Leger Egypte verstevigt greep op tv

Een groep heldhaftige militairen is in een doodsstrijd verwikkeld met terroristen met Arabische sjaals om hun hoofden. Schoten en explosies spatten van het scherm. Eén van de soldaten offert zich op en redt zo zijn kameraden. Legerhelikopters komen op het allerlaatste, kritieke, moment het beeld invliegen om het karwei af te maken.

Dit is niet de nieuwste Hollywood-film, maar de Egyptische ramadanserie De Keuze. Die vertelt het gefictionaliseerde verhaal van Hesham Ashmawy, een ex-militair die zich aansloot bij Al-Qaida, in Libië gevangen werd genomen en eerder dit jaar in Egypte werd geëxecuteerd voor het plegen van aanslagen.

De ramadanseries zijn een megabusiness in Egypte. Elk jaar worden er tientallen geproduceerd, met op elke dag van de vastenmaand een nieuwe aflevering. Het hele land zit na het breken van het vasten aan de tv gekluisterd en het wel en wee in de series zijn het gesprek van de dag.

De Keuze komt uit de koker van de productiemaatschappij Synergy. Drie jaar geleden nog een kleine speler, nu marktleider. Het bedrijf blaast de concurrentie omver met producties met ongekende budgetten, vol Hollywood-waardige actiescènes. Een andere baanbrekende Synergy-productie is Het Einde, een sciencefiction-thriller die zich afspeelt in 2120.

Tanks en uniformen

De sleutel tot succes: steun van het veiligheidsapparaat. Onderzoek van persbureau Reuters bracht de banden tussen Synergy en de algemene veiligheidsdienst in detail in kaart; die lopen via Egyptian Media Group. EMG is deels in handen van de veiligheidsdienst en heeft de laatste jaren naast Synergy een aantal grote tv- en radiozenders en kranten gekocht.

„Een agressieve overname door bedrijven in handen van de veiligheidsdienst”, noemt Hisham Kassem, een oud-uitgever van een grote Egyptische krant, de opkomst van Synergy.

Naast de hogere budgetten helpen de banden met het veiligheidsapparaat volgens ingewijden voor het krijgen van vergunningen om te filmen en de beschikbaarheid van materiaal voor de sets, zoals tanks en legeruniformen. Andere producenten hebben juist problemen met die vergunningen en met de censuurcommissie.

Egyptenaren die werken in de sector, praten niet graag openlijk over de rol van de veiligheidsdiensten, uit angst dat het hun carrière kan schaden. Eén jonge acteur-in-opleiding noemt de series van Synergy nationalistisch. De rol van het politie en het leger wordt opgehemeld, zegt hij, wat „de werkelijkheid waarin Egyptenaren leven niet weerspiegelt”.

Lees ook: Dichter bij Allah en lekker tv kijken

Politiegeweld tegen demonstranten tijdens en na de Arabische Lente liggen bij veel jonge Egyptenaren nog vers in het geheugen. Vorige week kwam een Egyptische filmmaker om het leven in een zwaar bewaakte gevangenis waar hij ruim twee jaar zonder proces vastzat. De jonge acteur kijkt zelf liever naar buitenlandse programma’s, maar hoopt wel ooit gecast te worden voor een ramadanserie. „Iedereen kijkt ernaar, het is dé manier om door te breken.”

Kassem ziet in de rol van de veiligheidsdienst een poging om alle media in lijn met het narratief van de staat te krijgen. „Er zijn steeds meer patriottische series over het heldendom van het leger.” Hun boodschap is volgens hem dat Egyptenaren „dank zijn verschuldigd aan het leger en de veiligheidsdiensten”.

De Keuze valt precies in deze categorie. De reden dat Ashmawy overloopt naar de terroristen is zijn voormalig lidmaatschap van de Moslimbroederschap. In de serie wordt de broederschap ideologisch gelijkgeschakeld aan Al-Qaida en de ‘Islamitische Staat’. Een grove versimpeling, die evenwel precies in lijn is met wat de overheid al jaren stelt. De afgelopen jaren zijn duizenden Egyptenaren opgepakt op verdenking van banden met de broederschap, die officieel als terroristische organisatie te boek staat.

Netflix-kloon

Andere veranderingen in de inhoud van ramadanseries zijn subtieler. Vroeger konden de politie en andere overheidsapparaten nog als corrupte organisaties worden neergezet. Nu is hoogstens één officier of ambtenaar corrupt, maar is de boodschap dat de institutie zelf wel deugt.

Een andere primeur van EMG is WatchIT, een onlinevideodienst vergelijkbaar met Netflix. Alle grote producties in deze ramadan – van Synergy en enkele anderen – zijn te bekijken via WatchIt. Veel gebruikers klagen echter over technische problemen. En toen de dienst online kwam was sprake van een privacy-lek. Toch is WatchIt voor veel Egyptenaren een welkome dienst om de series niet via tv-zenders te hoeven kijken, waar reclameblokken meer zendtijd innemen dan de eigenlijke serie.