Nieuwe labourleider Keir Starmer profiteert van Johnsons’ coronachaos

Als het Lagerhuis een rechtbank was in een aflevering van een Amerikaanse 45-minuten-en-klaar-televisieserie, met Keir Starmer in de rol van messcherpe advocaat, dan had Boris Johnson als aanvankelijke weigerachtige getuige de moord snikkend en volledig bekend.

Starmer houdt ervan Johnson te grillen, en hij bouwt zijn argumentatie daarbij systematisch of chronologisch op. Gisteren zei een woordvoerder van de premier dit, in het document van de regering dat vanochtend verscheen staat dat en nu zegt u zus en zo, is een typische Starmer-redenering. Het liefst wappert hij dan met al die paperassen en voegt toe: „Zoals u kunt lezen op pagina 22”.

Of Starmer gebruikt rekensommen om Johnson klem te zetten. Dat deed hij woensdag tijdens het wekelijkse vragenuurtje. De 57-jarige jurist pakte de statistieken van het Britse bureau voor de statistiek erbij. Normaal gesproken sterven in Engelse verzorgingshuizen in de maand april circa 8.000 mensen. Dit jaar zijn dat er 26.000, een oversterfte van 18.000, hield Starmer Johnson voor. „De regering zegt dat er 8.000 mensen in verzorgingshuizen aan het coronavirus zijn overleden. Kan de premier helderheid verschaffen over de 10.000 overige sterfgevallen?”

De premier ontweek de vraag en antwoordde dat het belangrijk is de uitbraak in verzorgingshuizen onder controle te krijgen. Dat is het moment waarop Starmer toeslaat. „Je kunt alleen een probleem oplossen als je de cijfers begrijpt.”

De kersverse leider tracht zo Labour opnieuw uit te vinden, als kritische oppositiepartij die vooral begaan is met het parlementaire handwerk over de onderwerpen van die dag en minder met de grotere en abstractere klassenstrijd die zijn voorganger Jeremy Corbyn zo belangrijk vond. Dat Starmer positief opvalt, heeft ook te maken met een hunkering van pers en publiek naar details over de Britse coronaanpak die de regering niet verschaft: de Labourleider is hun woordvoerder geworden.

Kronkelantwoord

Tijdens de dagelijkse persconferentie kreeg Johnson een publieksvraag over de aankondiging dat Britten die niet thuis kunnen werken weer aan de slag mogen, zoals bouwvakkers. De scholen blijven dicht, dus wat moeten ouders dan doen als ze geen kinderopvang hebben? Johnson had een minutenlang kronkelantwoord nodig en kwam tot een onbevredigende conclusie: dat moet je zelf met je baas bespreken.

Na zijn ziekbed is Boris Johnson een schim van de politicus die zijn loopbaan te danken heeft aan zijn oratorische vaardigheden, humor en scherpe grappen, de man die een klein jaar geleden met branie en grote beloften het partijleiderschap en het premierschap veroverde. Het is voor toeschouwers duidelijk dat de premier nog steeds verzwakt is.

Starmer daarentegen is energiek en vol vertrouwen, na zijn klinkende overwinning in de leiderschapsstrijd bij Labour. De coronacrisis zorgt ervoor dat de gigantische ruzie binnen de partij over de Brexit-koers verdwenen is. Starmer zelf hoeft zich als hartstochtelijke Remainer (tégen Brexit) niet te verantwoorden in kiesdistricten in het midden en noorden van Engeland, waar men overweldigend Leave (vóór Brexit) stemde en bij de vorige verkiezingen in december Labour verruilde voor de Tories. Veel van die plekken worden nu hard getroffen door het coronavirus en de bewoners eisen aandacht en antwoorden.

Na zijn ziekbed is Boris Johnson een schim van de politicus die hij was

Wat hem ook goed uitkomt, is dat de discussie over de economische koers voorlopig geluwd is. Dat is een van de belangrijkste twistpunten binnen Labour. Linkse leden en politici zijn voorstander van het nationaliseren van de spoorwegen, nuts- en telecombedrijven. Blairites (naar de gematigde oud-premier Tony Blair) geloven in de werking van de vrije markt. Aangezien minister van Financiën Rishi Sunak inmiddels de salarissen betaalt van de helft van de beroepsbevolking (ambtenaren plus de 8 miljoen werknemers bij bedrijven die gebruik maken van de regeling voor salarissteun) is de discussie over de mate van overheidsinterventie in de economie beslecht – notabene door een ex-bankier van Goldman Sachs.

De echte test komt nog

Dit betekent niet dat Starmer niet voor moeilijke keuzes staat. Hij zegt zich constructief te willen opstellen om waar mogelijk mee te werken met de regeringsplannen. Gavin Williamson, de minister van Onderwijs, wil dat basisscholen vanaf 1 juni gefaseerd opengaan. De vakbonden zijn tegen en willen vooralsnog niet praten. Die bonden zijn machtig bij Labour, maar Starmer moet ook aan andere belangen denken, zoals de positie van kwetsbare kinderen voor wie thuiszitten een drama is, of van ouders die gedwongen aan de slag moeten. Er kunnen wel degelijk barstjes in de hervonden eenheid bij Labour ontstaan.

Na de verkiezingen afgelopen december leek het politieke landschap voor de komende jaren duidelijk: Johnson en zijn Tories domineren de politiek, Labour moest de wonden van een historische nederlaag likken, navelstaren en langzaam weer opkrabbelen. In de peilingen houden de Conservatieven redelijk stand ten opzichte van Labour, maar de populariteitsscores van Starmer nemen wel toe.

De roep om een parlementair onderzoek naar het handelen van Johnson en de zijnen tijdens de coronacrisis wordt luider, naarmate het dodental (nu 30.000 tot 50.000) nog verder oploopt. Daar kan Starmer van profiteren.

Tegelijkertijd zal van hem meer gevraagd worden als het VK de komende jaren in de diepste recessie zit in driehonderd jaar tijd, zoals de Bank van England vorige week voorspelde. Dan moet Starmer laten zien dat hij een plan heeft om de maatschappelijke ongelijkheden en economische scheefgroei van de afgelopen jaren aan te pakken. Hij zegt radicaal en links te zijn, delen van de agenda van voorganger Corbyn te willen overnemen, maar ook de partij weer verkiesbaar te willen maken. Het is dus nog onduidelijk wat Keir Starmer daadwerkelijk vindt.

De echte test voor Starmer is laten zien dat hij niet alleen scherp is op de details, maar ook antwoorden heeft op de grote vragen.

Lees ook deze reportage over hoe corona het Verenigd Koninkrijk treft