Grieken heten hulpverleners niet langer welkom: ‘Met stokken sloegen ze de autoruit stuk’

Minderjarige alleenreizende vluchtelingen op het eiland Lesbos lopen dezer dagen nóg meer gevaar dan ze al deden. De groep van 1.700 veelal jonge mannen leeft zonder toezicht in vluchtelingenkamp Moria en is van alle vluchtelingen het kwetsbaarst voor misbruik, geweld en automutilatie.

Tót deze week kwamen dagelijks zo’n negentien hulpverleners van de ngo A Drop in the Ocean naar Moria om Engels en wiskundeles te geven aan deze groep. „We schaakten met ze, tekenden en deden sportactiviteiten”, zegt Trude Jacobsen, de directeur van de Noorse hulporganisatie. „Vooral ’s avonds als sommige jongeren drugs gebruiken en het kamp onveilig wordt, waren onze activiteiten een belangrijke afleiding.”

Zondag ging het mis. Medewerkers reden na een dienst weg uit het kamp en werden aangevallen door een groep Grieken. „Met stokken sloegen ze de autoruiten stuk. Tot de volgende ochtend hadden de hulpverleners zich ergens verstopt.” Nu zijn alle negentien medewerkers van de ngo die op het eiland verbleven naar huis. „We bespreken wanneer het veilig is om terug te gaan”, vertelt Jacobsen vanuit Oslo.

Lees ook deze reportage: Lesbos is boos

Onderwijs, voedsel, zorg

Op Lesbos is een hele economie rond de vluchtelingen ontstaan. Tientallen ngo’s hebben zich de afgelopen jaren op het eiland gevestigd. Honderden hulpverleners hebben de taken overgenomen van de Griekse autoriteiten. Ze deelden eten uit aan de 21.000 vluchtelingen op het eiland, gaven taallessen en medische hulp. Ze huurden hotelkamers en aten in de vele restaurants van hoofdstad Mytilini.

De laatste weken zijn ze minder welkom op het eiland. De Grieken willen niet meer verantwoordelijk zijn voor de opvang van duizenden vluchtelingen, een groep die nog steeds groeit. Het vluchtelingenkamp Moria heeft nu met 21.000 inwoners de grootte van een stad.

Grieken zijn bang dat Moria blijft groeien en dat andere landen niet de verantwoordelijkheid zullen nemen voor de opvang van deze mensen. Vorige week leidde de situatie tot onrust en geweld. Een groep mannen liep rond met knuppels en sloeg de herkenbare huurauto’s van hulpverleners stuk.

Deze Grieken houden de ngo’s verantwoordelijk voor de vele vluchtelingen op hun eiland. Als zij niet hadden geholpen, waren er misschien wel minder vluchtelingen geweest, denken ze. Ze vallen niet alleen hulpverleners en hun auto’s aan. Zaterdagavond is een migrantencentrum van een Zwitserse ngo op Lesbos verwoest door een brand die was aangestoken. Eerder gebeurde hetzelfde met een opslagloods van een andere humanitaire ngo op het eiland Chios.

„Sommige ngo’s hebben de werkzaamheden opgeschort en zelfs vrijwilligers geëvacueerd naar Athene. Een deel is alweer teruggekeerd, maar met minder personeel”, zegt Eva Cossé van Human Rights Watch in een reactie. Niet alleen de Grieken moeten de veiligheid garanderen van de vluchtelingen en de ngo’s, óók de Europese Unie moet dat doen, benadrukt ze.

Lees ook deze reportage: ‘Wáár is jullie menselijkheid?’

Eerder terug naar Soest

„Het is heel raar om weer in Nederland te zijn”, zegt Arja de Visser, die vroegtijdig terugkeerde als vrijwilliger. „Ik zat voor de negende keer op Lesbos en ken daar veel mensen.” Tijdens dit bezoek was haar onbevangenheid weg, zegt ze telefonisch vanuit Soest.

„Steeds als er een motor mijn kant opreed dacht ik: wat als hij mij wil aanrijden? Als ik werd ingehaald, dacht ik, wat als ik word aangevallen?” Met twee andere Nederlandse vrijwilligers van de ngo Home for All, die eten en kookcursussen geeft aan vluchtelingen, verliet ze vorige week Lesbos. „Zodra het veilig is ga ik terug”, zegt de 64-jarige vrouw.

Tijdens de geweldsincidenten vorige week was het in Moria zelf voor hulpverleners veiliger dan erbuiten, zegt Adil Izemrane van de Nederlandse ngo Movement on the Ground. „We hebben vijf vrijwilligers die er voor korte tijd zouden zitten teruggestuurd, maar de andere dertig hulpverleners zijn gebleven”, zegt hij. „De kampleiding van Moria heeft ons gevraagd niet weg te gaan omdat onze hulp harder nodig was dan ooit. Anders zouden de vluchtelingen zich te veel in de steek gelaten voelen.”

Izemranes team gaat niet in het donker naar buiten en zeker niet met zichtbare logo’s op kleding of spullen. „We zitten met verschillende ngo’s in een WhatsApp-groep en melden het als er een wegblokkade bekend is. Iedereen wordt constant geïnformeerd.”

De avondkliniek in Moria is nu al een week dicht, zegt Karin Arendsen, veldcoördinator van Stichting Bootvluchteling. De Nederlandse organisatie heeft tijdelijk geen dertig, maar vijftien vrijwilligers op het eiland. „De veiligheid van hulpverleners is nu even verslechterd, maar die blijft ook nu nog veel beter dan die van de vluchtelingen in het kamp. Zíj zijn het meest de dupe van deze situatie.”