Nachtrust in de coronacrisis: de één slaapt beter dan ooit, de ander doet geen oog dicht

Het was vier uur ’s nachts toen Ferry Molenaar (29) uit Zeist eindelijk wegdommelde en in een vreemde droom terechtkwam. Hij lag op de behandeltafel van de huisarts, maar de huisarts wilde de kamer niet in. „Hij durft niet vanwege het virus”, riep de assistente van een afstand. „Maar ik ben hier voor mijn slaapproblemen!”, riep Molenaar terug.

Voorheen ging Molenaar niet later dan half twaalf naar bed voor een goede acht uur slaap. Sinds de coronacrisis ligt hij de halve nacht wakker. De volgende ochtend is hij daardoor zo moe dat hij er niet voor tienen uit komt.

Veel mensen slapen anders sinds de coronacrisis. De één beter dan ooit, de ander doet geen oog meer dicht. Sommigen hebben ineens levendige dromen, vaak coronagerelateerd. Wat is de relatie tussen de pandemie en ons slaappatroon?

Dat veel mensen nu slechter slapen kan te maken hebben met stress, zegt Eus van Someren van het Nederlands Herseninstituut. „Hoe dit precies werkt in de hersenen is onduidelijk, wel weten we dat stress een slechte nachtrust in de hand kan werken. Er zullen een hoop mensen zijn die nu ’s nachts liggen te piekeren over hun werk, of de gezondheid van hun dierbaren.”

Zo iemand is bruiloftsplanner Vivian ter Huurne (36) uit Velp. Telkens na een persconferentie van premier Rutte en de coronamaatregelen weer verlengd worden, stromen de afzeggingen binnen. „Al die teleurgestelde bruidsparen spoken ’s nachts door mijn hoofd. Dan probeer ik een bruiloft op anderhalve meter afstand uit te denken. Dat levert soms leuke ideeën op, maar het is niet bevorderlijk voor mijn nachtrust.”

Als je slecht slaapt is het verleidelijk om ’s ochtends wat langer te blijven liggen, zegt Van Someren. „Zeker nu veel van de factoren die ons normaal in ons ritme dwingen, ontbreken. Je hoeft de trein niet meer te halen, thuiswerktijden zijn vaak flexibel… Alle houvast en structuur valt weg.”

Daar kan Miriam Langbroek (29) uit Utrecht over meepraten. Ze is communicatiemedewerker bij een onderwijsstichting en werkt nu gedwongen thuis. Stukje bij beetje gaat ze later naar bed en staat ze later op. Inmiddels voelt ze zich overdag slaperig, ’s nachts is ze klaarwakker. „Zo’n verschuiving sluipt erin als je ’s ochtends nergens verwacht wordt.”

Meer rust, dus betere slaap

Andere mensen slapen juist nu beter dan ooit, bijvoorbeeld operazangeres Frédérique Klooster (41) uit Utrecht. „Normaal gesproken zijn mijn dagen hectisch: repeteren met tachtig man, optredens door het hele land… Al die prikkels zorgen ervoor dat ik ’s avonds moeilijk in slaap val.” Nu ze haar dagen gedwongen in rust doorbrengt, slaapt ze ineens als een roos.

Plan ’s ochtends een piekerhalfuurtje in. Dan heb je het maar gehad

Eus van Someren

Hoe minder stress en prikkels, hoe beter dus de nachtrust? Niet helemaal, want er is ook nog zoiets als te weinig prikkels. Molenaar, marketeer van beroep, denkt dat zijn slapeloosheid komt doordat zijn dagen nu zo rustig zijn. „Op kantoor gebeurt er van alles en loop ik veel rond. Nu alles digitaal gaat, krijgt mijn bureaustoel doorzitplekken en kan ik mijn energie niet kwijt. Geen wonder dat ik ’s nachts wakker lig.”

Dit is verklaarbaar, zegt Van Someren. „Gedurende de dag bouw je slaapdruk op: behoefte aan diepe slaap. Dat doe je door te bewegen en je hersenen te gebruiken. Als je weinig doet op een dag, kan het zijn dat je ’s avonds niet genoeg slaapdruk hebt om moe te worden. Het devies om zo veel mogelijk binnen te blijven, is dus niet best voor onze nachtrust.”

Dromen

Dan zijn er nog de dromen, die levendiger dan ooit lijken en vaak over corona gaan. Ter Huurne belandt ’s nachts continu in situaties waarbij anderen tot haar schrik geen afstand houden. Bij Klooster is het ook raak: zowel haar onlangs overleden vader als haar vriend zijn in haar dromen besmet geraakt met het virus.

Lees ook: Zes tips om veerkrachtig te blijven in een tijd van onrust

Van Someren is er niet verbaasd over. „Dromen herhalen wat overdag heeft gespeeld, al dan niet op een vervormde manier. Bovendien is de kans groot dat je droomt over dingen waar je je zorgen om maakt. Tijdens de remslaap, waarin je de meest levendige dromen hebt, zijn hersengebieden actief die emotie reguleren. Wat overdag sterke emoties bij je opwekt kan zo weer langskomen in je dromen.”

Dat we dromen levendiger ervaren, heeft te maken met dat we geneigd zijn wat langer in bed te liggen, zegt Van Someren. „We slapen in cycli van zo’n anderhalf uur. Hoeveel je daarvan droomt, neemt met elke cyclus toe. Als je dus lang genoeg slaapt, zal je laatste cyclus veel remslaap bevatten. Dan is de kans groter dat je ontwaakt uit een droom, waardoor je hem beter onthoudt.

Mijd schermen

Wat te doen als je de slaap slecht kan vatten? Minder stressen, stelt slaapcoach Floris Wouterson, schrijver van het boek Superslapen . Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan, toch zijn er trucjes.

Zorg voor wat beweging, blijf niet de hele dag binnen, mijd mobieltjes of andere schermen in bed, somt Wouterson op. En doe ’s avonds uitsluitend dingen die een ontspannende werking op je hebben, voegt Van Someren toe. „Al dat coronanieuws komt de volgende ochtend wel weer.”

Als minder stressen niet lukt, stelt Van Someren in ieder geval voor om wat vroeger op de dag te stressen. „Plan ’s ochtends een piekerhalfuurtje in. Dan heb je het maar gehad. Het klinkt misschien gek, maar het helpt sommigen om de nacht rustiger door te komen.”

Lees ook: Waarom piekeren we vooral ’s nachts?

De beste remedie tegen stress is, ironisch genoeg, een goede nachtrust. Van Someren: „Stressers slapen slecht, maar omgekeerd geldt dat slechte slapers stress minder goed kwijtraken.” Op slaapregister.nl onderzoekt hij tijdens de coronacrisis welke oplossingen slechte slapers daar zelf voor vinden. Zo kunnen ze elkaar helpen.

Als het eenmaal lukt om een nachtje zorgeloos te slapen, is de kans groot dat je de dag erna een stuk beter doorkomt. En dat is weer een gunstige startpositie voor de daaropvolgende nacht.