Bedenk, zegt Ernst Kuipers in de hal van het Erasmus MC, dat nog maar 4 procent van de bevolking besmet is geweest met het nieuwe coronavirus. De enorme inspanning die ziekenhuizen de afgelopen zes weken hebben geleverd was om de uitwassen op te vangen van de besmetting van slechts 4 procent van de 17 miljoen Nederlanders.
Bijna alles draaide om de opvang van 2.700 doodzieke coronapatiënten op de intensive cares en nog eens 7.500 heel zieke corona-patiënten op andere ziekenhuisafdelingen. Kuipers: „We hebben dus nog 96 procent van de bevolking te gaan.”
Hij wil maar zeggen: de ziekenhuizen hebben nu heel even lucht, want het aantal Covid-19-patiënten daalt echt door de ‘intelligente lockdown’ (vrijdag lagen voor het eerst in een maand weer minder dan 1.000 coronapatiënten op de IC; 963). Maar wanneer de rest van Nederland besmet raakt en of er een medicijn of vaccin komt, weet niemand. Maar er zúllen steeds mensen besmet raken. „Hopelijk in een laag tempo, zoals nu door de maatregelen: elke patiënt besmet maar 0,9 ander.”
Hij is opgelucht. Kuipers, die het Landelijk Netwerk Acute Zorg leidt vanuit Rotterdam én het Erasmus MC: „De extra belaste medewerkers op de intensive care kunnen misschien even vrij nemen. We hebben de piek in de ziekenhuizen waar we voor vreesden nét niet gehaald. We hebben niet hoeven kiezen tussen coronapatiënten zoals in Italië. De 2.400 IC-bedden kwamen er [er waren er maar 1.150, red.]. Het ís gelukt.”
Tegelijk komt er de komende maanden een grote inhaalvraag op de zorg af. Honderdduizenden patiënten die de afgelopen zes weken niet naar de huisarts gingen, of naar de poli. Nieuwe hart- en kankerpatiënten – het aantal diagnoses is in een maand gehalveerd – van wie alsnog moet worden uitgezocht wat er aan de hand is. Oude nier-, long-, suikerpatiënten die niet voor de vaste controle kwamen. „Veel ziekenhuizen hadden een triagetent voor de deur, dat schrikt af. Huisartsen hadden hun spreekuur afgezegd.”
Het respijt zal dus in elk geval een maand duren, verwacht Kuipers. „We moeten in die periode gaan plannen.” Intussen moeten ziekenhuizen al dat achterstallig onderhoud opstarten. Poli’s weer openen, operaties inplannen. En tegelijk nog steeds de Covid-19-patiënten verzorgen. „De kans op een nieuwe piek is reëel, daar moeten we vanuit gaan. Op enig moment zal het aantal besmettingen weer stijgen.”
Elf mei gaan de basisscholen open. Er zullen weer meer mensen op de been zijn; ouders die kinderen halen, leraren op het werk. Twee weken later, rond 25 mei, zal blijken of er weer meer mensen besmet raken. Kuipers: „Het RIVM verwacht dat opening van de basisscholen geen groot effect zal hebben, omdat kinderen niet zo besmettelijk zijn.”
Als die versoepeling wel tot meer besmettingen leidt, kunnen de ziekenhuizen nóg een golf Covid-19 aan?
„Dat is een moeilijke balans. Die we moeten vinden.”
Want de ziekenhuizen moeten veel zorg voor andere patiënten inhalen.
„Ja, en we kunnen niet weer een dal in de overige zorg toelaten. Dat kost te veel levens.”
Kan het allebei?
„Als ziekenhuiscapaciteit de enige leidende factor is, dan kunnen we ons geen versoepeling van maatregelen veroorloven. En we moeten wel versoepelen.”
Waarom?
„Omdat de maatschappij en de economie dat nodig hebben.”
Dat zeggen ondernemers, maar toch niet artsen?
„Als je puur medisch kijkt, moet niemand meer met elkaar omgaan. Dan raakt niemand besmet. Maar dat is niet reëel. Ik vind het een verplichting als medicus om andere maatschappelijke aspecten mee te nemen. Maar die input moet wel van economen en bedrijfsleven komen. Uit die kringen krijg ik te horen dat er anders te veel faillissementen komen. En de economie onnodig zwaar beschadigd raakt.”
