Duits Hof schrapt verbod op hulp bij zelfdoding

Het Duitse verbod op hulp bij zelfdoding is in strijd met de grondwet. Dat heeft de hoogste Duitse rechter woensdag bepaald. De uitspraak is een overwinning voor ernstig zieke patiënten die de mogelijkheid willen hebben een einde aan hun leven te maken met behulp van een arts. Ook voor artsen die hun patiënten daarin tegemoet willen komen, is de uitspraak een opluchting.

Tot nog toe moesten artsen vrezen dat hun hulp bij zelfdoding als ‘bedrijfsmatig’ aangeduid kon worden, en daarmee in strijd met de wet was. Ze riskeerden dan drie jaar gevangenisstraf of een geldboete.

In de vijf jaar dat de wet van kracht was is er overigens nog nooit een arts voor veroordeeld. Maar wel voelden artsen zich ernstig beperkt in situaties waarin ze hun patiënten op grond van hun geweten eigenlijk wilden helpen te sterven.

Het Constitutioneel Hof in Karlsruhe oordeelde hard over het wettelijke verbod, omdat het in strijd is met het recht op zelfbeschikking. Dat recht omvat ook het recht zelf over het eigen levenseinde te beschikken, en daarbij hulp te aanvaarden van een arts, waar patiënten doorgaans op zijn aangewezen. Het recht over de eigen dood te beschikken is volgens het hof ook niet beperkt tot ernstige of ongeneeslijk zieke patiënten, maar geldt in iedere fase van het leven.

Ongeldig verklaarde wet

De zaak was aangespannen door artsen, patiënten en organisaties voor stervensbegeleiding. De nu ongeldig verklaarde wet is pas sinds 2015 van kracht. Een meerderheid in de Bondsdag wilde daarmee de opkomst van verenigingen tegengaan, die werden opgericht om hulp bij zelfdoding te verlenen aan betalende leden. ‘Bedrijfsmatige’ hulp bij zelfdoding werd daarmee verboden, maar wat precies bedrijfsmatig was bleef vaag.

Lees ook dit opiniestuk: Voltooid-leven-wet ondermijnt euthanasiepraktijk

Naar verwachting zal de Bondsdag nu met een nieuwe wet komen. De wetgever kan bijvoorbeeld de mogelijkheden van palliatieve zorg uitbreiden, aldus de voorzitter van het hof.

Maar artsen mogen vanaf nu hulp bij zelfdoding verlenen. Men noemt dat passieve hulp, de patiënt moet handelend optreden door bijvoorbeeld zelf een medicijn in te nemen. De arts kan daarbij alleen helpen, niet actief het voortouw nemen. Dood op verzoek, waarbij de arts bijvoorbeeld een dodelijk middel injecteert, blijft verboden.

In Duitsland ligt het thema uitgesproken gevoelig, en is het woord euthanasie taboe. Dat begrip is te zeer verbonden met de praktijk van de nazi’s, die vele tienduizenden mensen met een geestelijke of lichamelijke beperking vermoordden omdat ze minderwaardig zouden zijn.