‘Terroristen-tbs’ is gokken met veiligheid, niet doen dus

Advocaat-Generaal Joep Simmelink wil in zijn toga-column nadenken over het preventief opsluiten van teruggekeerde Syriëgangers. Dat deed hij naar aanleiding van een uitzending van Op1 waar VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz en ik in debat gingen. Simmelink constateert dat Yesilgöz over onvoldoende kennis van de bestaande wettelijke mogelijkheden beschikt. Toch meent hij dat het Kamerlid een punt heeft. Ook de Advocaat-Generaal lijkt echter onvoldoende op de hoogte van de juridische (on)mogelijkheden.

Voorbehoud

Terecht stelt Simmelink dat er sprake is van een bestuurswet die de Minister nu al veel mogelijkheden geeft in het kader van terrorismebestrijding vergaande maatregelen te nemen. Het gaat om een tijdelijke wet. In de wetsgeschiedenis is hier echter een voorbehoud over gemaakt. Een eerste evaluatieonderzoek geeft aanleiding te denken dat de wet langer zal gelden. Een volgend evaluatieonderzoek zal meer duidelijkheid geven.
Simmelink betrekt TBS bij de vraag of preventieve detentie van Syriëgangers nodig is. Hij oppert de gedachte de eis voor aanwezigheid van een psychische stoornis los te laten voor oplegging en verlenging van TBS. Hoewel de TBS-verlengingsrechter die eis stelt doet de wet dat niet voor verlenging van TBS. Hoe dan ook: zowel bij de oplegging als verlenging staat altijd risico centraal. Zonder risico geen TBS.

Terugkeer

Jarenlang tonen cijfers aan dat TBS Nederland veiliger gemaakt. In heel de wereld kijkt men jaloers naar ons systeem. In TBS is inmiddels decennia deskundigheid en ervaring opgebouwd. Mensen worden behandeld met een stoornis die van invloed is geweest op ernstige delicten. De behandeling richt zich erop de daaruit voortkomende risico’s terug te dringen. Als dat lukt keert iemand terug in de samenleving. Dat gaat met kleine gecontroleerde stappen.

De gedachte van Simmelink vraagt een totaal andere aanpak van TBS zonder dat we weten of dat afbreuk doet aan de effectiviteit. Hij wil dat nu een kernpunt van die behandeling, de stoornis, wordt losgekoppeld. Dat is gokken met veiligheid.

Klinieken gesloten

Bovendien kan TBS een dergelijk plan helemaal niet aan. In 2013 besloot het kabinet Rutte II, onder aanvoering van de partij van Yesilgöz, voor miljoenen in TBS te bezuinigen. Ondanks waarschuwingen het niet te doen werden drie klinieken gesloten. Sinds 2017 zien we een grote toename van TBS-opleggingen. Het stelsel kampt inmiddels met lange wachtlijsten en een jarenlang personeelstekort. De vraag of preventieve hechtenis voor Syriëgangers nodig is moet worden losgekoppeld van TBS als we veiligheid in de samenleving nastreven.
Simmelink noemt in zijn column wel de Wet Langdurig Toezicht maar lijkt deze niet voldoende te vinden. Op basis van die wet kunnen vergaande gedragsbeïnvloeding en vrijheidsbeperkende maatregelen worden opgelegd aan mensen. Toch vindt Simmelink het wenselijk dat wordt onderzocht of het mogelijk moet zijn in het belang van de openbare orde mensen op te sluiten. Dat zou dan zelfs moeten kunnen als een straf er al op zit.

Slechts denken

Hij gaat echter niet in op de situaties waar hij aan denkt. Wil de Advocaat-Generaal ook mensen kunnen opsluiten die slechts denken aan het plegen van terroristisch geweld? Of gaat het hem om mensen die daar voorbereidingen voor treffen? Het idee van het invoeren van een soort gedachtenpolitie leverde CDA-kamerlid Sybrand Buruma in 2014 al hevige kritiek op. Het omzetten van gedachten in gedragingen, zoals het voorbereiden van een aanslag, is al strafbaar.
Het betoog van Joep Simmelink een studie uit te voeren naar het nut, noodzaak en wijze van preventieve opsluiting overtuigt niet. Het is wel olie op het vuur in een tijd van politiek populisme. Van de magistratuur verwacht ik meer terughoudendheid.

Job Knoester is strafrecht- en tbsadvocaat. Deze reactie verschijnt in het kader van de Togacolumn, die wordt geschreven door een advocaat, officier van justitie of rechter.