‘In coronatijd is virtual reality plots een noodzaak’

Fatos Ipek is mantelzorger voor haar vader, die Alzheimer heeft, niet praat en in een verzorgingstehuis woont. Ze is erg betrokken bij de zorg, vertelt ze, maar vanwege corona kan ze niet meer vaak op bezoek. „Mijn vader luistert alleen nog maar de hele dag naar Rieu en Bocelli.” Daarom heeft ze bij het tehuis een VR-bril aangevraagd, waarmee hij door de straten van Istanbul kan wandelen; de stad waar hij misschien nog herinneringen aan heeft. „Als ik hoor hoe sommige ouderen op VR reageren, ben ik heel hoopvol wat het met hem zal gaan doen.”

Virtual reality kan inderdaad impact hebben. Ons brein behandelt het als ‘echte’ ervaring, zei deskundige Jeremy Bailenson eerder in NRC. Dit kan ook nadelen hebben (verslavend), maar nu in coronatijd, waarin veel activiteiten en hulpverlening stilliggen, lijkt VR een maatschappelijke functie te kunnen vervullen. De nieuwe werkelijkheid, of het ‘nieuwe normaal’, is niet de werkelijkheid van VR. Wie zonder bezoek, zonder zorg, zonder werk, of zonder studie thuis zit, kan in VR misschien wel nog alle kanten op.

Levensecht

Eenzaamheid bestrijden is al jaren het doel van non-profit start-up Hack The Planet en welzijnsorganisatie Xtra. Met hun platform EldersVR brengen ze VR bij ouderen thuis of in verpleeghuizen. „Voor de coronacrisis waren verpleeghuizen nogal huiverig, ze vinden het eng of ingewikkeld, maar nu interactie met de buitenwereld is afgesloten, is het plotseling noodzaak”, vertelt Stef Beun van Xtra. Daarom besloten ze tijdelijk hun VR-brillen uit te lenen. „Samen interactieve virtual reality beleven kan het ijs in een verpleeghuis breken. Mensen die nooit wat hebben gezegd, beginnen ineens te praten”, zegt Yahya Algehaili van Hack The Planet. De uitjes variëren van een heuse safari, tot een bezoek aan het Kurhaus of een boottocht. Maar ook in VR is een uitje met de wijkbus al een beleving, vertelt hij. „Zeker voor mensen met een hersenaandoening kan VR levensecht zijn.”

Freek Rijvers, psychosomatisch fysiotherapeut, werkt met VR-therapie voor patiënten met chronische pijn. „Zij kunnen nu niet naar de dokter en zitten alleen maar thuis, waardoor de focus op de pijn groter wordt.” Of ze hebben juist eindelijk tijd om de stap tot een nieuwe behandeling aan te gaan, zegt hij. „In VR-games maken ze letterlijk een reis door hun zenuwstelsel en schieten ze de pijn weg. Zo wordt de pijn controleerbaarder.”

Nu colleges nog niet mogelijk zijn, blijkt VR ook in het onderwijs handig. Zo ontwikkelde Erasmus MC een app waarmee toekomstige coronaverpleegkundigen razendsnel kunnen worden bijgeschoold. Door de levensechte ervaring, zijn ze al min of meer voorbereid. Ook bij andere opleidingen wordt VR toegepast. Zoals bij de Vaktherapie aan de HAN (University of Applied Sciences), waar studenten worden opgeleid tot therapeuten die sport, spel, drama en muziek als middel gebruiken. Niet bepaald een studie waar je ver komt met lessen via online platform Teams, vertelt docent Joep Kolijn. Maar nog niet alle studenten zijn enthousiast over het zogenaamde VR Body Lab, wat Kolijn omschrijft als een digitale gymzaal. „De meesten zijn positief, maar bij sommigen heerst er een digi-trauma; bang dat het te ingewikkeld is óf dat VR hun baan zal vervangen.” Kolijn denkt niet dat dat gaat gebeuren, „maar het klopt dat de toepassing nu een vogelvlucht neemt”.

Dansen op de dam

In de evenementenbranche lijkt VR eveneens door te breken. Schelte Meinsma, oprichter van VR-platform VRROOM, liep al tijden met het idee voor een groot VR-festival rond, maar de coronacrisis was hét moment, vertelt hij. „Door middel van VR wilde ik het knuffelen, het dansen, praten en plezier hebben weer mogelijk maken.” Op 27 april, de tot Woningsdag gedoopte Koningsdag, organiseerde hij een feest voor 50.000 mensen op de Dam, inclusief live muziekoptredens, bierbar, bungeejumpen en handen schudden met de koning. Allemaal in VR natuurlijk. Maar dan moet je wel een goede én dure VR-bril hebben. Dat is het probleem, zegt hij. „Nog niet veel mensen hebben die, terwijl een iPhone net zo duur is.” Volgens Meinsma is er op het gebied van virtual reality nog veel winst te behalen. Zeker in coronatijd. „In de vorm van een VR-abonnement voor het publiek zouden musea nog steeds inkomsten kunnen hebben.” Maar eerst stort hij zich op zijn volgende VR- event: het Duitse Oktoberfest.

Het verpleeghuis heeft de VR-bril ontvangen en de zorgmedewerkers laten weten zo snel mogelijk de virtuele realiteit uit te proberen. Hopelijk loopt de vader van Fatos spoedig door de straten van Istanbul.