Groeiende kritiek experts op gebrek aan testen in Nederland

Waarom lijkt Covid-19 hier twintig maal dodelijker dan in Duitsland? Of ruim tweemaal zo dodelijk als in België? Volgens internationale vergelijkingen komen in Nederland naar verhouding veel mensen te overlijden ten opzichte van het aantal mensen dat positief is getest op Covid-19.

Hoe komt dit? De meest voor de hand liggende verklaring zit in de getelde besmettingen en in een andere manier van testen.

De GGD was al terughoudend met testen, een week geleden werd de drempel om patiënten op het virus te controleren verder opgehoogd. Voortaan worden alleen patiënten met een „ernstig ziektebeeld”, met koorts én hoest of kortademigheid, getest.

Het RIVM koos hier naar eigen zeggen voor om juist de meest kwetsbare mensen sneller te vinden en op het juiste moment te behandelen. Maar daarmee wijkt Nederland doelbewust af van de adviezen van de WHO, de Wereldgezondheidsorganisatie.

„Nogmaals, onze hoofdboodschap is

testen,

testen,

testen”,

twitterde de WHO begin deze week. Inspecteur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus herhaalde het op een persconferentie. Boris Johnson wijzigde koers: hij kondigde eind deze week aan het aantal testen drastisch te gaan opschroeven van 6.000 naar 25.000 per dag.

Maar Nederland blijft zuinig met diagnoses. Hier krijgen veel patiënten met corona-achtige klachten het advies naar huis te gaan en daar vooral te blijven. Gevolg: in de statistieken zijn zij onbekend. Bestaan ze niet. Dat maakt een hoop uit voor het zicht op het aantal geïnfecteerden. „Als je de haardjes niet kunt vinden, kun je de haard niet voorkomen”, zegt hoogleraar Bert Niesters, hoofd van de sectie klinische virologie van het UMCG.

RIVM: vraag naar informatie

Het RIVM publiceert nog steeds dagelijks cijfers over het aantal besmettingen, maar de vraag is met welk doel. De data zeggen weinig door het afwijkende Nederlandse testbeleid. Het instituut voldoet daarmee vooral aan een maatschappelijke behoefte, legt een woordvoerder uit.

Wat ongetwijfeld meespeelt is de drang naar informatie in uiterst onzekere tijden. Er is zoveel níét bekend over het nieuwe virus, dat ieder cijfer een welkom houvast lijkt te geven.

Want het is nog steeds onduidelijk hoe dodelijk het virus is. Niet iedereen wordt getest en sommige mensen die besmet zijn, ervaren nauwelijks gezondheidsproblemen. Dus zicht op het werkelijke aantal besmettingen – en daarmee de dodelijkheid van corona – ontbreekt wereldwijd.

Aanvankelijk leek het sterftecijfer de 4 procent te naderen, maar inmiddels gaan de schattingen in de medische wetenschap naar 2 of 1 procent of misschien zelfs daaronder. De dodelijkheid van een ‘normale’ griep ligt rond de 0,1 procent.

De scenario’s die onderzoekers en beleidsmakers hanteren, barsten van de aannames: over de incubatietijd, de besmettelijkheid, de overdraagbaarheid tussen generaties of over mate en lengte van immuniteit na infectie.

Lees waarom de aanpak per land zo verschilt, en vele andere vragen over het coronavirus.

Het kabinet moet besluiten nemen in deze onzekere omgeving. Belangrijke data over de stand van het land: het aantal doden en het aantal opnames op de intensive care. Die zijn er en worden dagelijks door het RIVM en de Stichting Nationale Intensive Care Evaluatie bekendgemaakt.

Maar waarom wordt andere informatie die wel voorhanden moet zijn niet wat slagvaardiger verzameld? Hoeveel doden zijn er per regio, hoeveel ziekenhuispatiënten zijn ontslagen, hoeveel testen zijn er uitgevoerd? Dat er in Nederland volgens internationale statistieken slechts twee patiënten van Covid-19 zijn hersteld en in Duitsland 113 duidt eerder op onbetrouwbare data dan op een zorgwekkend verschil in ziekteontwikkeling.

Gezondheidswinst ‘is nihil’

Het kabinet volgt de experts, is de boodschap, maar hier verschillen de deskundigen duidelijk van mening over wat de beste aanpak is. Is testen fijn voor de statistieken of is testen cruciaal voor een doeltreffende aanpak van de crisis? Helder is dat een tekort aan testmateriaal – „capaciteitsproblemen” – ook een rol speelde om het testregime in Nederland medio maart te versoberen, bevestigt een woordvoerder van het RIVM. „Maar we kozen daar ook voor vanuit het oogpunt van volksgezondheid. Het testen van mensen met milde klachten is leuk voor de statistieken, maar de gezondheidswinst ervan is nihil.” Die cijfers zijn dus volgens het RIVM van ondergeschikt belang als het toekomstige beroep op de intensive care moet worden ingeschat - en dat is op dit moment medisch gezien cruciaal.

Maar sommige deskundigen verwonderen zich over de vermeende tekorten aan diagnosemateriaal. Die betwisten zelfs capaciteitsproblemen. In het Groningse UMCG zijn die problemen er bijvoorbeeld niet. Daar wordt veel meer getest dan het RIVM adviseert. „Wij willen de oorzaken van besmetting voorkomen”, legt viroloog Bert Niesters uit. „Als je niet screent, vind je niets.”

Een aantal artsen noemt diagnostiek zelfs „het belangrijkste wapen” in de strijd tegen het virus. Zij stellen deze week in het Nederlandse Tijdschrift voor Medische Microbiologie: „Laagdrempelig testen is juist cruciaal in deze fase, onder andere om te begrijpen hoe deze epidemie verloopt, om besmette zorgmedewerkers te herkennen, om te weten in welke mate kinderen meedoen in deze epidemie, enzovoort.”

Een van de auteurs, hoogleraar Alex Friedrich werd deze week positief getest. Vlak ervoor, toen hij niet wist dat hij ziek was, zei hij op de site van de Aletta Jacobs School of Public Health dat hij het argument van te weinig testcapaciteit niet wenst te horen. „We zijn het land met de meeste artsen en microbiologen per inwoner in Europa. Ze zijn overal, in bijna alle ziekenhuizen. We moeten nu de capaciteit vrij maken voor deze mensen die ons kunnen beschermen, zodat we kunnen aantonen wie besmet is. Als we stoppen met screenen zijn we blind. We kunnen die toename niet zien aankomen vanachter de dijk, je moet met jouw screening ver boven de dijk uitkijken naar wat er aankomt.”