een halvering in 2050.

Kamer wil KLM een beetje vergroenen

Roep om krimp

De vorige Luchtvaartnota werd gepubliceerd in 2009. De situatie was volkomen anders: alles was gericht op groei. De laatste jaren is het debat over luchtvaart gekanteld: van 'groei is niet langer vanzelfsprekend' tot een steeds luider wordende roep om krimp. Het woord ‘krimp' komt in de Luchtvaartnota één keer voor, omdat een commissie voorstelde om ook dat alternatief in de discussie te betrekken. Tevergeefs, zo blijkt.

Dit is een nota zonder lef. Het kabinet maakt geen keuzes en deinst terug voor verandering. Lelystad Airport moet nog steeds open, een luchthaven in zee wordt zelfs niet onderzocht. Veel wordt verwacht van innovatie. Alleen dan kan groei van de luchtvaart immers samengaan met veiligheid, gezondheid en duurzaamheid.