Ideale timing: in de week dat de gevallen filmtycoon Harvey Weinstein achter de tralies verdwijnt wegens verkrachting beleeft op de Berlinale, het filmfestival van Berlin, de eerste Weinstein-speelfilm zijn Europese première: The Assistant. „Ze zeggen dat Hollywood het liefst films over zichzelf ziet”, zegt filmmaker Kitty Green zondag op haar persconferentie. „Maar niet deze film.” Vrouwen wilden graag geld steken in het script, zegt ze. Hun mannelijke collega’s floten hen steevast terug. Het kwam toch goed.
Weinstein komt niet in beeld in The Assistant, wordt zelfs niet genoemd. Hij hangt wel als een dreigende donderwolk boven de wereld van ‘junior assistant’ Jane, verstijfd van schaamte en ongemak vertolkt door Julia Garner. Je hoort zijn vette New Yorkse bas door de deur galmen: bulderend, grommend, flemend.
The Assistant fixeert niet op het seksuele roofdier, zoals Hollywood dat graag ziet. Groteske trollen als Weinstein, Roger Ailes, Bill Cosby en Jeffrey Epstein werden na 2016 uit hun grot gerookt en kregen een woedegolf over zich heen: #metoo. Dus: draak geveld en maagd gered, over tot de orde van de dag? Hollywood presenteerde zich een half jaar na Weinsteins val bij het Oscargala al collectief als dankbaar slachtoffer en lichtend voorbeeld voor de wereld.
„Het ergert me dat #metoo vooral over die monsters gaat. Waarom focussen we niet op vrouwen, wat zij doormaken?” Regisseur Kitty Green, bekend van de baanbrekende documentaires Ukraine Is Not A Brothel (over de lugubere achtergrond van feministisch fenomeen Femen) en Casting JonBenet, wil het hebben over sociale structuren: The Assistant graaft diep in een vrij verrotte industrie. Ze stopte veel eigen woede in de film, zegt ze. Niet zozeer over haar geestdodende jaren als assistent, eerder als beginnend filmmaker toen mannen haar vroegen wie van haar producers toch al die goede ideeën voor haar verzon.
Soft terreurregime
The Assistant legt knap een soft terreurregime bloot, geïnspireerd op de machtige, in Oscars grossierende Weinstein Company. Micro- gaat naadloos over in macro-agressie, het terloops kleineren en uitsluiten van vrouwen in faciliteren, bagatelliseren en afkopen van misdaden. Jane dacht als net afgestudeerde cinefiel een droombaan te hebben in het secretariaat van een machtige filmtycoon, maar na vijf weken weet ze dat ze poortwachter van de hel is. Het werk is zwaar, hardvochtig en hectisch: daarvoor tekende ze. Niet dat ze naast kopiëren, hotelkamers boeken en sandwiches bestellen ’s ochtends Weinsteins spermavlekken van de sofa moet vegen en een afgerukte oorbel op het tapijt vindt. Noch dat ze dagelijks erectiemiddel Alprostadil in de onderste lade van zijn bureau klaarlegt en gebruikte injectienaalden verzamelt.
Het is een giftig, eenzaam bestaan. Twee laffe mannelijke collega’s op het secretariaat dwingen Jane de telefoon op te nemen als mevrouw Weinstein woedend belt over een geblokkeerde creditcard, waarna de baas er nog eens vloekend en tierend overheen gaat. Ze helpen Jane daarna opgelucht met haar excuusmail: „Ik zal u niet opnieuw teleurstellen. Het is een voorrecht voor u te werken.”
Iedereen weet wat er achter die notenhouten deur gebeurt, gniffelt erover. Maar Jane heeft niet de luxe van het wegkijken: zij leidt die beeldschone, ambitieuze meisjes naar de slachtbank. Tot ze op een dag een tiener met Bambi-ogen uit Boise, Idaho in een hotelkamer installeert voor later gebruik en er iets in haar knapt. Jane besluit een klacht in te dienen bij personeelszaken. Daar volgt een gedenkwaardige dialoog, wordt ze weggebonjourd met: „Maak je toch niet druk, je bent niet zijn type.”
Vrouwbeeld verandert niet
The Assistant is in zijn minimalistische vervreemding adembenemend: een ideale ‘double bill’ met het luidruchtige Bombshell, die andere #metoo-film. De verziekte bedrijfscultuur is daar de rechtse nieuwszender Fox Network van Roger Ailes, gedomineerd door platinablonde, dicht geplamuurde omroepsters met push-up-bh’s, korte rokjes en lange benen. Zo verkoop je nieuws, weet de vette pad Ailes, die een ‘bewijs van loyaliteit’ eist voordat hij zijn dames beroemd maakt. Een goede, cynische film: pas als tv-ster Megyn Kelly zich solidair verklaart, werpt mediamagnaat Rupert Murdoch Ailes onder de bus. Maar het vrouwbeeld dat Fox uitdraagt verandert niet.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2020/01/data53819226-219f34.jpg)
The Assistant toont hoe een – vaak onbewuste – machostructuur een dapper muisje op haar plaats houdt: een film die mannen een ongemakkelijk gevoel bezorgt. In Bombshell bevrijden scherpe, goed gebekte vrouwen zichzelf, maar worden ze aangesproken op hun eigen aandeel op een wijze die rakelings langs ‘victim blaming’ scheert, zo constateerde deze krant eerder. Wie zich visueel laat prostitueren is deel van het probleem: boeiend dat de film één Oscar won: voor de haarstyling en make-up. Zoiets bezorgt vrouwen dan weer een ongemakkelijk gevoel, zeker omdat Bombshell uit de koker komt van een regisseur – Jay Roach – die in de jaren negentig naam maakte met Felicity Shagwell en de Japanse tweeling Fook-Me en Fook-Yu in de dwaze James Bond-spoof Austin Powers. Met #metoo zijn we nog niet klaar.
Correctie 26/2: in een eerdere versie van dit artikel werd de Japanse tweeling in de film ‘Austin Powers’ Fook-Me en Sooki-Yu genoemd. De tweede heette Fook-Yu. Dat is hierboven aangepast.