‘Tovenaar’ Bibi Netanyahu krijgt het weer gedaan

‘De tovenaar’ wordt hij wel door zijn bewonderaars genoemd. En inderdaad, hoe uitzichtloos de positie van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu (70) ook is, steeds weer weet King Bibi, een andere bijnaam, op miraculeuze wijze te overleven en een nieuw politiek leven te beginnen. Al na zijn eerste premierschap van drie jaar leek zijn politieke loopbaan in 1999 voorbij, maar ook toen kwam hij terug. En inmiddels zit hij er al weer ruim tien jaar en is hij de langst zittende premier uit de Israëlische geschiedenis.

Maandag slaagde Netanyahu er opnieuw in met zo’n Houdini-achtige ontsnapping zijn carrière te verlengen. Ondanks rechtszaken tegen hem op verdenking van corruptie en een matige verkiezingsuitslag zal Netanyahu, dankzij een deal met een deel van de oppositie, de komende anderhalf jaar naar alle waarschijnlijkheid gewoon premier blijven.

Bovendien heeft hij cruciale concessies van zijn rivaal Benny Gantz, die eerst vicepremier wordt en na 18 maanden het roer van hem overneemt, op zak. Zo zal Netanyahu de facto een veto krijgen bij de benoeming van een nieuwe minister van Justitie en bij nieuwe benoemingen voor het Hooggerechtshof.

Het leidde tot woedende reacties van voormalige bondgenoten van Gantz, die Netanyahu als een ernstige bedreiging beschouwen voor de Israëlische rechtsstaat. Ook Gantz zelf had de afgelopen 16 maanden in drie achtereenvolgende verkiezingscampagnes met grote stelligheid betoogd dat aanblijven van Netanyahu koste wat kost moest worden vermeden. Gantz, zo sprak oud-minister Yair Lapid maandag verwijtend, „had ermee ingestemd de wegens misdaden aangeklaagde toe te staan alle rechters te benoemen die zijn zaak zullen bespreken. Het is een grenzeloze schande”.

Vrije voeten

Beter dan wie ook heeft Netanyahu gebruik weten te maken van de coronacrisis in Israël om zijn positie te versterken. De angst voor Covid-19 stelde hem vorige maand in staat de rechtbanken tot nader order te sluiten, vlak voor hij zich daar had moeten verdedigen. Na onbesliste verkiezingen begin maart, en aanwijzingen dat corona ook in Israël aan een snelle opmars bezig was, drong hij – in het landsbelang – aan op de vorming van een regering van nationale eenheid. Met succes. Oppositieleider Gantz zwichtte, waarna diens partij Blauw-Wit prompt uit elkaar viel.

Gantz onderhandelde desondanks verder en het regeerakkoord waarover beiden het maandag eens werden is er het resultaat van. Veel bepalingen lezen bijna als een samenzwering om Netanyahu toch vooral op vrije voeten te houden. Niet alleen bij de justitiële benoemingen, maar ook als het Hooggerechtshof een al ingediende petitie zou honoreren die eist dat Netanyahu uit zijn ambt wordt gezet omdat hij is aangeklaagd. In dat geval, zo bepaalt het regeerakkoord, wordt het parlement ontbonden. Netanyahu zou dan bij verkiezingen nogmaals de kans krijgen het electoraat te overtuigen van zijn eigen onmisbaarheid. Opgeven komt in zijn vocabulaire niet voor.

Annexatie nederzettingen

Ook heeft Netanyahu in het regeerakkoord laten opnemen dat er joodse nederzettingen in de Palestijnse gebieden op de Westelijke Jordaanoever kunnen worden geannexeerd. Daartoe zal hij na 1 juli wetgeving invoeren. Gantz, die tevens minister van Defensie wordt, moet daarover wel worden ingelicht maar heeft geen vetorecht. Zo wordt een oude wens van Netanyahu’s partij Likud verwezenlijkt. Volgens velen, ook veel Europese staten, is zo’n annexatie strijdig met het internationaal recht.

Of de vechter Netanyahu over 18 maanden inderdaad het stokje doorgeeft aan Gantz, betwijfelen velen. De ‘tovenaar’ heeft vast wel een truc achter de hand, menen ze.