Geldnood dreigt in veel gemeenten

Nederlandse gemeenten dreigen de komende tijd in geldnood te komen, zo blijkt uit onderzoek van NRC. Een op de drie gemeenten lukte het niet voor 2020 een sluitende begroting te maken. Door de coronacrisis verslechtert de financiële positie van de gemeenten nog veel verder.

Ruim een kwart van de gemeenten viel namelijk op basis van de begroting al in de ‘signaleringscategorie’ die het meeste risico loopt. Die groep is minder goed in staat aan de financiële verplichtingen te voldoen. De groep wordt groter want in 2019 ging het nog om 21 procent.

Gemeenten lopen nu miljoenen euro’s mis door gemiste parkeerinkomsten, toeristenbelastingen en uitstel van betaling voor belastingen voor ondernemers. Veel gemeenten hadden dat geld hard nodig om de begroting sluitend te krijgen.

NRC bekeek de financiële kengetallen van de gemeenten, las de toezichtsbrieven van de provincies en sprak met een tiental gemeenten over de financiële situatie. De grootste gaten in de gemeentelijke begrotingen zitten in de sociale taken van de gemeenten, zoals de jeugdzorg, bijstand en de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO), die ondersteuning regelt voor ouderen zodat ze zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Die taken werden in 2015 bij de gemeenten neergelegd en dat ging gepaard met een bezuiniging.

Bezuinigen of de lasten omhoog

Veel gemeenten komen daarom geld tekort en moeten bezuinigen, de lasten opvoeren of interen op de reserves. Ook gemeenten die hun huishoudboekje wel op orde hebben, moeten geld aan andere posten onttrekken. Het gaat vaak om forse bedragen – voor kleinere gemeenten is het sociaal domein soms bijna de helft van de begroting.

Lees ook: Voor gemeenten is het virus één kostenpost te veel

Provincies, die toezicht houden op de financiën van gemeenten, maakten zich voor de coronacrisis al grote zorgen. Verschillende gedeputeerden schreven een brandbrief naar de ministeries van Binnenlandse Zaken en Financiën: er moet meer geld bij anders zijn meer „schrijnende en verregaande maatregelen” nodig.

Negen gemeenten konden tot 2023 geen enkel begrotingsjaar sluitend krijgen en zijn onder toezicht van de provincie geplaatst. Het gaat om de Zeeuwse gemeenten Borsele, Schouwen-Duiveland, Middelburg en Vlissingen, Den Haag (waarvan het college was gevallen), Vlaardingen en Zwijndrecht (alledrie Zuid-Holland) en Assen (Drenthe) en Haaksbergen (Overijssel). Een aantal daarvan heeft al een herstelplan ingediend waarmee de begroting alsnog sluitend is gemaakt.

Inventarisaties weinig hoopvol

Gemeenten inventariseren nu de schade door de coronacrisis. De eerste cijfers zijn weinig hoopvol: de gemeente Middelburg liep in de eerste drie weken van de coronamaatregelen al een kwart miljoen euro aan parkeerinkomsten mis. De gemeente Zoetermeer schat dat de maatregelen tot 1 juni zeker 5 miljoen euro kosten.

Eind vorige week spraken de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de ministeries van Binnenlandse Zaken en Financiën af dat de gemeenten worden gecompenseerd voor de extra kosten die de coronamaatregelen met zich meebrengen. Uitgangspunt is dat gemeenten er financieel niet op achteruitgaan, maar exacte bedragen zijn nog niet afgesproken. Deze steunmaatregelen lossen niet de structurele tekorten in het sociaal domein op – daarover zijn nog geen afspraken gemaakt.