De verlaten wereld

Vooral plekken waar je normaliter over de hoofden kunt lopen laten zich nu onverstoord vastleggen. Trafalgar Square, de Brandenburger Tor, het Louvre, de pyramide van Gizeh zelfs, zonder toeristenkraampjes, touringcars en drommen met rugzakjes en selfiesticks gewapende mensen. Elders oogt de verlaten wereld eerder spookachtig. Hoezo, geen mens te zien bij het parlemenstgebouw van Athene, de geboortestad van de democratie? Alsof er verdorie een staatsgreep is geweest. Hoezo, een lege snelweg in downtown Los Angeles, een lege hoofdstraat met guirlandes van telefoondraden in Kathmandu, een leeg New Delhi? De gangen van menselijke mierenhopen zijn leeg, de bloedsomloop van miljoenensteden is stilgevallen. Op grote pleinen, langs enorme verkeersaders hoor je opeens vogels.

Als kluwens van globalisering, met mensen uit alle windrichtingen dicht opéén gepakt, zijn steden altijd favoriet geweest bij virussen. De pest in middeleeuwse steden, cholera in Londen in de negentiende eeuw. Nu vult Covid-19 honderden dichtbevolkte steden over de hele wereld met angst, met eerst Wuhan en nu Bergamo, Madrid en New York en wellicht later Afrikaanse steden als grootste brandhaarden.

Wie naar de foto’s kijkt ziet hoe het virus in één klap een aantal stedelijke problemen van de 21-ste eeuw opheft: smog, filedruk, overtoerisme, herrie. Maar andere problemen zijn zo oud als de steden zelf, geven pandemieën bij uitstek de wind in de rug en zijn dus nu extra nijpend: woningnood, dakloosheid, armoede, gebrek aan toegang tot schoon water. In Londen bracht de cholera-uitbraak de elite er destijds toe de woonomstandigheden en riolering in de sloppen enigszins aan te pakken. Maar nog altijd woont een groot deel van de wereldbevolking in townships, favela’s en kampongs waar aan het virus niet lijkt te ontkomen. Zelfs hoogontwikkelde, rijke steden hebben de grootste moeite het virus in te dammen, zo blijkt. In essentie blijft de stad zelf immers het grootste probleem. Het op elkaar gepakt zitten in metro of bus, in menigtes lopen, forenzen en vliegen, bezoek van markt en winkelcentrum, concert, bioscoop, restaurant – al het stedelijk gewemel draagt opeens het grootste gevaar in zich.

Foto’s van verstilde straten en verlaten pleinen komen veel voorbij deze dagen. Gekluisterd aan onze huiskamers laven we ons kennelijk graag aan de schoonheid ervan. En als we ons naar buiten wagen is de stilte weldadig. Maar een stad zonder mensen oogt en voelt ook ontzield. Unheimisch, al wonen we er allemaal nog. Wie fietst er nog op de waterfietsen in Mexico Stad? Voor wie schitteren nog die lichtreclames bij Times Square?

Do you want to win, vraagt één van de reclameborden op de foto van Times Square. Ja, dat willen we. Van het virus. Iedereen wil snel weer zijn leven terug, zich weer thuis kunnen voelen op straat.