Zelfs verkiezingen kunnen Orbán de macht niet meer ontnemen

De grootste Hongaarse helden zijn niet de artsen en verpleegkundigen die met gevaar voor eigen leven coronapatiënten proberen te redden. Noch zitten ze in het leger. Nee, volgens premier Viktor Orbán zijn „de 133 dapperste mensen van het land” de parlementariërs die hem gaan helpen hun eigen functie overbodig te maken.

Overal ter wereld trekken regeringen met noodtoestanden en decreten macht naar zich toe in de strijd tegen de Covid-19-pandemie en de maatschappelijke en economische ontwrichting die ermee gepaard gaat. Maar in Hongarije, vrezen critici, dreigt de regering de crisis te misbruiken om de democratie permanent buitenspel te zetten.

Een noodwet, waar het Hongaarse parlement komende week over stemt, geeft het kabinet voor onbepaalde tijd de macht om wetten te maken en te schrappen zonder inmenging van het parlement of verkiezingen. Ook kunnen journalisten en anderen tot vijf jaar gevangenisstraf krijgen voor het verspreiden van desinformatie. Een verzoek van de oppositie om een tijdslimiet op de noodwet te zetten, is afgewezen.

„Dit is de grootst mogelijke machtsgreep”, zegt de Hongaarse grondwetdeskundige Renáta Uitz, van de Central European University. „De volmacht die Orbán vraagt, gaat niet alleen over de medische noodmaatregelen die de regering moet nemen. Deze betreft ‘het voorkomen en verlichten van de schadelijke effecten’ van de epidemie. Die kunnen decennia duren.”

Orbán zelf zegt dat de noodwet slechts bedoeld is om te voorkomen dat hij niet kan handelen als het parlement tijdens de crisis niet bijeenkomt. Hij benadrukt dat het parlement de toestemming om hem per decreet te laten regeren elk moment weer kan intrekken. Orbáns partij Fidesz heeft de grondwettelijke twee derde meerderheid om de ingrijpende wet aan te nemen, maar ook om te zorgen dat deze nooit buiten de wens van de premier om wordt beëindigd.

Lees ook: Een pandemie is een gevaar voor de democratie

„Het feit dat er expliciet instaat dat er tijdens de ongelimiteerde noodtoestand geen verkiezingen kunnen plaatsvinden, doet het ergste vrezen. Er zijn voorlopig geen verkiezingen in Hongarije. Die clausule betekent dat Orbán voorziet dat hij met deze noodtoestand de parlementsverkiezingen van 2022 kan schrappen”, zegt Uitz. Binnen de Hongaarse grondwet is deze noodgreep mogelijk, maar zij benadrukt dat het „de plicht” is van de EU „om al bij risico op schade aan de rechtsstaat in actie te komen”.

Onafhankelijke journalisten zijn bang dat de noodwet aangewend wordt om hen te vervolgen of hun het zwijgen op te leggen. Wie „een vertekende waarheid” verspreidt die „grote groepen mensen kan alarmeren of verontrusten”, kan vijf jaar de cel ingaan. Wie schrijft over wetenschappelijk bewijs dat discutabel is, of over de gammele staat van de gezondheidszorg, zou kunnen worden beschuldigd van het verspreiden van nepnieuws of het bangmaken van de bevolking. „Onmiskenbaar een beperking van de vrijheid van meningsuiting”, aldus Uitz.

In Hongarije zijn tot nu toe tien mensen aan het virus bezweken.