Geen werk door corona, geen inkomen voor zzp’ers

De muziekindustrie was nooit een vetpot, maar nu dreigt Wander van Duin (54) financieel écht in de problemen te komen. Van Duin is muziekdocent en treedt daarnaast drie keer per week op met zijn eigen band. Beter gezegd: dat deed hij vóór afgelopen donderdag, toen de coronamaatregelen van het kabinet een streep door alle grotere evenementen in Nederland zetten.

Van Duins concerten voor de rest van de maand zijn nu allemaal afgezegd. „En ook last-minute boekingen kan ik nu wel vergeten.” Vooralsnog gaan zijn muzieklessen door, maar hij heeft de afspraak dat leerlingen 24 uur van tevoren kosteloos kunnen afzeggen.

Van Duin schat dat hij deze maand tussen de 800 en 1.000 euro aan inkomsten misloopt. En januari en februari waren al slechte maanden. „Dat compenseer ik vaak met concerten in maart en april”, zegt Van Duin. Een buffer heeft hij nauwelijks. „Als volgende maand ook alles op slot gaat, moet ik bij familie aankloppen voor financiële steun.”

Lees ook: Tweede Kamer: steunpakket nodig voor culturele sector

Overmacht

Het aantal zelfstandig ondernemers is de laatste jaren sterk gegroeid. Nederland heeft nu ruim een miljoen zzp’ers, becijferde de Kamer van Koophandel in januari. Sommigen werken op basis van langdurige opdrachten, anderen verrichten eenmalige klussen voor diverse klanten.

Voor de een betekent de coronacrisis méér werk. Een woordvoerder van detacheringsbureau Pidz, dat zelfstandigen in de zorg koppelt aan zorginstellingen, zegt eind vorige week 20 procent meer aanvragen te hebben gekregen dan de week ervoor. Voor bijvoorbeeld dagsprekers en musici is de coronacrisis een financiële strop, en een situatie die niet te lang moet duren – helemaal in de wetenschap dat 40 procent van de zzp’ers volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek geen buffer heeft om dit op te vangen. Ze missen een verzekering tegen inkomensderving, spaargeld of te verzilveren waarde op een koophuis.

Kunnen opdrachten van zelfstandigen nu zomaar worden afgezegd? Dat hangt helemaal af van het contract met de opdrachtgever, zegt jurist arbeidsrecht Pascal Besselink van rechtsbijstandsverzekeraar DAS. „Het begrip ‘overmacht’ komt in veel contracten voor.”

Wat ‘overmacht’ precies inhoudt en wat de gevolgen ervan zijn, is per contract anders. In de praktijk ziet Besselink dat zelfstandigen zwak staan tegenover opdrachtgevers bij het opstellen van zo’n contract. „Bedingen dat je als zzp’er ook betaald krijgt wanneer een opdracht door een calamiteit niet doorgaat, is vaak lastig.” De argumentatie daarbij is dan dat een plotseling verlies van inkomsten hoort bij het risico dat je als ondernemer loopt.

Heb je überhaupt geen contract, of komt overmacht daar niet in voor? „Dan kán de opdrachtgever de klus per direct stopzetten. En daarmee ook de betaling”, zegt Besselink. Tot dan gemaakte uren moeten wel betaald worden.

Ongeruste berichten

Liefst 70 procent van alle mensen die werkzaam zijn in de kunstsector is zzp’er, zegt Peter van der Bunder van de Kunstenbond. Zij verdienen gemiddeld 35 tot 60 procent minder dan collega’s in loondienst. Deze zelfstandigen worden níét doorbetaald als zij niet kunnen werken, en hebben bovendien minder mogelijkheden een buffer voor slechte tijden op te bouwen.

Van der Bunder zag vorige week al veel ongeruste berichten bij de bond binnenstromen. „Eerst werden grote evenementen met veel internationale gasten afgezegd, maar sinds alle evenementen in Nederland op losse schroeven staan, is de paniek compleet. „Het raakt veel artiesten en musici.”

Lees ook: Veel zzp’ers volledig onvoorbereid op arbeidsongeschiktheid

Ilse Horstman (43) houdt zich als zelfstandige goed aan het adagium ‘spreid je risico’. Niettemin voelt ook zij nu de druk van afgezegde opdrachten. Drie keer per week geeft ze een workshop ‘mentaal sterker worden’ aan scholieren, twee keer per week treedt ze op als entertainer op familie- en bedrijfsfeestjes, zes keer per jaar gaat ze als gastvrouw naar grote, meerdaagse beurzen én ze is een aantal uur per week mantelzorger voor een hartpatiënt.

