Virusvoorzorg op kantoor: thuiswerken bij twijfel en geen reizen naar risicogebied

Snel handelen, was de instinctieve reactie van Cees de Waard toen hij onlangs berichten over het coronavirus in Italië las. De Waard, eigenaar van het gelijknamige transportbedrijf in Noord-Scharwoude, stelde zijn chauffeurs op de hoogte. Ook sloeg hij een lading mondkapjes, desinfectiegel en zeep in en deelde pakketjes ermee uit aan zijn personeel. Zijn bedrijf (55 medewerkers, van wie 40 chauffeurs) is gespecialiseerd in vervoer van en naar Italië.

Niet dat De Waard zélf zo bang was voor het virus. „Maar afnemers in Italië kunnen eisen dat onze chauffeurs hun temperatuur laten meten of een mondkapje dragen.” Het is zijn chauffeurs in Italië nog niet gevraagd. „Ik hou het Italiaanse ministerie voor Gezondheidszorg in de gaten.”

De Waard is niet de enige die maatregelen treft. In heel Europa nemen werkgevers maatregelen om hun mensen te beschermen. Bedrijven houden personeel thuis en stellen zakenreizen naar risicogebieden uit. Sinds de eerste besmettingen van Nederlanders met het coronavirus bekend werden, vorige week, nemen ook Nederlandse bedrijven en instellingen extra maatregelen om de kans op besmetting te verkleinen. Dat blijkt uit een rondgang van NRC bij vijftien Nederlandse organisaties.

Volgens vakbond FNV zijn werkgevers verplicht om te zorgen voor een veilige en gezonde werkplek. Zij moeten personeel informeren over risico’s van hun werk, óók over de mogelijke risico’s van het coronavirus. Is er een reële kans dat een medewerker het virus krijgt? Dan moet de werkgever erover nadenken hoe dat risico beperkt kan worden, zegt Sander Schouten, arbeidsrechtadvocaat bij AMS Advocaten. „Daar zijn geen harde juridische eisen voor, maar het valt wel onder goed werkgeverschap.”

Thuiswerken

Alle ondervraagde bedrijven hebben hun medewerkers op de hoogte gebracht van de hygiënerichtlijnen van het RIVM: niezen in de elleboog, handenwassen, papieren zakdoekjes gebruiken. Sommige bedrijven ontraden handenschudden, en bevelen twee meter afstand tussen medewerkers aan. Ook zijn alle zakenreizen naar risicogebieden afgelast. Zo mijden internationaal actieve bedrijven als Unilever, Philips, ING, Rabobank en KPMG risicogebieden als China, Singapore en delen van Noord-Italië.

Alle reizen van Nederlandse ING-mensen naar de Aziatische kantoren zijn afgezegd, laat een woordvoerder van de bank weten. Veel nut zou afreizen trouwens niet hebben: 40 procent van de 750 ING’ers in Azië werkt momenteel vanuit huis. Bij KPMG heerst meer dan werkstress: de skireis naar Noord-Italië, waar ieder jaar „een paar honderd man” aan meedoen, gaat misschien niet door.

Sommige multinationals, waaronder Unilever, Vattenfall, Philips, ING en KPMG, laten alle Nederlandse medewerkers die in risicogebied zijn geweest, verplicht twee weken thuiswerken. Bij Vattenfall (3.800 werknemers in Nederland) ging het eind vorige week om „een handvol”, bij ING om acht medewerkers. De andere bedrijven hebben geen cijfers.

Op privéreizen kan KPMG geen invloed uitoefenen, laat een woordvoerder van het accountantsconcern weten. Wel verwacht het dat medewerkers die afreizen naar risicogebied er zélf voor zorgen dat ze bij terugkomst thuis kunnen werken. De laptop moet mee naar huis, en ze moeten hun agenda zo organiseren dat eventueel thuiswerk tot zo min mogelijk hinder leidt.

Nike besloot zijn Europese hoofdkantoor in Hilversum maandag en dinsdag zelfs volledig te sluiten nadat een medewerker besmet was geraakt met het virus. Dinsdag horen de ruim tweeduizend medewerkers wanneer ze weer welkom zijn. In de tussentijd wordt het kantoor grondig gereinigd.

