In Europa gaat men na corona op de fiets door de stad

Het coronavirus dwingt ons om anders te kijken naar onze stad, zegt de Milanese wethouder van mobiliteit Marco Granelli. „We willen de economie weer aan de praat krijgen, maar we moeten dat op een andere basis doen dan tevoren.” Een essentieel onderdeel daarvan is een ambitieus plan om de Milanezen massaal op de fiets te krijgen.

Het plan van Granelli: het aanleggen van een netwerk van nieuwe fietspaden. En dat kan heel snel gaan. De eerste fietsstroken moeten volgende maand al met afwijkende kleuren en tekens op de weg zijn aangegeven, zodat de helft van een vierbaansweg voor fietsers is. Tegelijk wordt er gewerkt aan de herinrichting van straten, om afgeschermde fietspaden aan te leggen tussen het trottoir en parkeerplaatsen voor auto’s.

Nog maanden zullen mensen afstand van elkaar moeten houden en zal er minder plaats zijn in metro, tram en bus. „We moeten goede voorwaarden scheppen voor iedereen om met het nieuwe normaal te leven”, zei Granelli’s collega van Stadsontwikkeling. Er lagen al plannen om meer ruimte te maken voor fietsers, maar die worden nu versneld uitgevoerd.

De hoofdstad van Lombardije, de Europese regio met de meeste coronadoden (ruim de helft van de 25.000 gemeten doden in Italië), zegt nu voorop te willen lopen in de ontwikkeling van een urbane samenleving na de pandemie.

Elders in Europa zijn er vergelijkbare plannen, vaak met een provisorisch karakter. In sommige wijken van Berlijn worden met verf en verkeersblokken fietspaden verbreed. In Brussel, waar net als in Berlijn normaal veel ruimte is voor auto’s, is de stad binnen de ring vanaf begin mei tot ‘woonerf’ verklaard, waardoor voetgangers overal voorrang hebben en auto’s niet harder dan 20 kilometer per uur mogen rijden. Fietsers en wandelaars krijgen zo de ruimte – en de gelegenheid zich op veilige afstand van elkaar te bewegen.

Ook in Frankrijk krijgt de fiets meer ruimte. In Montpellier zijn er fietsstroken gemaakt zodat medisch personeel makkelijker en veiliger naar de ziekenhuizen kan. In Parijs wordt er gewerkt aan een plan om tijdelijk fietspaden in te richten op de grote boulevards die het traject van de metrolijnen volgen. Zo moet de fiets een alternatief worden voor de metro.

‘Meest serieuze plan sinds jaren’

In Milaan zijn de plannen het meest concreet en het meest op de lange termijn gericht. „Milaan heeft een van de meest ambitieuze plannen onthuld om voor mensen ruimte op straat te claimen tijdens het herstel van de pandemie en daarna”, twitterde de Amerikaanse transportdeskundige Janette Sadik-Khan, die veel wereldsteden – ook Milaan – adviseert.

„Dit is het meest serieuze plan sinds jaren”, zegt Federico del Prete, voorzitter van Legambici, de ‘fietstak’ van de milieu-organisatie Legambiente, in een telefoongesprek. „Milaan is van de Italiaanse metropolen de leider als het gaat om duurzame mobiliteit, en ik hoop dat dit ook voor andere grote steden in Italië een voorbeeld kan worden.”

Hij komt net uit overleg van de wethouder met betrokken partijen over de plannen. Veel mensen zijn hoopvol. Meer fietsen betekent ook minder luchtvervuiling, in een van de meest vervuilde steden van Europa. De kansen dat het aanslaat zijn ook groot, want vervoersdeskundigen hebben uitgerekend dat veel mensen die nu de metro nemen, minder dan vier kilometer van hun werk wonen. Dat kan makkelijk op de fiets. Milaan, met 1,4 miljoen inwoners, is een vlakke stad, met een doorsnee van niet veel meer dan twintig kilometer.

„Er is veel particulier verkeer dat onder de vier, vijf kilometer” blijft, zegt Del Prete. „Die mensen willen we op de fiets. We zijn ook aan het nadenken over bordjes langs de fietspaden om dat aan te moedigen. Zo van: het is maar een paar kilometer, je bespaart CO₂ en je verbrandt calorieën.”

Maar „er is ook een culturele verandering nodig”, waarschuwt hij. „We moeten mensen overhalen om daadwerkelijk op de fiets te stappen. Fietsen is een simpele oplossing voor een hele reeks complexe problemen, maar dat hebben we in Italië nog lang niet allemaal begrepen.”

Lees ook de column van Ilja Leonard Pfeijffer 'Kun je misschien iets liefs zeggen?'

De nieuwe fietspaden zijn echter niet het hele verhaal. De urgentie van het plan komt door de wetenschap dat het openbaar vervoer niet op de oude voet kan doorgaan. Door spreiding van winkeltijden en schooluren en het inzetten van meer materieel wordt het daar misschien iets minder druk, maar afstand van elkaar houden wordt problematisch.

„Of het nu gaat om werk, school of vrije tijd, we zullen een verandering zien in de manier waarop we ons verplaatsen”, zei Giuseppe Provenzano, minister voor het Zuiden, woensdag in een gesprek met buitenlandse journalisten. „Het kabinet wil alle vormen van autonome mobiliteit stimuleren.” Elektrische steps, idem fietsen voor steden met veel hoogteverschillen, prima en graag.

Maar ook auto’s zijn manieren om je autonoom te verplaatsen. Verwacht wordt dat heel wat mensen die het openbaar vervoer nu niet vertrouwen, toch in de auto stappen.

Del Prete vertelt dat hij op het overleg te horen heeft gekregen dat Milaan tijdelijk het parkeergeld in het centrum afschaft en de autoluwe zones minder autoluw maakt. „Wij vinden dat een slecht idee. Maar gelukkig is dat een tijdelijke maatregel. De fietspaden zullen blijven. En dat is maar goed ook, want de blijvende noodtoestand is de klimaatverandering ”