Vorige week vrijdag kon Horstman nog naar de school, maar haar andere opdrachten werden afgezegd. „Wanneer ook de scholen dichtgaan, ben ik al mijn klussen voor de komende tijd kwijt”, zegt ze. Met haar potje voor slechtere tijden kan Horstman het nog een half jaar uithouden.

Ook de agenda van Mirtel Gommans (47) is sinds donderdag van de ene op de andere dag leeg. Ze begeleidt als zelfstandig interim-manager reorganisaties bij bedrijven. Juist nú moest ze voor een klus veel bij een zorginstelling langskomen. Hoewel Gommans’ opdracht nog zeker tot de zomer zou duren, kan ze de komende weken geen uren factureren. „Als zzp’er staat mijn inkomen daarmee direct op nul”, zegt Gommans. Samen met haar man – eigenaar van een schoenmakerij en dus óók ondernemer – kan ze nog een half jaar door met gespaarde reserves.

Risico’s spreiden

Charles Verhoef, voorzitter van Zelfstandigen Bouw, kreeg vorige week de eerste telefoontjes over afgezegde opdrachten uit Noord-Brabant binnen. „Het is moeilijk om de omvang van de gevolgen in te schatten, maar ik denk dat onze vaklui in de bouw minimaal tot 1 april niet meer aan het werk kunnen. Dat kan voor sommigen tot flinke schade leiden”, zegt Verhoef.

Het coronavirus komt bovenop andere grote problemen voor zzp’ers in de bouw, zegt Eric van Oomen (56). Hij is gespecialiseerd in betonboring en zaagtechnieken en werkt inmiddels twaalfenhalf jaar als zelfstandige. „Eerst kwamen PFAS en stikstof, nu ook nog het coronavirus. Het is één groot drama.” Ook hij, Brabander, zag zijn opdrachten vorige week flink teruglopen. „Als het kan, werk ik zes dagen in de week, vorige week werkte ik maar twee halve dagen.”

Het coronavirus is „een wake-upcall” voor ondernemers, zegt Josette Dijkhuizen, hoogleraar ondernemerschap aan de Universiteit Maastricht en daarnaast zzp’er. „Het is makkelijk om achteraf te zeggen, maar het virus herinnert ondernemers eraan om risico’s zoveel mogelijk te spreiden. Bijvoorbeeld door verschillende soorten werk te verrichten.”

Lees ook: Stop de flextrend, zegt de commissie-Borstlap

Maar wat te doen tegen acuut minder opdrachten? Dijkhuizen: „Ga taken doen die je eerder uitstelde en die vanuit huis kunnen, zoals de boekhouding. Of denk creatief na over andere manieren waarop je je werk zou kunnen aanbieden. Zo zie ik sommige zzp’ers al online workshops en cursussen aanbieden.”

Zzp’ers in zwaar weer kunnen ook nog een beroep doen op het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz). Gemeenten beslissen bij zo’n aanvraag of een zzp’er recht heeft op bijstand. Iedere gemeente hanteert daarbij andere regels en voorwaarden, zegt Margreet Drijvers, directeur van Platform Zelfstandig Ondernemers (PZO). Maar het komt erop neer dat zelfstandigen moeten kunnen aantonen dat hun bedrijf levensvatbaar is zodra de crisis voorbij is. „Wel is dat een traject dat vaak weken kan duren, terwijl veel zelfstandigen in de tussentijd inkomsten mislopen”, aldus Drijvers. PZO roept gemeenten daarom op nu soepel om te gaan met de Bbz-aanvragen.

In een brief aan de Tweede Kamer kondigde minister Hoekstra van Financiën (CDA) ruimere toepassing aan van regelingen zoals de Bbz, en anders „uit te wijken naar andere mogelijkheden”.

Werkt u thuis door de maatregelen tegen het coronavirus? Wij zijn benieuwd hoe uw (geïmproviseerde) werkplek eruit ziet! Stuur een foto van uw werkplek naar thuiswerken@nrc.nl en wij publiceren de leukste inzendingen. (Zet wel even uw scherm op zwart, zodat u niet per ongeluk vertrouwelijke informatie mee stuurt!)