Versoepelen
Versoepelen van de regels kan alleen stap voor stap, zegt het Outbreak Management Team dat het kabinet adviseert. En onder vijf voorwaarden: het aantal ziekenhuisopnames van Covid-19-patiënten moet „al geruime tijd gestaag zijn gedaald”; de IC-capaciteit moet terug zijn op het oude niveau (1.150 bedden), en de zorg voor andere patiënten moet weer op peil zijn; er moet voldoende testcapaciteit zijn en genoeg beschermingsmiddelen voor verpleegkundigen, artsen en verzorgenden. Het effect van elke versoepeling moet gemeten worden.
U ziet dat anders?
„Ik sta achter alle voorwaarden. De maatschappij moet óók ingericht zijn op 1,5 meter afstand houden. Maar je moet ook gecalculeerde risico’s nemen. Je kunt niet wachten tot alle Covid weg is en het aantal IC-bedden weer terug kan naar 1.150 – zoals voorheen. Dat is niet realistisch. Er moet voldoende capaciteit blijven voor opvang van Covid en non-Covid-patiënten – ongeveer 2.000 IC-bedden.”
Hoe heeft u het in het Erasmus MC gedaan?
„Wij hebben al acht weken een laagdrempelig testbeleid voor het personeel. Als je maar enige klacht had, dan testten we. Daardoor hebben we meer dan vierduizend medewerkers getest. Er is maar 7 procent positief getest, met een dalende trend. Dat zijn goede cijfers [landelijk is 20 procent van de geteste mensen positief, red.].”
Dat testen kon u zelf bepalen omdat u een eigen lab heeft?
„Ja. Dat deden we bewust. We wilden personeel op hun gemak stellen. Maar we wilden ook voorkomen dat in alle drukte medewerkers collega’s of patiënten zouden besmetten.”
„En we testten ook om te voorkomen dat we iedereen met slechts lichte klachten meteen twee weken naar huis móésten sturen [zoals de RIVM-richtlijn voorschreef, red.]. Er waren ook mensen met een kuchje, keelpijn, die zeiden: normaal zou ik gewoon doorwerken, maar nu wil ik het zeker weten, toch maar even testen.”
Dit zou toch ook in de verpleeghuizen moeten gebeuren? Daar zijn nu 6.300 ouderen besmet en personeel werd lange tijd niet getest.
Stilte. „Ik begrijp wel dat daar zorgen over zijn in de verpleeghuizen. En dat ze zeggen: met onze kwetsbare populatie willen we in alle gevallen zo’n mondkapje gebruiken. Maar zeker is dat ónze normale hygiënische maatregelen gelukkig werken, dat de triage ook in hoge mate betrouwbaar is. Dat is geruststellend.”
„We hebben bij tests ook gekeken naar de stam van het virus. Je maakt als het ware een vingerafdruk van het virus bij díe patiënt. Dan kun je zien of een verpleegkundige die op de afdeling voor een coronapatiënt zorgde, dezelfde stam heeft als díe coronapatiënt. Of ze door hem is besmet. Dat leverde goede informatie op. Het bleek eigenlijk niet voor te komen dat onze mensen het van patiënten kregen.”
„Met andere woorden: de beschermingsmaatregelen werken goed. De overdracht tussen medewerkers gebeurde nog wel in de fase dat we handen schudden, maar niet meer nadat de maatregelen waren ingesteld.”
„Wij hebben patiënten vanaf het begin strak getrieerd, in de tent die voor het ziekenhuis staat. Even uitvragen: ‘Heeft de patiënt enige klacht die zou kunnen passen bij corona? Zo ja, dan behandelen we die patiënt als positief, dan testen we, dan doen we mondkapjes op, een schort et cetera. Zo nee, dan behandelen we die patiënt zoals we normaal gewend zijn: gewoon, maar wel met goede handhygiëne.”
In ziekenhuizen is het gewoon beter geregeld dan in verpleeghuizen?
„Ja. Maar daar heb je ander contact, een andere populatie patiënten. Je moet overal een afweging maken hoe je het precies doet. Ik kan me voorstellen dat een demente oudere moeilijker is te bevragen over klachten dan een ander.”