Waarom gaan er zoveel artsen dood in Italië?

„Jullie zijn helden, we zullen dit nooit vergeten.” Premier Conte herhaalde afgelopen vrijdag wat veel Italianen al wekenlang roepen naar het zorgpersoneel in de frontlinie tegen het coronavirus. De reactie is steevast nuchter: dank, maar willen jullie dan alsjeblieft ook even luisteren als we om betere bescherming en betere werkprotocollen vragen, nu meteen, en om betere arbeidsomstandigheden, later?

Van de 105.000 mensen die positief zijn getest in Italië, werkt rond de 9 procent in de zorg. De landelijke artsenvereniging heeft een rouwlintje op zijn site, met daarbij de namen van 123 artsen die bijna allemaal aan Covid-19 zijn overleden. „En het gaat maar door”, zegt Giovanni Leoni, chirurg in Venetië en vice-voorzitter van de Italiaanse artsen. „Het is alsof we zonder wapens de oorlog in zijn gestuurd.”

Artsen en verpleegkundigen klagen dat ze onvoldoende zijn beschermd. Huisartsen zijn de afgelopen drie maanden voortdurend in onveilige situaties gekomen. In de ziekenhuizen was en is vaak onvoldoende beschermende kleding beschikbaar. En nog steeds laten de protocollen in de ogen van artsen veel te wensen over.

Kritiek op WHO

In een telefoongesprek bevestigt Leoni wat sommige epidemiologen al enige tijd zeggen: in een aantal gevallen zijn ziekenhuizen besmettingshaarden geworden omdat zorgpersoneel de besmetting ook op niet-coronapatiënten heeft overgebracht. Om herhaling te voorkomen pleit hij er sterk voor om alle zorgpersoneel te testen, ongeacht de vraag of ze symptomen van Covid-19 hebben of niet. De regio Veneto, waar hij werkt, is dat al van plan, maar het is nog geen landelijk beleid.

Het is de afgelopen maanden op een aantal punten fout gegaan, zegt Leoni. Allereerst de aanvankelijke aanbevelingen van de WHO. Hij vat die zo samen: een chirurgisch masker is voldoende, alleen bij intubatie en bij het verleggen van geïntubeerde patiënten zijn maskers nodig die meer bescherming bieden, de zogeheten FPP2 en FFP3 maskers, die een filter hebben.

Hij wil niet oordelen over de politieke opstelling van de Chinese regering, maar zegt dat Chinese artsen in januari al duidelijk hadden gemaakt dat in geval van twijfel de betere maskers gebruikt moesten worden. „Het heeft weken geduurd voordat dit is aangepast”, zegt Leoni. „De WHO heeft criteria opgesteld die bij ons hebben geleid tot een hoge besmettingsgraad.”

Een tweede probleem is dat ziekenhuizen in de eerste weken niet altijd even secuur zijn geweest in de triage, het scheiden bij het begin van opname van coronapatiënten en niet-coronapatiënten. Daarbij waren ook verschillen tussen regio’s. In Veneto zijn alle patiënten op de Eerste Hulp als potentiële coronapatiënten beschouwd totdat een test had vastgesteld dat ze dat niet waren. In Lombardije, dat veel meer besmettingen en doden kent dan Veneto, is niet zo uitgebreid getest.

Pas na weken veilig masker

Een derde probleem zijn de werkomstandigheden van de huisartsen. Ongeveer de helft van de overleden medici was huisarts. Die zijn vaak nog meer dan hun collega’s in de ziekenhuizen in risicovolle situaties gekomen, omdat niet meteen duidelijk was waar een patiënt aan leed. „Als iemand met klachten bij je komt, onderzoek je die”, zegt Leoni. „Je luistert naar de longen, kijkt of er sprake is van een droge hoest of een natte, neemt de temperatuur op. Allemaal een risico.” Veel huisartsen kregen niet of pas na weken de beschikking over een veilig masker.

Mogelijk verklaart het grote aantal dode huisartsen waarom er meer artsen zijn overleden dan verpleegkundigen – er zijn ongeveer veertig doden onder de verpleegkundigen en ander medisch personeel. Leoni wijst er daarbij op dat de overledenen zorgwerkers duidelijk jonger zijn dan de risicogroep. „Bijna niemand van hen had andere pathologieën. Het is nog een hypothese, maar een verklaring zou kunnen zijn dat die slachtoffers zijn blootgesteld aan een grotere hoeveelheid van het virus en/of bij herhaling daaraan zijn blootgesteld.”

Lees ook: Onverbiddelijk toont het virus hoe Italië rammelt en kraakt

Leoni zegt dat de meeste artsen van begin af aan de gevaren van het coronavirus hebben onderkend, maar niet altijd gehoor vonden bij beleidsmakers. Hij vindt bijvoorbeeld dat er te laat is besloten tot beperking van de bewegingsvrijheid. „We wisten op basis van Sars in 2003 en de varkensgriep uit 2009 hoe belangrijk dat is”, zegt hij. „Maar er is te lang geluisterd naar de machtige economische potentaten. De economie is belangrijk, maar hoe eerder deze pandemie onder controle is, des te sneller kan de economie weer op volle toeren draaien.’’

Domenico Stinellis, fotograaf van AP kon op 8 april een dag de 56-jarige internist Giovanni Passeri volgen, die op de Covid-afdeling van het ziekenhuis van Parma werkt.