Record in kijk- en leescijfers door corona

In een onzekere wereld, waarin het dagelijkse leven op losse schroeven staat en gezondheid en baanzekerheid worden bedreigd, gaan Nederlanders op zoek naar feiten, naar nieuws.

Nieuwsorganisaties bereikten de afgelopen weken kijk- en leesrecords waarvan zij voor de crisis alleen durfden te dromen. De vijf populairste actualiteitenprogramma’s zagen tezamen het aantal kijkers in de eerste weken van de crisis verdubbelen. Dat komt vooral doordat miljoenen Nederlanders afstemmen op extra journaaluitzendingen (zoals de persconferenties van premier Rutte), maar ook individueel stijgen de nieuwsprogramma’s: Eenvandaag met 65 procent ten opzichte van de week voor de crisis en Op1 met 77 procent. Online nam het aantal pageviews op nieuwssites met 45 procent toe. Opvallend: voor het eerst trekken de twaalf grootste nieuwssites samen meer bezoekers dan Facebook.

Hoogtepunt ligt achter ons

Maar uit een NRC-analyse van kijk- en leescijfers blijkt ook dat de grootste piek in de nieuwsconsumptie achter ons ligt. Op het hoogtepunt in de derde week van maart trekken de tien grootste nieuwssites 36,2 miljoen bezoekers. Dat is de week waarin de horeca en scholen de deuren sluiten, de eerste economische maatregelen worden aangekondigd en premier Rutte en vier dagen later koning Willem-Alexander tv-toespraken houden. Na de eerste piek daalt het aantal nieuwssite-bezoekers naar 29,5 miljoen in de tweede week van april. Ook de grote nieuws- en actualiteitenprogramma’s pieken in de derde week van maart, met 15,5 miljoen kijkers. Dat aantal daalt in de tweede week van april naar 10 miljoen.

Maar hoewel de grootste nieuwshonger lijkt gestild, hebben Nederlanders nog steeds een meer dan gemiddelde behoefte aan nieuws. Het bereik van de nieuwssites halverwege april is nog altijd ruim vijf miljoen hoger dan het gemiddelde in de twee maanden voor de coronacrisis. De Nieuws- en actualiteitenprogramma’s trekken dertig procent meer kijkers per week dan voor de crisis.

Rutte is een absoluut kijkcijferkanon. De meest bekeken persconferentie is die op 23 maart, waarin hij het begrip ‘intelligente lockdown’ munt, met een totaal aantal van 7,65 miljoen kijkers. Alleen enkele voetbalwedstrijden, zoals de halve finale tussen Nederland en Argentinië in 2014 (9,1 miljoen kijkers), hebben in de Nederlandse tv-geschiedenis meer kijkers getrokken.

Lees ook: Het grootste journalistieke verhaal drijft media in de rode cijfers

Zon en nieuwsmoeheid

Marcel Broersma, hoogleraar Media en Journalistieke Cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen, onderzoekt veranderingen in het mediagebruik tijdens de coronacrisis. „Mensen worden zo langzamerhand coronamoe”, zegt hij over de relatieve daling van het nieuwsgebruik van de laatste weken. Hij vroeg mensen de afgelopen week een online vragenlijst in te vullen over hun mediagebruik tijdens de crisis, en heeft inmiddels 1250 ingevulde lijsten bestudeerd. „De cijfers over ziekenhuisopnames en doden die het RIVM elke middag naar buiten brengt werden aanvankelijk religieus gevolgd. Nu zeggen steeds meer respondenten: ik geloof het wel.”

Ook het SKO, dat de kijkcijfers in Nederland bijhoudt, noemt ‘nieuwsmoeheid’ als verklaring voor de kijkcijferdaling. Maar het instituut sluit een andere factor niet uit: de zonnige dagen in april, waardoor mensen minder voor de tv zitten en meer buiten zijn.

Nieuwsbedrijven hebben altijd een symbiotische relatie gehad met wereldrampen en ander onheil. De Golfoorlogen, 9/11, de tsunami in Japan en de aanslagen in Parijs stuwden de nieuwsconsumptie omhoog. Het verschil met eerdere rampen is dat door de coronacrisis ook de advertentiemarkt is ingestort, omdat bedrijven hun inkomsten zien afnemen. Daarom profiteren tv-zenders en nieuwssites die hun geld verdienen met advertenties financieel nauwelijks van de toegenomen kijk- en leescijfers. Integendeel, RTL Group waarschuwt voor „aanzienlijk verslechterde” omzetcijfers, Talpa (o.a. SBS 6) neemt „draconische maatregelen” en zegt tijdelijke werknemers de wacht aan.

Zevenduizend nieuwe abonnees

Ook kranten zien hun advertentie-inkomsten afnemen, maar daar tegenover stijgt het abonneebestand flink. Het verschilt per organisatie, maar een krant als NRC haalt zo’n tachtig procent van de omzet uit abonnementen en losse verkoop, en ruim vijftien procent uit advertenties. NRC verwelkomde meer dan zevenduizend nieuwe abonnees sinds maart, een ongekend hoog aantal in zo’n korte tijd. De meeste nieuwe abonnees kiezen voor digitale abonnementen, vaak gecombineerd met een papieren zaterdagkrant. Ook de Volkskrant en Trouw hebben in maart „duizenden” nieuwe abonnees begroet, liet moederconcern DPG Media onlangs weten.

Opvallend genoeg zijn Nederlanders niet meer gaan Facebooken tijdens de crisis. Het gebruik van YouTube en het meer op nieuws gerichte Twitter nam wel toe. „Facebook is al heel groot, daar kan nauwelijks meer iets bij”, verklaart Martijn Brinkhoff van Vinex, dat de bezoekcijfers van de grootste nieuwssites van Nederland bijhoudt. Het instituut meet niet hoelang bezoekers op Facebook blijven. „Blijkbaar loggen er evenveel Facebookgebruikers op een thuiswerkdag tijdens de coronacrisis in, als op een gewone werkdag op kantoor.”