Dreigend tekort IC-medicijnen

In de ziekenhuisapotheek van het Leids Universitair Medisch Centrum is het alle hens aan dek. Vanwege het dreigende tekort wordt er momenteel veel meer midazolam bereid door de apothekers. Het krachtige slaapmiddel dreigt in Nederland op te raken. Dat zou een ramp kunnen zijn voor intensive cares en artsen in de palliatieve zorg.

De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) hield vorige week een enquête onder ziekenhuizen met een alarmerend resultaat. Er werd ingeschat hoelang Nederland – zonder ingrijpen – nog over voor de intensive care belangrijke medicijnen als midazolam kan beschikken. Afgelopen donderdag bleek dat nog tweeënhalve week te zijn, bij een scenario waarbij het aantal coronapatienten op de intensive care niet zou stijgen. Inmiddels is dat aantal alweer met honderden gestegen.

Er is overleg tussen de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, het ministerie van Volksgezondheid en de ziekenhuisapothekers over dreigende medicijntekorten. Er dreigt onder meer een tekort aan narcosemiddel propofol. Bij een dreigend tekort aan propofol kunnen artsen overgaan op midazolam en een morfine-achtig middel om mensen in narcose te brengen. Coronapatiënten worden ermee in slaap gehouden terwijl ze aan de beademing liggen. Maar midazolam dreigt ook op te raken. Ziekenhuizen kunnen het zelf ook bereiden in een stuk of acht ziekenhuisapotheken. De productie is opgeschaald, maar ziekenhuizen kunnen zelf niet genoeg maken voor heel Nederland.

Een van de problemen is de beschikbaarheid van grondstoffen

Zelf gemaakt

Tekorten dreigen ook voor andere medicijnen die belangrijk zijn voor coronapatiënten. Namelijk spierverslappende middelen als rocuronium en pancuronium. Rocuronium wordt door enkele Nederlandse ziekenhuizen zelf gemaakt, pancuronium niet. Spieren verslappen is vaak belangrijk bij patiënten die beademd worden. Verder is er ook een dreigend tekort aan middelen die bloeddrukdalingen moeten opvangen.

Propofol werd vroeger ook in Nederland gemaakt, in het Sint Antoniusziekenhuis in Utrecht, maar dat is nu al jaren niet meer zo. Het is mogelijk dat productieproces opnieuw op te starten, maar eenvoudig zal het niet zijn, denkt Kirsten Schimmel, ziekenhuisapotheker bij het LUMC. „Dat duurt even en het is best een complexe bereiding. Bovendien is niet duidelijk of er genoeg grondstof voor is. Het zou sterk onze voorkeur hebben als het door een bedrijf wordt gedaan.”

Een van de problemen is dat ziekenhuisapothekers de middelen misschien wel kunnen bereiden, maar ze daarbij wel afhankelijk zijn van de beschikbaarheid van grondstoffen. De actieve bestanddelen van deze medicijnen worden in het buitenland, vaak China of India, gemaakt. Momenteel is de NVZA aan het inventariseren hoeveel grondstoffen ziekenhuizen nog hebben voor zulke medicijnen, en wat er in het buitenland uitstaat aan bestellingen. Ondertussen worden uit allerlei hoeken en gaten middelen verzameld, zoals op operatiekamers die vanwege corona gesloten zijn.

Mocht het inderdaad uitdraaien op een tekort aan midazolam, dan zou dat niet alleen problematisch zijn voor intensive cares. Het is ook een belangrijk medicijn voor de palliatieve zorg, de medische begeleiding van de laatste levensfase. „Het wordt voorgeschreven voor palliatieve sedatie”, zegt Akke Albada, woordvoerder van de coöperatie Palliatieve Zorg Nederland. „Daarbij worden mensen in slaap gebracht zodat ze zo min mogelijk last hebben van angsten, pijn en benauwdheid rond hun overlijden.”

Malariamiddel

In het buitenland dreigen door het coronavirus ook tekorten aan de verwante middelen chloroquine en hydroxychloroquine. Eerder deze maand prees de Amerikaanse president Donald Trump de potentiële werking van het middel tegen Covid-19. Twee zestigers uit de Amerikaanse staat Arizona zagen dat op televisie en mengden chloroquine met hun eten. Ze hoopten dat het hen zou beschermen tegen het virus, maar gaven zichzelf een overdosis. De man stierf, de vrouw werd ernstig ziek.

Van het malariamiddel – want dat is het van oorsprong – is in celproeven aangetoond dat het de groei van de ziekte kan remmen. De werking bij coronapatiënten is echter nog niet aangetoond. Toch gebruiken intensivecareartsen het ook in Nederland, bij gebrek aan een echt medicijn. Het werd ook preventief door huisartsen voorgeschreven, tot de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd waarschuwde dat niet meer te doen. Het bedrijf Ace Pharmaceuticals in Zeewolde maakt het middel. Om te voorkomen dat het wordt geëxporteerd, is de hele voorraad nu gereserveerd voor de ziekenhuizen. Daarmee is er genoeg tot 100.000 patiënten. De Sint Maartenskliniek, een ziekenhuis in Gelderland dat veel reumapatiënten behandelt, wijst erop dat, nu het middel zo populair is, de reumapatiënt niet vergeten mag worden. Het medicijn helpt veel reumapatiënten met het verminderen van klachten.