Niet de nerts, maar de mens is gevaarlijkste besmetter

Na enkele meldingen van incidentele coronabesmettingen bij katten en honden, blijken nu ook een aantal nertsen in fokkerijen met duizenden dieren besmet met het nieuwe coronavirus. Dat roept de vraag op of hierdoor nieuwe virushaarden ontstaan die een nieuw gevaar vormen in de toch al lastig te bestrijden epidemie. Dat valt wel mee, schrijven deskundigen in een advies aan landbouwminister Carola Schouten (CU). Omdat de overdracht van mens op mens de stuwende kracht is achter de epidemie, is de impact van besmetting bij dieren op de menselijke gezondheid verwaarloosbaar.

Dit weekend werd bekend dat bij twee nertsenfokkerijen in Noord-Brabant besmette dieren waren aangetroffen. Het gaat om een bedrijf in Milheeze met 13.000 nertsen en een bedrijf met 7.500 nertsen in Beek en Donk. Met een genetische test werd het coronavirus in Milheeze aangetoond bij drie nertsen, in Beek en Donk bij vijf. Op beide boerderijen waren er dieren met ademhalingsmoeilijkheden en darmproblemen. Ook was de sterfte er hoger dan normaal.

De besmetting kwam aan het licht nadat dierenartsen hadden geconstateerd dat enkele dierverzorgers gezondheidsklachten hadden die sterk leken op coronaverschijnselen. Deze mensen zijn niet getest, maar waarschijnlijk hebben zij zonder het zelf te weten de nertsen geïnfecteerd.

Uitgebreid onderzoek

Inmiddels is viroloog Wim van der Poel van Wageningen Bioveterinary Research in samenwerking met andere instituten een uitgebreid onderzoek begonnen naar de omvang van de infectie in de twee nertsenfokkerijen en het risico voor verspreiding. „Verwacht hadden we deze uitbraak niet”, zegt Van der Poel aan de telefoon, „maar anderhalve week geleden hadden we in een advies aan de minister aangegeven dat er theoretisch een mogelijkheid bestaat dat nertsen ook besmet raken. Dat is dus bewaarheid geworden.”

Nertsen zijn nauw verwant aan fretten, die in eerder onderzoek bevattelijk zijn gebleken voor SARS-CoV-2. Daarnaast blijken apen, hamsters en ook katten, inclusief leeuwen en tijgers, geïnfecteerd te raken als zij in contact komen met mensen die Covid-19 hebben.

Maar mensen hebben hiervan niet veel te vrezen, zegt Van der Poel: „Het grootste besmettingsrisico voor mensen komt van andere mensen die met dit coronavirus geïnfecteerd zijn.” Maar, zegt hij erbij, „het advies is wel, om zelfs al bij milde klachten het contact met dieren zoveel mogelijk te mijden. Dat geldt natuurlijk zeker voor de medewerkers van een nertsenfokkerij.”

Hoewel het RIVM uit voorzorg adviseert 400 meter afstand te houden van de besmette bedrijven, denkt Van der Poel dat het risico dat het virus zich vanuit de fokkerijen door de lucht verspreidt gering is: „Metingen in lucht en stof moeten dat bevestigen.”

Verdwijnt het virus als het warmer wordt? En 39 andere vragen over het coronavirus

In dat verband is het minder geruststellend dat viroloog Ron Fouchier van het Erasmus MC in Rotterdam met zijn collega’s Mathilde Richard en Sander Herfst recent in een onderzoek heeft laten zien dat fretten zeer bevattelijk zijn voor dit coronavirus en dat ze het virus zowel via direct contact als via luchtwegdruppels gemakkelijk kunnen verspreiden. „Het risico voor mensen in de omgeving is inderdaad laag”, zegt ook Fouchier wel, „zolang het virus niet aanwezig is in de lucht om de fokkerijen heen. Slechts dan kunnen we stellen dat overdracht van het coronavirus tussen mensen onderling een groter risico vormt.”

Radicaal ruimen van de nertsen, zoals indertijd gebeurde met kippen tijdens de uitbraak van vogelgriep en varkens tijdens de varkenspest, is volgens Van der Poel „geen scenario waaraan je nu hoeft te denken”. Het lijkt er niet op dat er een heel ernstige infectie gaande is, zegt hij, die gaat waarschijnlijk weer voorbij. „Er zijn ook nog geen meldingen van andere bedrijven.”

De mogelijkheid dat het coronavirus in nertsen of andere dieren gevaarlijker wordt voor mensen lijkt Fouchier onwaarschijnlijk. „Tijdens de overdracht van mensen naar nertsen en massale virusvermenigvuldiging in de stal kan er natuurlijke selectie optreden van mutanten van het virus die beter overdraagbaar zijn tussen nertsen”, legt hij uit. „Daarmee kan het virus dus gevaarlijker worden voor nertsen, maar niet voor mensen. Het virus is gedurende de laatste maanden al geëvolueerd tot een echt humaan virus, en vermenigvuldiging in nertsen kan dat proces niet of nauwelijks verbeteren.”