Wat betekent het schrappen van de eindexamens?

De 205.000 centrale eindexamens die dit jaar door middelbare scholen zijn besteld, worden niet gemaakt. Minister Arie Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs, ChristenUnie) maakte dit rigoureuze besluit dinsdag bekend. Negen vragen en antwoorden.

1 Wat gebeurt er met leerlingen die er slecht voor staan?

Leerlingen behalen hun diploma nu geheel op basis van de cijfers voor hun schoolexamens, die in normale omstandigheden 50 procent van het eindcijfer uitmaken. Hoeveel voldoendes nodig zijn om te slagen is nog niet bekend. Leerlingen die er niet goed voor staan, kunnen hun resultaten opkrikken met de resterende schoolexamens. Scholen hebben tot begin juni om die af te nemen. Als leerlingen daarna nog op zakken staan, komt er waarschijnlijk de mogelijkheid om een of meerdere herkansing(en) te doen. Hoe die herkansingsregeling er dan uitziet, is nog niet duidelijk.

2 Hoe zit dit juridisch? Mag de minister dit zomaar doen?

Ja, dat mag, zegt onderwijsadvocaat Wilco Brussee. Slob kan gebruikmaken van de ‘hardheidsclausule’ uit het examenbesluit. Die geeft de minister de mogelijkheid in bijzondere omstandigheden van de regels af te wijken. „Ook bij het examendrama bij VMBO Maastricht twee jaar geleden maakte Slob daarvan gebruik.” Leerlingen mochten toen bij uitzondering de centrale eindexamens maken zonder dat hun schoolexamens waren afgerond.

3 Zijn schoolexamens moeilijker dan centrale examens?

Ongeveer 90 procent van de eindexamenkandidaten slaagt elk jaar. Wie alleen kijkt naar de resultaten van de schoolexamens ziet ruwweg hetzelfde percentage: in de cijfers zitten geen grote verschillen. Het gemiddelde cijfer voor de schoolexamens op het vwo was vorig jaar met een 6,7 zelfs hoger dan voor het centraal examen (6,5). Alleen op de beroepsgerichte leerweg van het vmbo was het eindexamencijfer hoger (6,7) dan het schoolexamencijfer (6,4).

Lees ook een reconstructie van het besluit de eindexamens te schrappen: Geen eindexamens, dat mocht pas een dag later bekend worden

4 Tot wanneer blijven de scholen dicht?

Dat is nog niet duidelijk. Slob zei dinsdag dat hij een onderzoek naar de rol van kinderen en jongeren bij de verspreiding van het coronavirus wil afwachten. Dit onderzoek, uitgevoerd door het RIVM, start deze week en duurt minstens een maand. De oorspronkelijke datum van 6 april, lijkt dus onhaalbaar. Veel scholen houden er al rekening mee dat ze tot 1 juni of zelfs tot de zomervakantie al het onderwijs op afstand geven.

Alle universiteiten en hogescholen hebben woensdag besloten in ieder geval tot 1 juni dicht te blijven voor studenten en hun onderwijs volledig op afstand te geven. De universiteiten van Leiden, Maastricht en Groningen besloten dit al eerder.

5 Wat betekent dit voor de kansengelijkheid van scholieren?

„Meisjes doen het relatief goed bij de schoolexamens en jongens bij het centraal examen”, zegt hoogleraar sociologie Herman van de Werfhorst (Universiteit van Amsterdam), die veel onderzoek doet naar kansengelijkheid in het onderwijs. „Meiden werken het hele jaar door, en jongens halen het vaker aan het einde op. De huidige ontwikkelingen zouden kunnen betekenen dat meiden er beter uit komen dan jongens, dat moet goed onderzocht worden.” Als het gaat om andere kenmerken van leerlingen, zoals sociaal milieu en migratieachtergrond, is het nog onduidelijk wat het uitvallen van het centraal eindexamen betekent. Van de Werfhorst: „Er zijn aanwijzingen dat achterstandsgroepen relatief afhankelijk zijn van gestandaardiseerde toetsen, terwijl schoolexamens juist meer in het voordeel zouden moeten zijn voor kinderen uit bevoorrechte milieus. De subjectiviteit van beoordelingen, die juist in de schoolexamens een grotere rol speelt, zou in hun voordeel kunnen zijn. Of dat nu ook het geval zal zijn, weten we niet, maar het volgt wel logisch op allerlei studies die aantonen dat gestandaardiseerde toetsen minder ruimte laten voor subjectiviteit in beoordelingen dan cijfers gegeven door docenten.”

Lees ook een interview met Herman van der Werfhorst: ‘Verkleinen van ongelijkheid in onderwijs gaat altijd ten koste van elites’

6 Wat betekent het schrappen van de eindexamens voor scholieren die een vervolgopleiding willen doen die op cijfers selecteert, zoals geneeskunde?

Voor scholieren die geneeskunde willen studeren is er niet zoveel aan de hand: de cijfers van het centraal eindexamen spelen geen rol bij de selectie van eerstejaars. De selectie vond al in februari en maart plaats, tijdens de zogeheten decentrale selectiedagen. Uiterlijk 15 april krijgen de kandidaten een ‘rangnummer’ toegewezen: stel dat een opleiding 300 plaatsen te verdelen heeft en jij hebt rangnummer 250, dan ben je verzekerd van een plek. Ook buiten geneeskunde hebben de meeste opleidingen met een numerus fixus hun selectieprocedures al afgerond. Enkele opleidingen zijn nog niet helemaal klaar. Zij zoeken nu naar online oplossingen.

7 Wat als je geen vmbo-praktijkexamen kunt doen?

Ook het eindcijfer op het vmbo is normaliter voor de helft gebaseerd op de resultaten van de schoolexamens en voor de andere helft op die van een centraal schriftelijk en praktisch examen (cspe). Dat laatste examen zou vanaf 30 maart afgenomen worden. Ook voor vmbo-leerlingen zal het diploma nu afhangen van de schoolexamens, die meestal zowel praktijk als theorie beslaan.

8 Hoe is dit voor leerlingen in het volwassenonderwijs? Wat gaat er gebeuren met de staatsexamens?

Eindexamenleerlingen die deelnemen aan het staatsexamen, zoals leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs, kunnen half juni vooralsnog gewoon examen doen. Dat geldt ook voor voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo)-leerlingen. Staatsexamenkandidaten krijgen hun diploma op basis van de resultaten van het college-examen. Dat is een soort schoolexamen, meestal mondeling, soms aangevuld met een schriftelijk of praktisch deel.

9 Is het diploma van dit schooljaar minder waard?

Volgens minister Slob zal een ‘coronadiploma’ niet minder waard zijn. „We borgen de waarde van diploma’s door de schoolexamens af te ronden”, zei hij dinsdag. Hans Teunissen, plaatsvervangend rector van scholengemeenschap De Nassau in Breda, wil scholieren die zich daar druk om maken dit meegeven: „Je kan ook het tegenovergestelde beredeneren - dat je diploma juist heel veel waard is, als je in deze omstandigheden weet te slagen. Daar neem ik mijn pet voor af.”

Lees ook: tijdens de Spaanse griepepidemie gingen de scholen ook weken dicht