‘Dit soort jongeren eindigen achter het stuur in een taxi – ook als ze hoogopgeleid zijn’

Een bruingeverfde teddybeer wordt vakkundig wit gemaakt met een stoomapparaat in een Chinees filmpje. Daarbij staat: „Wanneer mensen met een migratieachtergrond een sollicitatiebrief sturen”. De tekst is geschreven door Tofik Dibi, bestuursadviseur voor stadsdeel Nieuw-West, die het filmpje twitterde op de dag dat het stadsdeel een „pizzasessie” organiseerde voor jongeren met een migratieachtergrond.

Volgens Dibi, tevens oud-Tweede Kamerlid voor GroenLinks (2006-2012), is zo’n groepsgesprek over het vinden van een baan hoognodig: „Dit soort jongeren krijgen vaak fysiek werk aangeboden, bij de Albert Heijn of op Schiphol. Of ze eindigen achter het stuur in een taxi – ook als ze hoogopgeleid zijn.”

De sluipmoordenaar in deze kwestie? Discriminatie, volgens Emre Ünver, stadsdeelvoorzitter Nieuw-West. „Uitsluiting op de arbeidsmarkt voor jongeren met een migratieachtergrond valt niet alleen te verklaren door een gebrekkig netwerk of gebrekkige sollicitatievaardigheden.” Daar komt volgens hem bij dat het gevoel gediscrimineerd te worden net zo schadelijk is voor het succes van jongeren als discriminatie zelf. „De twijfel – ‘is het mijn postcodegebied of de naam op mijn brief?’ – is ronduit pijnlijk.”

Het is maandagavond als jongeren langzaam binnendruppelen bij New Metropolis. Gesitueerd tegenover een tankstation staat een intieme praatsessie op het programma in de dependance van Pakhuis de Zwijger in Nieuw-West. „Vanavond gaan we op zoek naar de pijn”, zegt gespreksleider Samir El Hadaoui (30), groeicoach bij onder meer de HvA. Het is de kick-off van zes sessies, waarbij het stadsdeel in gesprek gaat met jongeren uit de buurt. Ünver: „We willen ontdekken wat jongeren zelf willen, welke barrières ze ervaren bij het zoeken naar een baan en hoe wij ze kunnen helpen die weg te nemen.”

Terwijl El Hadaoui de hoop uitspreekt dat het een open gesprek wordt, vol „kwetsbaarheid, respect en liefde” („durf hier te zijn”), worden de pizza’s met bakjes knoflook bezorgd („geen pizza zonder knoflook”). „Hoe staan jullie er vanavond in, jongens?”, vraagt hij. Zo’n twintig jongeren – een derde met hun jas nog aan – antwoorden een voor een: „zenuwachtig”, „neutraal”, „ik praat niet graag in groepen”.

Solliciteren als ‘Johan de Vries’

Leeftijd en afkomst lopen uiteen, onzekerheid lijkt de gemene deler. Een Marokkaanse jongen neemt het voortouw: „Ik heb eens gesolliciteerd met mijn profiel én dat van de fictieve Johan de Vries. Bijna alles was hetzelfde, alleen paste ik wat kleine dingen aan. Zo was Johan in Amstelveen opgegroeid en niet in Osdorp zoals ik, en voetbalde hij bij Pancratius in plaats van FC Blauw-Wit [wittere, versus gemengde club]. Gewoon, om even te kijken hoe en wat.”

Nieuwsgierige ogen blikken zijn kant op. „Johan werd eerder uitgenodigd dan ik. Dat deed wel pijn.” Herkenbaar, ook voor Tofik Dibi: „Voor en na mijn tijd in de Kamer was het voor mij heel moeilijk om uitgenodigd te worden voor een sollicitatiegesprek. Zelfs als ik dacht, ik ben eigenlijk te goed voor deze baan.” Het is een beeld dat door cijfers wordt ondersteund. Hoewel de jeugdwerkloosheid in Amsterdam de afgelopen jaren is gedaald door een aantrekkende economie, van 13,3 procent in 2014 tot 6,2 procent in 2018, blijven jongeren van niet-westerse afkomst achter.

De werkloosheid onder jongeren met een migratieachtergrond is ook fors gedaald (met 10 procent in de periode 2014-2018), maar ligt met 8 procent volgens cijfers van het CBS nog steeds hoger dan het gemiddelde onder Amsterdamse jongeren. „Als de economie aantrekt, hobbelen onze jongeren er achteraan en als het economisch moeilijk is, liggen ze er als eerste uit”, aldus stadsdeelvoorzitter Ünver. „Het lukt ze niet om een passende baan op hun niveau voor de langere termijn te vinden.”

Die dynamiek wil het stadsdeel doorbreken – in lijn met het vorig jaar gelanceerde banenplan van Rutger Groot Wassink, wethouder Sociale Zaken (GroenLinks). Het college vindt het namelijk „onacceptabel” dat er zoveel mensen aan de kant staan met een bijstandsuitkering, „zeker gezien de huidige arbeidsmarkt”. Extra aandacht is er in het plan voor de 50-plussers en jongeren met een migratieachtergrond (de speciale aanpak geldt naast Nieuw-West ook voor de stadsdelen Zuidoost, Oost en Noord).

Dat uit de bijstand komen lang niet altijd eenvoudig is, blijkt wanneer een half uur na aanvangstijd – de pizza’s nog grotendeels onaangeroerd – twee jongens van eind twintig enigszins schuchter aanschuiven. Een van de twee vertelt niet veel later dat hij een strafblad heeft en dat hij daarom geen VOG kan krijgen, een blokkade bij het zoeken naar een baan. „De instanties willen me uit de uitkering krijgen, maar er wordt niet gekeken naar wat ik echt wil, dat demotiveert.”

Een meisje reageert: „Wat mooi en moedig dat je dit met ons deelt, dankjewel.” Ik heb nog wel een neef met een broodjeszaak waar je kan werken, zegt weer iemand anders. Er wordt gelachen, maar het verhult de pijn: dat zijn juist niet de banen die worden geambieerd – banen op hun niveau. Naast gedeelde twijfel en openheid over depressie, wordt er ook gerelativeerd: „Soms moet je eerst iets aanpakken wat niet je uiteindelijke droom is, maar zo vanuit rust verder bouwen.”

Kansen, daar is iedereen het over eens, komen op je pad, als je maar hard genoeg werkt en de juiste mensen om je heen verzamelt. Soms komen die kansen uit onverwachte hoek: „Ik had een bedrijf gehackt, waarop ze mij een IT-baan aanboden. Kort daarvoor raapte ik nog etensresten van de markt”, vertelt iemand.

‘Bedrijven laten kapitaal liggen’

Stadsdeelvoorzitter Emre Ünver en zijn rechterhand Dibi, ooit beiden jonge activisten in Nieuw-West („eigenlijk is er weinig veranderd”) hopen op basis van de input van de jongeren nog voor de zomer een op maat gemaakt banenplan voor Nieuw-West te presenteren. „We willen jongeren de extra tools geven die ze nodig hebben en als matchmaker optreden. Bedrijven laten hier kapitaal liggen”, aldus Ünver. „Dit zijn net zo goed Amsterdamse kinderen”, vervolgt hij, al hebben ze een duwtje in de rug nodig.

Volgens gespreksleider en coach El Hadaoui, die ooit kampte met een spraakgebrek wanneer hij zich tussen voornamelijk witte mensen waande, begint dat bij dit soort gesprekken en meer bewustwording. Want: „Niet weten wat je wilt, is ook armoede.”