‘Schaf vergoeding voor asielzoekers af’

Problemen veroorzaken is makkelijker dan problemen oplossen. Dat blijkt maar weer nu de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) opnieuw in opspraak is. Uit onderzoek van NRC bleek maandag dat de dienst, die verantwoordelijk is voor het uitvoeren van het vreemdelingenbeleid, kampt met zulke grote achterstanden dat die dit jaar naar verwachting 70 miljoen euro moet uitkeren aan asielzoekers die te lang wachten in de opvang. Dat is vier keer meer dan staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Asiel, VVD) in november zelf meldde aan het parlement. Partijen noemen het nieuws „alarmerend” (Jasper van Dijk, SP), „verontrustend” (Joël Voordewind, ChristenUnie) en willen „opheldering” van de staatssecretaris (Madeleine van Toorenburg, CDA). In hun woorden galmt machteloosheid: wat kan de Tweede Kamer doen om de chaos bij de IND aan te pakken?

Oplopende wachttijden

Want nieuw zijn de problemen allerminst: de achterstanden bij de IND zijn al maanden onderwerp van debat. Nadat de instroom van asielzoekers was gedaald na de vluchtelingencrisis van 2015-2016, werd er in 2017 flink bezuinigd op de IND.

Medewerkers werden ontslagen, opvanglocaties gesloten. Kort daarna steeg de instroom weer. De dwangsommen die het ministerie nu moet uitkeren, zijn daar een direct gevolg van: de achterstanden bij het afhandelen van asielaanvragen liepen op – soms wachten mensen twee jaar voordat hun asielprocedure begint.

Om die problemen op te lossen nam de voorganger van Broekers-Knol al maatregelen. De financiering van de IND werd structureel – en niet meer afhankelijk van het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt. Er werden toezeggingen gedaan om nieuw personeel te werven en op te leiden. Alleen duurt dat lang.

Broekers-Knol komt deze week met nieuwe maatregelen. Regeringspartijen denken aan het tijdelijk buiten werking stellen van de Wet dwangsom en beroep voor asielzoekers, „als dat wettelijk mogelijk is”, zegt VVD-er Bente Becker. Ook Madeleine van Toorenburg wil daarnaar kijken „om het dwangsomcircus te stoppen”. Voordewind zegt „best bereid zijn creatief over die boetes na te denken”, maar, voegt hij eraan toe: „het ligt eraan wat we daarvoor in de plaats krijgen”.

Voordewind verwijst daarbij naar de omstreden afschaffing van de rechtsbijstand voor asielzoekers, een voornemen uit het regeerakkoord. Met het wegvallen van de rechtshulp krijgen asielzoekers pas een advocaat als de IND een asielaanvraag wil afwijzen. Dat leidt volgens een commissie die de asielprocedure onderzocht tot langere wachttijden later in de procedure.

Is de chaos daarmee opgelost? Nee, zeggen alle partijen. „Dit soort uitvoeringsproblemen is nu eenmaal niet vandaag of morgen opgelost”, zegt Maarten Groothuizen (D66). Met de situatie in Turkije bestaat bovendien de kans dat juist meer asielzoekers naar Europa en naar Nederland komen.