Afschalen is pas aan de orde als de epidemie aan het uitdoven is

De uitweg uit deze crisis is lang en zwaar. Misschien omdat dat zo somber klinkt, was er woensdag in de wekelijkse ‘technische briefing’ in de Tweede Kamer een meer heroïsche metafoor in zwang. „Het is geen sprint, maar een marathon”, zei directeur infectieziekten Jaap van Dissel van het RIVM.

Woensdag waren er gunstige cijfers over de druk op de IC’s. Voor het eerst sinds het begin van de uitbraak liggen daar minder ernstig zieke coronapatiënten dan de dag ervoor. Voorzitter van de Nederlandse Vereniging Intensive Care Diederik Gommers sprak van een „ongelofelijk snelle afname”. Het lijkt er nu op dat ziekenhuizen de zorg net aankunnen met het inderhaast verdubbelde aantal IC-bedden. Maar er liggen nog steeds 1.356 coronapatiënten op Nederlandse IC’s, twee keer zoveel als de intensieve zorg op lange termijn aankan.

Voordat de maatschappelijke beperkingen „afgeschaald” kunnen worden, moet aan een reeks voorwaarden worden voldaan, schreef het Outbreak Management Team (OMT) dinsdag in een advies aan het kabinet. In het kort: de uitbraak moet voldoende zijn uitgedoofd, de zorg mag niet meer overbelast zijn, er moet een uitgebreid test- en opsporingsprogramma worden opgetuigd.

Zover is het nog lang niet. Zelfs is niet zeker dát de Nederlandse epidemie aan het uitdoven is, bleek woensdag uit de cijfers. Daarvoor moet het aantal mensen dat door één geïnfecteerde besmet wordt (het ‘reproductiegetal’) onder de 1 zakken. Dat getal daalt al een maand, maar minder spectaculair dan het RIVM vorige week nog meldde. Toen leek het reproductiegetal op 0,3 te liggen, nu staat het op 0,8 met een ruime onzekerheidsmarge. Van Dissel sprak er woensdag behoedzaam over. „We zien aan [het reproductiegetal dat] onder de 1 lijkt te liggen, dat de maatregelen beginnen te werken.”

Het OMT wil pas aan afschalen denken als de epidemie „geruime tijd” aan het uitdoven is. Op een verzoek van NRC aan het RIVM om een precisering (en op andere vragen over de technische briefing en het OMT-advies) zei het instituut geen antwoord te kunnen geven,

Wat in ieder geval maanden gaat duren, is het herstel van „het zorgsysteem” dat de adviescommissie van deskundigen als voorwaarde ziet voor afschalen. Om de situatie op de IC’s te normaliseren – zodat bijvoorbeeld een operatiekamer weer gebruikt kan worden voor operaties, en niet als IC-bed – moet het aantal coronapatiënten halveren naar ongeveer 700, zei Gommers in de Tweede Kamer.

Lees ook dit stuk over de exitstrategieën: ‘Ik zag de eerste resultaten, en ik dacht: holy fuck, die tijdlijn’

Testen en opsporen

In de nieuwste prognose van het RIVM wordt dat niveau pas tegen 1 juli bereikt. Dat zijn alleen nog de IC’s, maar ook veel andere zorgsectoren, zoals de gewone ziekenhuiszorg, de ouderenzorg en de jeugdzorg staan op dit moment onder druk.

Ook met het opzetten van een grootschalig systeem voor testen, opsporing en onderzoek, is Nederland nog nauwelijks begonnen. Door de testcapaciteit te vergroten en „innovatieve apps” in te zetten, zei Van Dissel, kan het land overstappen naar „meer gerichte maatregelen in plaats van meer algemene”.

Die apps voor contactonderzoek die premier Mark Rutte en minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) dinsdag ook in hun persconferentie noemden, zijn nog in onderzoek. Vorige week is wel begonnen met het vergroten van de testcapaciteit, zodat ook kwetsbare patiënten en zorgverleners buiten het ziekenhuis getest kunnen worden. De nu geplande opschaling naar maximaal 29.000 virustesten per dag is echter nog onvoldoende om in de hele bevolking te kunnen speuren.

Tot slot waarschuwde Van Dissel voor optimisme over bloedtests die aantonen wie besmet is geweest en dus mogelijk (tijdelijk) immuun is. Die moeten helpen om, zoals het kabinet wil, maatregelen per regio of per beroepsgroep aan te passen. Dinsdag meldde minister De Jonge dat hij „zicht” heeft op „een hele grote order” van die tests. De eerste resultaten van een Nederlands onderzoek naar zulke tests laten zien dat ook dit geen gelopen race is. Mensen die van het coronavirus alleen milde klachten krijgen, blijken vaak zo weinig antistoffen op te bouwen dat onzeker is of zij wel immuun worden en het virus niet meer kunnen overdragen. Daar moet nog „het nodige onderzoek” verricht worden, zei Van Dissel.

Hindernissen bij afschalen pagina 9