Debuteren tijdens de coronacrisis? Daar beginnen uitgevers liever niet aan

Tegelijk met de verschuiving van fysieke boekhandel naar online, verandert ook het soort boek dat wordt verkocht tijdens de coronacrisis. De populariteit van lichtere literatuur en non-fictie neemt toe. Dat blijkt uit de wekelijkse verkooptop-60 – en uit het type boek dat uitgevers uitstellen.

22 literaire uitgevers gaven NRC te kennen titels uit te stellen die voor de komende maanden waren gepland, soms voor onbepaalde tijd.

Veel van de vertraging zit bij de buitenlandse titels. De Europese markt ligt zo’n beetje plat en Amerikaanse uitgevers leveren later. „Het aanbod uit het buitenland is bijzonder mager”, aldus directeur-uitgever Tanja Hendriks van Ambo Anthos.

Crisisgerelateerde non-fictie en thrillers krijgen voorrang. Nicci French bijvoorbeeld. De Britse auteurs en hun agent lieten het verschijningstijdstip over aan Hendriks van Ambo Anthos: „Zij zitten in een lockdown” – alle niet-essentiële winkels zijn dicht. „Maar ze vertrouwden op de beslissing die wij op basis van overleg met boekhandelaren hebben genomen.” Het boek staat nu vierde op de bestsellerlijst.

Mark van Gisbergen, directeur-uitgever van Marmer, brengt wegens de coronacrisis zelfs een extra ‘vakantiethriller’ van Linda van Rijn uit.

Debuten daarentegen worden uitgesteld. De Libris-boekhandels vroegen uitgevers al ‘met beleid’ te werk te gaan. Directeur Caroline Damwijk: „Als je nu een debuut uitbrengt, moet je zeker zijn van een interview in de media. Als er niet genoeg publiciteit is, heeft het eigenlijk geen zin.”

Lees ook: Zo ging de eerste editie van de NRC corona-leesclub

Afleiding en troost

Onzekerheid over de toekomst leidt ook tot uitstel van veel titels. De vraag is vooral hoelang de crisis duurt, en of die blijvend invloed heeft op het leesgedrag.

Directeur Mark Beumer van uitgeverij De Bezige Bij: „Enerzijds zien we een grote interesse in boeken die gerelateerd zijn aan de huidige crisis. Anderzijds merken we bij lezers en afnemers ook behoefte aan literatuur die zich juist onttrekt aan de actualiteit, waarin de verbeelding centraal staat, boeken die afleiding en troost bieden.”

Die afleiding en troost worden gevonden in thrillers, en in boeken van Lucinda Riley. Niet alleen het nieuwe deel van haar Zeven Zussen-reeks deed het meteen goed, ook de Nederlandse vertaling van De vlinderkamer bestormde bij de recente lancering meteen de bestsellerlijst.

Literaire romans moeten het juist bezuren. Nu festivals, boeklanceringen en optredens in boekhandels niet plaatsvinden, wordt uitgave ervan vaak uitgesteld, zegt Pauline Loerts, algemeen directeur van Singel Uitgeverijen. Het gaat om de titels die „én in de media én in de boekhandel te weinig aandacht kunnen genereren”.

We zien grote interesse in boeken die gerelateerd zijn aan deze crisis

Mark Beumer directeur De Bezige Bij

Ook Atlas Contact schuift sommige titels op, in overleg met de auteur. Vooral de eerste oplage is lastig, legt uitgever Leonoor Broeder uit. „Daar maken we ons wel zorgen over. In Vlaanderen is er tenslotte nauwelijks meer een winkel open, dus we beginnen over het algemeen met een veel lagere oplage.”

Uitgeverij IJzer hield titels tegen die al drukklaar waren, zegt uitgever Willem Desmense. „Ik ben bang dat ze nu in een diep zwart gat zullen vallen. Al geef ik direct toe dat het voor die uitgaven niet te lang kan duren eer ze het licht gaan zien. Je hebt er hard aan gewerkt, samen met de auteur en dan blijft de bekroning achterwege. Daar wordt niemand blij van.”

Boeken retour

Gemiddeld verwachten de uitgeverijen dit jaar zo’n 25 procent omzetverlies. De verkoop van rechten aan het buitenland loopt terug en ze zien onverkochte boeken retour komen. De meeste uitgeverijen accepteren die retouren, omdat fysieke boekhandels het zwaarder hebben dan zij en omdat ze het belangrijk vinden dat de fysieke boekhandel overeind blijft. Slechts een enkele algemene uitgever, zoals Overamstel, gaat er niet in mee.

Volgens Libris-directeur Damwijk ligt het aandeel boeken dat wordt teruggestuurd doorgaans rond de 3 procent. In de eerste week van de ‘intelligente lockdown’ in Nederland was dat 16 procent. Dat toont weliswaar vooral de eerste schrik van de boekhandels, maar nog steeds gaan meer boeken retour dan gewoonlijk.

Ook hebben de boekhandels veel orders voor deze zomer geannuleerd. Damwijk: „Er wordt veel uitgesteld en er is veel worsteling. Half mei zouden we een inkoopbeurs hebben. Nu we er fysiek niet zijn, wordt sowieso minder ingekocht.”

Lees ook: Alleen steun kan boekhandels redding brengen

Uitgever Jurgen Maas voorziet dat uitgestelde titels bij heropening van de boekwinkels ook niet allemaal tot hun recht komen. „Als dit najaar enorm veel boeken verschijnen, beconcurreren die titels elkaar.”

Uitgever Van Gisbergen verwacht dat er boekhandels ten onder gaan, waardoor literaire titels het nog moeilijker krijgen. „En in het kielzog daarvan vallen uitgeverijen om die zich altijd op literatuur hebben gericht. En dat gaat dan weer grote schade geven voor auteurs en hun publicatiemogelijkheden.”