Mark Rietman schittert als sadistische Valmont in ‘Dangerous Liaisons’

‘Dangerous Liaisons’ is een hoogmis van list, bedrog en wraak. Marquise de Merteuil en Vicomte de Valmont putten elkaar uit met het verzinnen van nietsontziende intriges om tegenstanders te beschadigen, door hun geliefden en partners te verleiden en te verraden. In dit pokerspel met hartstochten bieden ze steeds harder tegen elkaar op, totdat ze uiteindelijk elkaar vernietigen.

In de theaterversie is Dangerous Liaisons in de eerste plaats een vreugdevuur van taalvernuft. Good old Marcel Otten zette de brievenroman van Choderlos de Laclos en bewerkingen van Christopher Hampton en Heiner Müller naar zijn hand. Het is smullen van het barokke en schuimende idioom, dat even decoratief als doelgericht is.

Als Valmont beschrijft hoe hij de vrome, getrouwde Madame de Tourvel gaat verleiden – het centrale en meest doortrapte plan uit het stuk – dan zegt hij: „Ik laat haar deugdzaamheid in een langdurige doodsstrijd ten onder gaan en zal haar voortdurend dwingen dat rampzalige schouwspel gade te slaan. Het geluk mij in haar armen te mogen houden, zal ik haar slechts toestaan nadat zij het verlangen ernaar smachtend uitspreekt.” Heerlijk.

Voor de twee hoofdrolspelers biedt dit strijdperk een uitgesproken kans om te schitteren – zoals Glenn Close en John Malkovic deden in de briljante verfilming door Stephen Frears uit 1988. Mark Rietman en Tjitske Reidinga zijn aan elkaar gewaagd, maar het is Rietman die de show steelt.

Als hij zijn vleierijen uitspreekt, dan druppelen de woorden als honing van zijn lippen, terwijl voelbaar blijft hoe zelfvoldaan, achterbaks en monsterlijk hij is. Zijn toon kan nagelhard zijn en zijn lachjes zijn om van te rillen. Even ongemakkelijk is het als Rietman veinst de dompteur van zijn lusten te zijn, alsof het hem louter om het spel van de verovering te doen is, terwijl hij ook zijn lelijke gezicht toont als hij die lusten botviert. Valmont is een agressor, die verkrachting niet schuwt.

Reidinga is wisselvalliger als zijn tegenspeelster, die de superieure van de twee zou moeten zijn. Bij vlagen speelt ze scherp genoeg om haar valsheid en onafhankelijkheid te demonstreren. Maar geregeld laat ze ook het karakteristieke kwijnende in haar toon en gezichtsuitdrukking toe, waardoor ze niet de dominantie en ongenaakbaarheid uitstraalt die in haar tekst vervat zit. Het liederlijke plezier dat de markiezin in haar streken legt, ontbreekt bij haar en dat is een gemis.

Rietman is een gevaarlijke man, Reidinga een veel minder gevaarlijke vrouw.

Zorgwekkender is het bleke tegenspel van Judith Noyons als de zedige Madame de Tourvel. Noch die zedigheid noch de ommekeer in haar houding krijgen veel reliëf in haar spel. Ook de scènes met de andere bijfiguren steken af bij het duel tussen Rietman en Reidinga.

Nina Spijkers tracht in haar dienstbare regie wat visuele schwung toe te voegen aan de verbale krachtpatserij. Het effect is wisselend. Erotische scènes worden suggestief uitgevoerd, er zijn dansjes en Reidinga ligt een paar keer mal met haar benen omhoog. Ook de keuzes van Spijkers voor decor en kleding roepen vragen op, in het bijzonder de broeken die Rietman moet dragen.

Na het heldere verloop van alle intriges is het jammer dat de slotscène zo wordt afgeraffeld. Die had meer aandacht verdiend. Deze Dangerous Liaisons is vooral een kans om Mark Rietman te zien schitteren.