Zo volkoren zijn veel producten helemaal niet

Volkoren is gezond, en gezond verkoopt. Crackers, soepstengels, chocoladekoekjes, pizzadeeg, pannenkoeken, ontbijtdrank, peutervoeding: zet er volkoren op en het ziet er meteen ontzettend verantwoord uit. Soms klopt het – er zijn ontbijtcrackers met 100 procent volkorenmeel – maar vaak is maar een deel van het meel ook echt volkoren. Denk je goed bezig te zijn met je Brinky-chocoladebiscuitjes? In de ingrediëntenlijst zien we melkchocolade, plantaardige vetten, tarwebloem, nog wat E-nummers, maar nergens het woord volkoren.

„Misleidend”, vindt de Consumentenbond, die volkorenclaims onder de loep nam. „Fabrikanten moeten stoppen met volkoren als lokingrediënt”, zegt directeur Sandra Molenaar.

Voedselwaakhond Foodwatch maakt al sinds 2011 een punt van vals volkoren. Toen won Blue Band Goede Start witbrood Het Gouden Windei met de slogan: ‘Het lekkerste wit waar volkoren in zit’. Dat zat er niet in. Blue Band verwijderde de claim.

Brood mag alleen volkorenbrood heten als het meel honderd procent volkoren is – dat is duidelijk voor de consument. Maar bij alle andere producten, wel of niet volkoren, blijven de korenaren je tegemoet waaien, in woord en beeld. Bron van vezels, meergranen, groene logo’s op bruine doosjes – het draagt allemaal bij aan de volkorenillusie.

1 Wat is volkoren?

Volkoren is volkoren als voor het meel hele graankorrels zijn vermalen. Of die korrels fijn of grof vermalen zijn, maakt niet uit. Als de kiem en de zemel in en rond de korrel maar meegemalen zijn. In de zemel en de kiem zitten de vezels, vitamines en mineralen die volkoren zo aanbevelenswaardig maken. Volkoren is niet voorbehouden aan tarwe: spelt, haver, mais en rijst kunnen ook volkorenproducten opleveren. (Tarwe)bloem is wit poederig meel zonder zemelen en kiemen. ‘Meel’ is bij bakkers een combinatie van bloem en volkorenmeel. Daarvan wordt bruin- of tarwebrood gebakken.

2 Waarom is volkoren gezond?

Er is veel bewijs dat het eten van volkorenproducten in plaats van wit meel de risico’s op hartziekten, beroertes en darmkanker verkleint. Volkoren geeft minder bloedsuikerpieken – belangrijk bij diabetes type 2. En vezels zijn goed voor de darmen en de verzadiging. Vijf à zes bruine boterhammen, liefst volkoren, adviseert de Schijf van Vijf. Dat klinkt voor veel mensen als flink doorkauwen. Iets minder kan ook: het gezondheidsvoordeel telt al bij 90 gram volkorenproducten, ongeveer drie sneetjes.

3 Dat bruin brood niet altijd volkoren is, weten we nu wel, toch?

De wet is duidelijk: volkorenbrood moet honderd procent volkorenmeel bevatten en bakkers houden zich daaraan. Maar in de winkel slaat de verwarring toe. Bij bruinbrood zijn de zemelen en kiemen er deels uitgezeefd. Soms is het zelfs witbrood dat bruin gemaakt is met moutmeel of gekaramelliseerde suiker. Meergranenbrood of meerzadenbrood kán volkoren zijn, maar net zo goed wit met pitjes, zoals het meerzadenbrood van Albert Heijn, dat gewoon met bloem gebakken is. Bij twijfel: lees de ingrediëntenlijst. Het eerste ingrediënt is het grootste bestanddeel. Een transparant etiket meldt het percentage volkorenmeel.

4 Welke wet is er voor crackers, koekjes, pizza et cetera?

Geen. Tot een paar jaar geleden spraken fabrikanten met zichzelf af dat 50 procent volkoren al volkoren mocht heten, zolang het geen brood betreft. Inmiddels zijn er wel regels voor etiketten. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) schrijft: „Als de term ‘volkoren’ wordt gebruikt, dan moet het meel voor deze producten ook 100 procent volkorenmeel zijn.” Een cracker die maar voor de helft uit volkorenmeel bestaat, mag dus geen volkorencracker heten. Die zou dan – zegt de NVWA met weinig gevoel voor marketing – ‘cracker met 50 procent volkorenmeel en 50 procent bloem’ moeten heten.

Lees ook: Hoe je als consument telkens wordt misleid (2017)

5 Welke merken sjoemelen met volkoren?

Welke niet? De Consumentenbond koos acht producten, van AH Bio Beschuit Volkoren tot Zonnatura Volkoren Rijst- en Maiswafels Honing. Niet alleen om te laten zien dat volkoren meestal een bijrol speelt, vaak is ook onduidelijk hoeveel volkoren er precies in zit. Die voorbeelden maken bovendien zichtbaar wat je wél koopt: meestal bloem, vet en suiker. De Consumentenbond hield het bij acht, maar je kunt je boodschappenkar ermee volgooien: Cracotte Volkoren, Verkade Volkoren San Francisco, Conimex Volkoren Noedels, Koh Thai Rijstvellen Volkoren. Allemaal lang niet zo volkoren als de etiketten het voorstellen.

6 Is whole grain hetzelfde als volkoren? En uit welk bos komt waldkorn?

Volgens het woordenboek wel. Maar wees op je hoede als je whole grain op de voorkant ziet staan. Neem het zuiveldrankje Up & Go Whole Grain Oats. Daar zit precies 3,2 procent volkoren havermeel in.

Nog zo’n aanprijzing: ‘Rijk aan vezels’. Dat mag erop staan als er minimaal 6 gram vezels per 100 gram in zit. ‘Bron van vezels’ mag bij 3 (van de 100) gram. Dat zit er misschien wel in, maar het stelt op de aanbevolen 30 à 40 gram per dag niks voor.

Lees ook: Kneden, rijzen, bakken, zo bak je je eigen brood

Net zo loos is ‘meergranen’, dat alleen maar zegt dat er meer soorten graan in het meel zitten, maar niet dat de hele korrels gebruikt zijn. Datzelfde geldt voor waldkorn; geen bosgraan, maar een merknaam voor mengsels van bloem en meel van verschillende granen.

Maar het slinkst is misschien wel het woordje ‘met’. Zet in mierenlettertjes ‘met’ voor volkoren of schrijf ‘VOLKOREN met tarwemeel’ en zelfs ontbijtkoek, vol suiker, lijkt ineens gezond.