RIVM toont zich hoopvol over stabilisering corona-uitbraak

De verspreiding van het coronavirus lijkt zich in Nederland te stabiliseren. Dit blijkt uit een briefing die het RIVM woensdag aan de Tweede Kamer gaf. „Het is een eerste, bemoedigend teken”, zegt Jacco Wallinga, hoofd modelleren van infectieziekten bij het RIVM. Het zou betekenen dat de maatregelen werken om de verspreiding van het virus tegen te gaan en dat de toestroom bij ziekenhuizen en op IC’s zijn piek nadert. Wallinga houdt nog wel een slag om de arm. „Er zitten nog onzekerheden in ons onderzoek. Denk aan dat spreekwoord van de zomer en die eerste zwaluw...”

Hans Heesterbeek, hoogleraar theoretische epidemiologie aan de Universiteit Utrecht, reageert voorzichtig optimistisch op het nieuws van het RIVM. „Ondanks alle onzekerheden is het goed te horen dat het aantal besmettingen stabiliseert.”

Besmettingsgetal

Om in kaart te brengen hoe snel een infectieziekte zich verspreidt, is het belangrijk te weten op hoeveel mensen de ziekteverwekker – in dit geval een virus – door een besmet iemand wordt overgedragen. Dit wordt het besmettingsgetal genoemd, ook wel R. Als de R gelijk is aan 1 dan draagt een besmet iemand het virus over op gemiddeld 1 ander persoon, en neemt het aantal nieuwe gevallen per dag niet toe. Ligt de R boven de 1, dan is er sprake van exponentiële groei. Het aantal besmetten neemt dan hand over hand toe. En op termijn komen er steeds meer zieken en patiënten in de ziekenhuizen en op de IC’s. Deze ontwikkeling was ook de laatste weken in Nederland te zien.

Ook zonder het totaal aantal besmettingen te weten, is het verloop van een epidemie te volgen aan de hand van het getal R. Het RIVM verzamelde gegevens van patiënten die vanaf eind februari in het ziekenhuis zijn opgenomen en bij wie een test had aangetoond dat ze besmet waren met het coronavirus. „Van die mensen is gevraagd wanneer ze de eerste klachten kregen en met wie ze de afgelopen tijd contact hebben gehad”, zegt Wallinga. Vervolgens zijn die contacten bevraagd, en is een deel van degenen die klachten rapporteerden eveneens getest op het coronavirus. Op basis van de bewezen besmette personen rekende het RIVM de R uit.

Kanttekening is dat het onderzoek een beperkt deel van alle corona-besmetten betreft. Het grootste deel krijgt geen of slechts milde klachten en belandt niet in het ziekenhuis. Maar bij het RIVM gaan ze ervan uit dat de kleine groep representatief is voor de grote. „We nemen aan dat de kans om na besmetting klachten te krijgen en in het ziekenhuis te belanden constant blijft in de loop van de tijd”, zegt Wallinga. De R die voor de onderzochte personen geldt, gaat dan ook op voor de hele groep van besmette personen.

Op de grafiek, die dinsdag tijdens een technische briefing aan Tweede Kamerleden werd gepresenteerd, is te zien dat de R medio februari op 2 ligt, daarna wat heen en weer schommelt, en vanaf ongeveer 4 maart langzaam daalt naar 1. Die waarde wordt al rond 10 maart bereikt. Dus nog vóór het moment dat de overheid op 15 maart ingrijpende nationale maatregelen – sluiten van cafés, scholen, sportclubs – afkondigde. Maar Wallinga blijft voorzichtig. De analyse, zegt hij, betreft vooral mensen uit Brabant. Daar zijn vanaf 6 maart al maatregelen afgekondigd. „Misschien zien we dat effect in de R.” Wat het effect van de nationale maatregelen van 15 maart is, moet in de loop van volgende week zichtbaar worden. „Het is in ieder geval bemoedigend dat de R niet stijf op 2 blijft”, zegt Wallinga.

IC-opnames stijgen

Als het klopt dat het aantal besmettingen stabiliseert moet dat op den duur ook te zien zijn in de ziekenhuizen en op de IC’s. Daar stijgt het aantal opnames nu nog steeds. Dat komt omdat het 2 tot 2,5 week kan duren voordat iemand die besmet is geraakt ernstig ziek wordt en naar het ziekenhuis moet. Daarbij speelt ook mee dat coronapatiënten op de IC er zo’n drie weken liggen. Of de capaciteit van ziekenhuizen en IC’s de komende weken voldoende zal zijn, durft Wallinga niet te zeggen. „In sommige scenario’s die we op onze computers draaien blijven we er ruim onder, in sommige is het krap aan, in sommige schieten we er net overheen. Een precies antwoord is er niet. Er is veel onzeker.” Hoogleraar Hans Heesterbeek zegt dat het nieuws van het RIVM nog geen vrijbrief is om elkaar maar weer massaal op te zoeken. Want dan kan het virus weer makkelijker overspringen, en zal de R weer stijgen. „We moeten dit wel een tijdje volhouden met z’n allen.”