Fukushima

Kent Nederland meer situaties waarbij personeel massaal thuis heeft moeten werken? „Als het KNMI code rood geeft voor het weer, werkt ook bijna iedereen thuis”, weet Pascale Peters, hoogleraar humanresourcemanagement aan Nyenrode Business Universiteit. Maar dat zijn incidenten, en daarbij is het leed na een dag weer geleden.

Voor personeel dat echt langdurig thuis moest werken, verwijst Peters naar onderzoek over de werksituatie in Japan na de kernramp van Fukushima, in 2011. In Japan werd niet veel thuisgewerkt, stelt Peters. „Maar de kernramp zette een cultuurverandering in.” Vrees voor de radioactieve straling leidde tot een piek in het aantal mensen dat thuiswerkte in de regio rond Fukushima. En „ook ná de ramp bleven mensen vaker telewerken”, weet Peters.

Nederland heeft volgens haar een relatief goede ict-infrastructuur, en daardoor prima mogelijkheden om op afstand te werken.

Bedrijven die werknemers uit voorzorg thuis laten werken, zien nog geen problemen ontstaan

Problematischer wordt het bij werkzaamheden waarbij fysiek contact met klanten moeilijk is te vermijden, ziet hoogleraar Jaap Paauwe, emeritus hoogleraar organisatie en personeel aan Tilburg University. Denk aan supermarkten en transportbedrijven. Die moeten hun klanten vooral goed informeren: bijvoorbeeld waarom medewerkers afstand houden. Paauwe: „Maak duidelijk dat werknemers niet onbeleefd willen zijn, maar het uit veiligheidsoverwegingen doen. Voor zichzelf én de klant.”

Supermarktklanten op afstand houden is nu niet nodig, en het gebeurt dan ook niet, meldt het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, waarbij alle supers zijn aangesloten. Als het nodig is, kan het bureau richtlijnen uitsturen. Ook NS heeft geen specifiek ‘coronabeleid’ ten opzichte van reizigers en blijft gewoon kaartjes controleren.

Crisismaatregelen

Bedrijven die werknemers uit voorzorg thuis laten werken, zien nog geen problemen ontstaan. Kantoormedewerkers kunnen prima thuiswerken, aldus een woordvoerder van energiebedrijf Vattenfall. Voor medewerkers van energiecentrales is dat lastiger. „Maar het gaat tot nu toe om weinig mensen en het leidt niet tot problemen. We schuiven met roosters en vullen de gaten op, net als bij vakanties.”

Blijft het voor veel bedrijven nu nog bij improviseren, een deel ervan is ook voorbereid op zware calamiteiten – bijvoorbeeld voor wanneer steden op slot gaan, zoals in Noord-Italië en delen van China. Vattenfall heeft instructies klaarliggen voor instandhouding van de allerbelangrijkste functies in energiecentrales, die nodig zijn om de Nederlandse energieproductie op peil te houden. Bij noodgevallen overlegt Vattenfall met de autoriteiten over wie er naar de centrales kunnen komen. Reisafstand tot de centrale, woonplaats binnen of buiten besmet gebied en de mate van persoonlijk risico spelen daarbij mee.

ING laat weten dat „vrijwel iedereen” in zijn Nederlandse kantoren een laptop heeft en thuis kan werken. Ook Unilever richt zich op „agile werken vanuit huis”. Voor Unilevers productiebedrijven in Nederland, zoals Ben&Jerry’s in Hellendoorn en de Vegetarische Slager in Breda, wordt dat wel lastig, erkent de woordvoerder.

Over de precieze inhoud van hun crisisplannen delen de ondervraagde bedrijven geen informatie.

NS, bol.com en CBL laten weten de richtlijnen van het RIVM te volgen, en zich nog niet met een mogelijke crisis bezig te houden. Chipmachinefabrikant ASML: „We zijn een internationaal bedrijf, dus we houden naast het RIVM ook de Wereldgezondheidsorganisatie in de gaten. Als die nieuwe maatregelen verkondigen, dan volgen wij.”

Ook transporteur Cees de Waard beziet de toekomst nuchter. „Ik bekijk de situatie per moment. En mijn chauffeurs zijn nuchtere Noord-Hollanders, die zijn gelukkig niet zo bang ingesteld.”