CO2 uitstoten is opeens goedkoper

De CO₂-prijs is in één week tijd met ruim een derde gedaald. Dat lijkt slecht nieuws voor het klimaat, want uitstoten van broeikasgassen is voor de industrie opeens een stuk goedkoper geworden. De prijs van de emissierechten lag sinds de zomer van 2018 niet zo laag als nu.

Toch is van een direct negatief effect op het milieu geen sprake, zeggen experts. Jos Cozijnsen, adviseur bij de Climate Neutral Group: „Het langzaam afnemend Europese CO₂-budget bepaalt hoeveel CO₂ mag worden uitgestoten.”

Volgens deze specialist in Europese emissiehandel wordt het afgesproken reductiedoel voor broeikasgassen sowieso gehaald. De hoeveelheid CO₂ die mag worden uitgestoten staat immers vast. „Dát is voor het milieu van belang. De wereld van handel en prijzen die daaronder ligt, maakt voor het milieu niet direct uit.” Hij vindt de huidige prijsdaling juist een goede ontwikkeling. „Als je nu een hoge heffing zou hebben, vragen bedrijven aan politici of de prijs gezien de crisis niet naar beneden kan. Nu speelt die discussie veel minder.”

Zo’n 11.000 bedrijven in 32 Europese landen vallen onder het zogeheten Emission Trading Scheme (ETS). Die bedrijven – van energiecentrales en oliebedrijven tot de luchtvaart in Europa – moeten sinds 2005 over rechten beschikken om CO₂ te mogen uitstoten. Op dit moment kost de uitstoot van een ton CO₂ (of vergelijkbare broeikasgassen) ruim 16 euro. Dat was eerder deze maand nog 25 euro. Belangrijkste oorzaak is de plotselinge vraaguitval door de coronacrisis. Want zodra minder benzine of metaal wordt geproduceerd, neemt de uitstoot snel af en kunnen overbodige rechten worden verkocht.

Kritiek op ETS

Een lage prijs leidde na de crisis in 2008 tot veel kritiek op het ETS, ook al omdat veel bedrijven een groot deel van de benodigde rechten gratis krijgen. In 2014 kostte de uitstoot van een ton CO₂ zelfs minder dan 4 euro. Cozijnsen: „Er bestonden toen nog geen afspraken voor het geval de prijzen zouden dalen, zoals dus bij grote overschotten aan rechten. De Europese Commissie kon dan niets doen. Dat is nu wel zo.

„Als nu blijkt dat de crisis langer aanhoudt en dus meer rechten ongebruikt blijven, zal de Europese Commissie voor volgend jaar het aanbod van rechten verder terugbrengen”, zegt hij. „En als de economie dan aantrekt, stijgt de CO₂- prijs ook weer.”

Als de crisis aanhoudt, kan dat wel negatieve gevolgen voor het klimaat hebben

De gedaalde CO₂-prijs, die bij de regelmatige veilingen van rechten tot stand komt, heeft volgens Martien Visser, lector aan de Hanzehogeschool Groningen, nog geen merkbaar effect op de stroomproductie. Het is niet zo dat kolencentrales volop draaien omdat de emissierechten voor hun relatief hoge uitstoot goedkoper zijn geworden; dan zou de lage prijs wel direct negatieve gevolgen hebben. „Kolencentrales produceren momenteel wel stroom, maar dat is niet veel en niet meer dan een paar weken geleden. Er wordt vooral veel gas ingezet en dat heeft alles te maken met de heel lage gasprijs. Die is nu meer bepalend dan de gedaalde CO₂-prijs”, aldus Visser.

Volgens hem laat die CO₂-prijs vooral zien dat de markt rekening houdt met een langdurige crisis. „Als iedereen zou denken dat het maar om een paar weken gaat, was die prijs niet zo snel gedaald.”

Lees ook dit stuk over het Europese systeem van emissiehandel: CO2 uitstoten gaat nu echt geld kosten

Als de crisis langer aanhoudt en de CO₂-prijs laag blijft, kan dat wel negatieve gevolgen voor het klimaat hebben. Een van de prikkels van het ETS is juist dat bedrijven dankzij duurzame investeringen emissierechten overhouden en kunnen verkopen. Als de opbrengst structureel lager is, verliest die prikkel zijn kracht.

Investeren

Energie-analist Hans van Cleef van ABN Amro: „Een hoge CO₂-prijs zorgt ervoor dat het voor bedrijven aantrekkelijk is in duurzame productiemethoden te investeren. Het prijsverschil met niet-duurzame processen wordt dan minder groot. Maar als die prijs voor emissies laag blijft, ligt investeren in duurzaamheid economisch gezien minder voor de hand.”

Grote gevolgen verwacht hij niet. „De huidige crisis moet het ETS aankunnen. Het einddoel is 2050, dan moeten schadelijke emissies tot het verleden behoren. Ik denk dat we de komende dertig jaar wel vaker met recessies of crises te maken krijgen.”

Van Cleef denkt dat de huidige CO₂-prijs niet het grootste obstakel voor duurzame investeringen is. De lage energieprijzen zijn dat volgens hem veel meer. „Door de lage stroomprijs wordt bijvoorbeeld de terugverdientijd voor zonnepanelen langer. Dat is op dit moment meer een probleem, omdat dit soort particuliere investeringen niet binnen het ETS valt.”

De komende jaren kan de CO₂-prijs een extra impuls krijgen als de Europese Commissie haar milieubeleid gaat aanscherpen. Nu moet het ETS leiden tot een CO₂-reductie van 43 procent in 2030, maar de kans is groot dat die ambitie naar 50 of 55 procent stijgt. Anders worden de doelen van Parijs (maximaal 2 graden wereldwijde opwarming) onhaalbaar, is de gedachte in Brussel.

Cozijnsen: „Mijn verwachting is dat er rond 2023 een aanscherping komt, waardoor minder ETS-rechten geveild gaan worden. Dat klinkt ver weg, maar de markt gaat daar zeker eerder op anticiperen.”