Algoritmes en drones moeten het coronavirus in toom houden

Als je virusbestrijders zou vragen naar hun droomsysteem om uitbraken te beheersen, dan zou het Chinese surveillance-apparaat aardig in de buurt komen. Het uitgebreide netwerk van dataverzamelingssystemen dat Chinese overheden de laatste jaren in recordtempo hebben opgebouwd, bevat informatie over waar burgers zoal uithangen en data over met wie ze contact hebben gehad. Er kan uit socialemediaberichten, aankopen en zoekopdrachten mogelijk zelfs worden afgeleid wie last heeft van symptomen. En dat allemaal in real time.

Of het in de praktijk nou allemaal even goed werkt of niet; de uitbraak van het nieuwe coronavirus is de eerste grote epidemie in tijden van kunstmatige intelligentie (AI), en overheden en private bedrijven maken daar gretig gebruik van. Automatische temperatuurmetingen in mensenmassa’s, slimme drones, gezichtsherkenning, voorspellende modellen: het wordt allemaal ingezet in de strijd tegen het virus.

Privacybezwaren, voor zover die al van belang werden geacht vóór de uitbraak, worden nu helemaal ondergeschikt gemaakt aan de noodsituatie. Vooral in China, maar ook daarbuiten.

Een app met corona-alarm

De Singaporese overheid heeft een ‘Situation Dashboard’ beschikbaar gesteld waarmee op wijkniveau in de stadstaat is in te zoomen op waar besmettingen zijn, hoe oud de patiënten zijn en hoe ze eraan toe zijn. In Zuid-Korea zijn apps op de markt die corona-alarmen afgeven aan iedereen die in de buurt is geweest van een besmetting. In de Amerikaanse politiek gaan stemmen op om de bevoegdheden om privé-data te verzamelen uit te breiden in reactie op het virus. In de EU lijken strengere privacywetten sommige van die maatregelen en toepassingen in de weg te staan.

Wereldwijd bouwen intussen allerlei start-ups, techbedrijven en wetenschappers eigen experimentele apps met virus-voorspellers en andere hulpmiddelen die grote hoeveelheden data combineren. De epidemie groeit uit tot een proeftuin voor nieuwe digitale methodes van virusbeheersing, vaak mede mogelijk gemaakt door kunstmatige intelligentie.

Hoe worden AI en vergelijkbare nieuwe datatechnieken zoal gebruikt in de strijd tegen het nieuwe coronavirus?

1 Besmette mensen aanwijzen

In sommige Chinese steden, waaronder Hangzhou, zijn experimenten met apps die aan burgers een kleurencode toekennen. Groen voor veilig, geel voor verdacht en rood voor waarschijnlijk besmet met Covid-19. De kleurencode krijgen burgers op hun smartphone, en als ze bijvoorbeeld een taxi willen pakken, moeten ze aan de chauffeur bewijzen dat ze veilig zijn. Ben je ‘rood’, dan mag je niet mee.

Het is vooralsnog onduidelijk op basis van welke criteria het systeem precies komt tot de codes, maar internationale media zoals The Economist spraken de laatste weken mensen die op geel werden gezet nadat ze op een internetformulier hadden gemeld dat ze een loopneus hadden.

Politie-agenten in Shanghai maken gebruik van speciale, Robocop-achtige helmen met schermen die ze over hun blikveld heen kunnen schuiven. Die helmen maken gebruik van augmented reality en 5G-internet om agenten te helpen mensen met koorts te spotten in menigtes.

Er zijn ook andere digitale manieren om besmette individuen aan te wijzen en te isoleren. Bewakingscamera’s met automatische temperatuurscanners kunnen de lichaamstemperatuur van individuen meten in mensenmassa’s. Loopt er iemand met koorts, is diegene er zo uitgepikt en geïsoleerd.

Lees ook: Hoe dodelijk is Covid-19?

2 Quarantaines handhaven

Vergeet de enkelband of de menselijke bewaker: AI is veel goedkoper om in de gaten te houden of mensen zich wel aan thuisquarantaines houden.

In veel Chinese steden wordt melding gemaakt van nieuwe surveillance-camera’s en -drones die met hulp van gezichtsherkenning checken of mensen die binnen moeten blijven dat ook daadwerkelijk doen. In Moskou en andere internationale steden hebben lokale besturen ook al experimenten aangekondigd met gezichtsherkenningscamera’s bij het bewaken van quarantaines.

Er is door Covid-19 overigens wel een extra uitdaging bijgekomen voor de software: zie maar eens iemands gelaat te herkennen als diegene een mondkapje op heeft. Het Chinese bedrijf SenseTime, de meest waardevolle AI-startup ter wereld, zegt daar een oplossing voor te hebben gevonden. Dat bedrijf verkoopt nu software die belooft ook gemaskerde gezichten eruit te pikken.

En niet alleen surveillancetechnologie krijgt een boost door de crisis.

Chinese internetbedrijven zetten op grote schaal bezorgrobots in om te voorkomen dat menselijke bezorgers in besmette gebieden de deur langs moeten. De beurskoersen van bedrijven die teleconferencing-software leveren voor werken op afstand zijn sterk gestegen en thuisdokterdiensten zitten in de lift.

Ook video- en gamediensten doen door de uitbraak goede zaken. Een bijkomend voordeel van de technologische vooruitgang: thuis opgesloten zitten was waarschijnlijk nooit comfortabeler dan nu.

3 Voorspellingen doen

AI kan een handig middel zijn om in de brij aan data van burgers patronen te ontdekken en voorspellingen te doen over hoe de infectie zich zal verspreiden. Kunstmatige intelligentie is simpel gezegd statistiek 2.0, en dat komt goed uit bij een epidemie, die in de kern een wiskundig fenomeen is van kansrekening, exponentiële curves en R-getallen.

Vanaf de begindagen van de uitbraak gooit het Canadese bedrijf BlueDot hoge ogen met zijn voorspellende modellen, waarmee het zijn klanten al ruim vóór wereldgezondheidsorganisatie WHO waarschuwde voor de uitbraak in China. Het bedrijf analyseert onder meer lokale nieuwsberichten over ziektegevallen plus data van vervoerders als luchtvaartmaatschappijen. Zo kon het bedrijf ver voor de officiële instanties waarschuwen om maar beter niet naar Wuhan te reizen. En het voorspelde correct dat Bangkok en Hongkong nieuwe uitbraakhaarden zouden worden omdat er veel verkeer was tussen die plekken en Wuhan.

Lees ook: 61-jarige kerkganger in Zuid-Korea waarschijnlijk superverspreider van het coronavirus

Deze toepassingen van kunstmatige intelligentie klinken nuttig, maar er zijn ook zorgen dat dit soort cruciale informatie door bedrijven kan worden verkocht aan de hoogste bieder, in plaats van het publiek te maken.

Wetenschappers van Harvard experimenteren met modellen om berichten op sociale media te analyseren op aanwijzingen voor waar het virus de kop op zal steken. Het is zeer de vraag hoe goed dit werkt: vergelijkbare experimenten van Google Flu Trends om de seizoensgriep te voorspellen, werden jaren geleden al gestopt omdat dat soort data te rommelig bleken.

Het is voor computers namelijk notoir lastig om onderscheid te maken tussen de vele nuances in menselijke taal zoals het verschil tussen de berichten: ‘ik heb koorts’ en ‘ik heb elfsteden-koorts’.

AI kan veel, niet alles. Maar dat weerhoudt staten en bedrijven er in de tussentijd niet van om driftig door te experimenteren.